برجام

لغو تحریم‌های ثانویه آمریکا که بحث همان معافیت شرکت‌های خارجی با برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران است که در دوره ترامپ احیا شده بود و به نوعی همکاری شرکت‌های خارجی با برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران را با تهدید مواجه کرده بود. این یک گام مثبت به جلو در روند اعتمادسازی میان آمریکا و ایران برای رسیدن به یک توافق جامع در خصوص چگونگی احیای توافقنامه برجام است.
«دولت بایدن معافیت‌های تحریمی برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران را بازگرداند» این خبری است که جمعه شب و درحالیکه قرار است دور هشتم مذاکرات وین در همین هفته از سر گرفته شود منتشر شد.
با اینکه شاخص مدیران خرید (شامخ) گروه «تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته» در دی ماه ۱۴۰۰ به کمترین نرخ، نسبت به دو ماهه آبان و آذر رسید، با این حال اما مدیران این گروه نسبت به آینده تولید امیدوار هستند. خوش‌بینی نسبت به آینده تولید به معنای وضعیت مطلوب نیست؛ اما مجموعه عواملی همچون روند مذاکرات، وعده‌های سیاستگذار خودرو و رشد قیمت انتظارات تولید آینده را افزایش داده است.
دور هشتم مذاکرات وین با تعیین تکلیف پرانتز‌های درون متن مورد مذاکره، رو به پایان است. هیات‌های مذاکره کننده 1+4 و در حقیقت 1+5 به پایتخت‌های خود مراجعه نمودند تا با مشورت، تصمیم سیاسی برای اعلام پایان دور هشتم مذاکرات وین گرفته شود. متن مذاکرات وین در حقیقت به‌عنوان بیانیه از سوی کمیسیون مشترک برجام پیشنهاد شده و بر روی نظرات و انتقاد‌های اعضا در قالب پرانتز، بحث و بررسی گردیده و در پایان دور ششم مذاکرات و در دوره دکتر ظریف و دکتر روحانی به هفت پرانتز کاهش یافته بود.
همین توصیه نشان می‌دهد که آقای جلیلی هم، به عنوان یک اصولگرای سفت و سخت، در واقع مثل حسن روحانی معتقد است که ایران باید مشکلش را با "کدخدا" حل کند. سعید جلیلی فقط می‌گوید باید با دست پر به سراغ کدخدا برویم.
سعید جلیلی پای مخالفت با برجام ایستاده است. سیاست‌مدار محافظه‌کار ضد‌برجام در نامه‌ای به رهبری مخالفت خود را حتی با مسیری که دولت اصولگرای فعلی در راستای برجام طی می‌کند نیز نشان داده است.
یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد که مذاکرات وین وارد مرحله نهایی می شود و همه طرف‌ها باید تصمیمات سیاسی سختی بگیرند.
در مذاکرات وین شاهد هستیم که با وجود تمایل تیم مذاکره کننده جدید ایرانی به ایجاد شرایط و توافقات جدید، در نهایت قرار بر این شد تا ادامه مذاکرات بر اساس توافقات صورت گرفته در شش دور اخیر که در دولت قبل انجام شده بود، صورت بگیرد و حتی سیستم رد و بدل کردن پیغام با آمریکا توسط سایر طرف‌های برجام در صورت لزوم جای خود را به مذاکرات مستقیم با این کشور بدهد.
مذاکرات ایران و کشورهای 1+4 به رغم فراز و فرودها به یک نقطه حساس اما قابل اتکایی رسیده است. در طول ماه‌های گذشته مذاکرات در حــوزه‌های مختلف سیاسی، حقوقی و اقتصادی و فنی ادامــه یافت و یکسری ابهامات در سندهای ارائه شده بین ایران و کشورهای 1+4 در وین وجود داشت که به‌تدریج با مطرح شدن برخی مسائل حاشیه‌ای دیگر مذاکرات روند پیچیده‌ای به خود گرفت.
اخبار منتشرشده در ۴۸ساعت گذشته حکایت از آن دارد که مذاکرات هسته‌ای وین به مراحل نهایی خود رسیده است. پس از آنکه جمعه شب، دیپلمات‌ها از وقفه در مذاکرات با هدف «بازگشت به پایتخت‌ها و دریافت دستورالعمل از مقامات سیاسی» خبر دادند، دیروز خبرگزاری‌ها، خبر آزاد شدن دلارهای بلوکه‌شده ایران در عراق را اعلام کردند. همزمان گزارش شد که تهران و سئول به زودی بر سر اموال بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی گفت‌وگو خواهند کرد. این دو خبر از آنجا مهم است که مقامات تهران همواره تاکید داشتند که واشنگتن برای نشان دادن حسن نیت خود باید مجوز آزاد شدن بخش‌هایی از اموال بلوکه‌شده ایران را صادر کند.
احمدی نژاد خطاب به قدرت های شرق و غرب گفت: من هشدار می دهم که شما با یک ملت بزرگ مواجه هستید. چه کسی به شما اجازه داده است در پشت صحنه، با یکدیگر قرار و مدار بگذارید و روی ایران معامله کنید.
این روزها مباحث مذاکرات در وین بحث‌برانگیز شده است. برخی از نظرات مثبت طرف‌های مذاکره در مورد لغو تحریم‌ها می‌گویند و برخی دیگر مدعی هستند که ایرانی‌ها در حال مذاکره مستقیم با آمریکایی‌ها هستند که البته به گفته وزیرامورخارجه کشورمان این صحبت به‌هیچ‌وجه صحت ندارد اما درعین‌حال اگر درروند مذاکرات هسته‌ای به مرحله‌ای برسیم که رسیدن به یک توافق خوب با تضمین بالا لازمه‌اش این باشد که سطحی از گفت‌وگو را با آمریکا داشته باشیم، آن را نادیده نخواهیم گرفت.
اگر بخواهیم یک تحلیل واقع‌بینانه درباره روند مذاکرات هسته‌ای داشته باشیم، باید فضای رسانه‌ای را از آنچه پشت میز مذکرات می‌گذرد، تفکیک کنیم. فضای رسانه تاثیرپذیر از روند پشت میز مذاکرات هست ولی واقع این است آنچه از طرف وزیرخارجه انگلیس یا وزیر خارجه خودمان یا رابرت مالی منعکس می‌شود، بُعد رسانه‌ای ماجراست و نه الزاما آنچه در میز مذاکرات جریان دارد.
ابراهیم رئیسی درباره مذاکرات وین و مذاکره مستقیم با ایالات متحده گفت: درخواست مذاکره مستقیم از سوی آمریکا جدید نیست و مدت‌هاست مطرح شده است، ولی تا الان با آمریکا مذاکره نکرده‌ایم، اما چنانچه در طرف مقابل آمادگی رفع تحریم‌ها وجود داشته باشد، جا برای توافق وجود دارد.
این یادداشت در پی آن است که نکته مهمی را درباره برجام متذکر شود. به‌رغم این نکته‌ای که قلمی خواهد شد، امیدوارم که برجام هر چه زودتر نهایی و دوباره اجرا شود. با این حال باید تصور روشنی از آینده آن داشت و از شکست قبلی آن درس گرفت.
گزارش‌های اخیر مبنی بر تلاش روسیه برای جلب موافقت ایران با توافقی موقت در مذاکرات وین می‌تواند حاکی از وجود برخی موانع در راه احیای کامل برجام در محدوده زمانی باشد که گویا طرف غربی به‌طور غیررسمی مطرح کرده است.
در پی ادامه مذاکرات وین طی روزهای اخیر، خبری مربوط به توافق موقت از سوی آمریکایی‌ها اعلام شد که ظاهرا در پی پیشنهاد روس‌ها به ایران و البته با اطلاع آمریکایی‌ها انجام شده است.
در مذاکرات توافق هسته‌ای ایران در وین، ایران و ایالات متحده از طرف ثالث برای انتقال نظرات خود به یکدیگر استفاده می‌کنند که نه تنها باعث کند شدن روند می‌شود بلکه انعطاف‌پذیر هم نیست.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، روز چهارشنبه، ۱۹ ژانویه، مدعی شد که درخواست تضمین ایران برای بازگشت به برجام یکی از گره‌های اصلی گفت‌وگوهای وین است.آنتونی بلینکن در این خصوص، لبه تیز انتقادات خود را متوجه دولت پیشین آمریکا کرد و گفت: «فکر می‌کنم منصفانه است بگوییم که تصمیم برای خروج از آن توافق هسته‌ای یکی از بدترین تصمیم‌هایی بود که در تاریخ اخیر سیاست خارجی آمریکا گرفته شده است.»