در مذاکرات وین شاهد هستیم که با وجود تمایل تیم مذاکره کننده جدید ایرانی به ایجاد شرایط و توافقات جدید، در نهایت قرار بر این شد تا ادامه مذاکرات بر اساس توافقات صورت گرفته در شش دور اخیر که در دولت قبل انجام شده بود، صورت بگیرد و حتی سیستم رد و بدل کردن پیغام با آمریکا توسط سایر طرفهای برجام در صورت لزوم جای خود را به مذاکرات مستقیم با این کشور بدهد.
مذاکرات ایران و کشورهای 1+4 به رغم فراز و فرودها به یک نقطه حساس اما قابل اتکایی رسیده است. در طول ماههای گذشته مذاکرات در حــوزههای مختلف سیاسی، حقوقی و اقتصادی و فنی ادامــه یافت و یکسری ابهامات در سندهای ارائه شده بین ایران و کشورهای 1+4 در وین وجود داشت که بهتدریج با مطرح شدن برخی مسائل حاشیهای دیگر مذاکرات روند پیچیدهای به خود گرفت.
اخبار منتشرشده در ۴۸ساعت گذشته حکایت از آن دارد که مذاکرات هستهای وین به مراحل نهایی خود رسیده است. پس از آنکه جمعه شب، دیپلماتها از وقفه در مذاکرات با هدف «بازگشت به پایتختها و دریافت دستورالعمل از مقامات سیاسی» خبر دادند، دیروز خبرگزاریها، خبر آزاد شدن دلارهای بلوکهشده ایران در عراق را اعلام کردند. همزمان گزارش شد که تهران و سئول به زودی بر سر اموال بلوکهشده ایران در کرهجنوبی گفتوگو خواهند کرد. این دو خبر از آنجا مهم است که مقامات تهران همواره تاکید داشتند که واشنگتن برای نشان دادن حسن نیت خود باید مجوز آزاد شدن بخشهایی از اموال بلوکهشده ایران را صادر کند.
وزیر امورخارجه روز چهارشنبه به دعوت رئیس و اعضاء کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس شورای اسلامی حاضر و ضمن تشریح آخرین وضعیت مذاکرات در وین، به سوالات نمایندگان ملت پاسخ گفت.
احمدی نژاد خطاب به قدرت های شرق و غرب گفت: من هشدار می دهم که شما با یک ملت بزرگ مواجه هستید. چه کسی به شما اجازه داده است در پشت صحنه، با یکدیگر قرار و مدار بگذارید و روی ایران معامله کنید.
این روزها مباحث مذاکرات در وین بحثبرانگیز شده است. برخی از نظرات مثبت طرفهای مذاکره در مورد لغو تحریمها میگویند و برخی دیگر مدعی هستند که ایرانیها در حال مذاکره مستقیم با آمریکاییها هستند که البته به گفته وزیرامورخارجه کشورمان این صحبت بههیچوجه صحت ندارد اما درعینحال اگر درروند مذاکرات هستهای به مرحلهای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا لازمهاش این باشد که سطحی از گفتوگو را با آمریکا داشته باشیم، آن را نادیده نخواهیم گرفت.
اگر بخواهیم یک تحلیل واقعبینانه درباره روند مذاکرات هستهای داشته باشیم، باید فضای رسانهای را از آنچه پشت میز مذکرات میگذرد، تفکیک کنیم. فضای رسانه تاثیرپذیر از روند پشت میز مذاکرات هست ولی واقع این است آنچه از طرف وزیرخارجه انگلیس یا وزیر خارجه خودمان یا رابرت مالی منعکس میشود، بُعد رسانهای ماجراست و نه الزاما آنچه در میز مذاکرات جریان دارد.
ابراهیم رئیسی درباره مذاکرات وین و مذاکره مستقیم با ایالات متحده گفت: درخواست مذاکره مستقیم از سوی آمریکا جدید نیست و مدتهاست مطرح شده است، ولی تا الان با آمریکا مذاکره نکردهایم، اما چنانچه در طرف مقابل آمادگی رفع تحریمها وجود داشته باشد، جا برای توافق وجود دارد.
این یادداشت در پی آن است که نکته مهمی را درباره برجام متذکر شود. بهرغم این نکتهای که قلمی خواهد شد، امیدوارم که برجام هر چه زودتر نهایی و دوباره اجرا شود. با این حال باید تصور روشنی از آینده آن داشت و از شکست قبلی آن درس گرفت.
گزارشهای اخیر مبنی بر تلاش روسیه برای جلب موافقت ایران با توافقی موقت در مذاکرات وین میتواند حاکی از وجود برخی موانع در راه احیای کامل برجام در محدوده زمانی باشد که گویا طرف غربی بهطور غیررسمی مطرح کرده است.
در پی ادامه مذاکرات وین طی روزهای اخیر، خبری مربوط به توافق موقت از سوی آمریکاییها اعلام شد که ظاهرا در پی پیشنهاد روسها به ایران و البته با اطلاع آمریکاییها انجام شده است.
در مذاکرات توافق هستهای ایران در وین، ایران و ایالات متحده از طرف ثالث برای انتقال نظرات خود به یکدیگر استفاده میکنند که نه تنها باعث کند شدن روند میشود بلکه انعطافپذیر هم نیست.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، روز چهارشنبه، ۱۹ ژانویه، مدعی شد که درخواست تضمین ایران برای بازگشت به برجام یکی از گرههای اصلی گفتوگوهای وین است.آنتونی بلینکن در این خصوص، لبه تیز انتقادات خود را متوجه دولت پیشین آمریکا کرد و گفت: «فکر میکنم منصفانه است بگوییم که تصمیم برای خروج از آن توافق هستهای یکی از بدترین تصمیمهایی بود که در تاریخ اخیر سیاست خارجی آمریکا گرفته شده است.»
تحرکات برجامی در کشورهای مذاکره کننده با ایران تعطیل نشده و تاکید دارند موضع ایران معیار تداوم مذاکرات است مانند سخنگوی کاخ سفید در یک کنفرانس خبری به سوالی درباره اظهارات اخیر رئیسجمهور آمریکا درباره احیای برجام پاسخ داد.
ارزیابی سیاست خارجی یک ساله رهبران جمهوریخواه در مجلس نمایندگان حاکی از آن است که دولت بایدن بیش از ۱۲ نوبت در تحقیقات نهاد قانونگذار آمریکایی درباره مذاکرات برجامی وین و نحوه اجرای تحریمهای اقتصادی علیه ایران کارشکنی کرده است.
توافق احتمالی همان مواردی را در بر خواهـــد گرفت که مذاکرهکننده پیشین ایران در ماه ژوئن به آن دست یافته بود، در پاسخ به این سوال که اگر قرار است همان موارد به امضای طرفین برسد، به چه علت چندین ماه این توافق به تأخیر افتاده است،آقای روحانی در مقطع پایان شش دور مذاکرات وین رئیسجمهور کشور بودند و در زمانی هم که در آن سمت بودند، مسئولیت داشتند و سخنانشان هم مستند بود؛ ایشان شب قبل از پایان دوره ریاستشان در یک برنامه تلویزیونی به صراحت اعلام کردند که توافق تقریبا قطعی شده و شرایط به گونهای است که اگر آقای عراقچی اجازه داشته باشد، میتواند عازم وین شده و توافق را امضا کند.