تپش قلب باعث می‌شود احساس کنید قلب شما خیلی شدید یا خیلی سریع می‌زند، یک ضربان را جا می‌اندازد یا می‌لرزد. معمولاً در شرایط عادی متوجه‌ی ضربان قلب خود نمی‌شوید، اما زمانی که دچار تپش قلب هستید آن را به‌‌خوبی حس می‌کنید. استرس، ورزش، دارو یا به‌ندرت بیماری‌های مختلف می‌توانند باعث تپش قلب شوند. این مشکل ممکن است در هر زمانی اتفاق بیفتد، حتی اگر در حال استراحت یا انجام فعالیت‌های عادی هستید.
معمولاً تپش قلب جدی نیست، زیاد طول نمی‌کشد و بعد از چند ثانیه یا چند دقیقه خودبه‌خود برطرف می‌شود. اما در بعضی از افراد نشان‌دهنده‌ی یک بیماری جدی است و به مراقبت پزشکی نیاز دارد. این مقاله از دیجی‌کالا مگ به بررسی علل تپش قلب و نحوه‌ی تشخیص و درمان آن می‌پردازد. با ما تا انتهای مطلب همراه باشید.
علائم
هر فردی تپش قلب را به شکل متفاوتی تجربه می‌کند. اما معمولاً برای توصیف این مشکل از اصطلاحات زیر استفاده می‌شود:
- کوبیدن
- لرزیدن
ضربان قلب شدید، سریع یا نامنظم
ممکن است ضربان قلب خود را در گردن، گلو و قفسه‌ی سینه یا حتی در صورت دراز کشیدن در گوش احساس کنید. در بعضی از افراد تپش قلب فقط چند ثانیه طول می‌کشد، اما سایرین ممکن است برای چند دقیقه یا چند ساعت آن را تجربه کنند.
شایع‌ترین علل تپش قلب
عوامل زیادی می‌توانند باعث تپش قلب شوند که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از: استرس جسمی یا روحی، اضطراب، کم‌آبی بدن و کمبود خواب. گاهی اوقات هم این مشکل نشان‌دهنده‌ی یک بیماری قلبی زمینه‌ای است.
۱. بیماری‌های قلبی
طیف گسترده‌ای از بیماری‌های قلبی می‌توانند روی ضربان قلب تأثیر بگذارند، مانند:
- کاردیومیوپاتی (بیماری عضله‌ی قلب) که در مبتلایان به آن قلب بزرگ می‌شود
- مشکلات دریچه‌ی قلب
- بیماری قلبی مادرزادی
ممکن است تپش قلب از آریتمی ناشی شود که به غیرطبیعی بودن ریتم قلب اشاره دارد. انواع آریتمی عبارتند از:
تاکی‌کاردی بطنی: از بطن‌ها (حفره‌های پایینی قلب) منشاء می‌گیرد و اگر با بیماری ساختاری قلب همراه باشد، باعث از دست دادن هوشیاری و در بعضی موارد ایست قلبی یا مرگ ناگهانی می‌شود.
فیبریلاسیون دهلیزی: رایج‌ترین نوع آریتمی است که با ضربان قلب سریع و نامنظم مشخص می‌شود. فیبریلاسیون دهلیزی می‌تواند به بروز مشکلات جدی مانند لخته شدن خون یا سکته‌ی مغزی منجر شود. مبتلایان به این بیماری دچار درد قفسه‌ی سینه، تپش قلب یا تنگی نفس می‌شوند. با این حال، در بعضی از افراد علامتی مشاهده نمی‌شود.
تاکی‌کاردی فوق بطنی: ضربان قلب سریعی است که از بالای بطن‌ها منشاء می‌گیرد و باعث می‌شود قلب خیلی سریع یا نامنظم بتپد. نبض سریع و سرگیجه از علائم تاکی‌کاردی فوق بطنی به شمار می‌روند.
علاوه بر این، ممکن است تپش قلب علامت هشداردهنده‌ی نارسایی قلبی یا حمله‌ی قلبی باشد، که هر دو می‌توانند از طیف وسیعی از علل و مشکلات ساختاری ناشی شوند.
۲. داروها
بعضی از داروها هم در بروز تپش قلب نقش دارند، از جمله:
- داروهای استنشاقی آسم
- آنتی هیستامین‌ها
- داروهای کاهنده‌ی فشار خون
- آنتی بیوتیک‌ها
- داروهای ضدافسردگی
- داروهای ضدقارچ
- داروهایی که برای کنترل علائم اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی (ADHD) تجویز می‌شوند، مانند آدرال (Adderall)، هم ممکن است باعث افزایش سرعت ضربان قلب شوند.
۳. عوامل عاطفی
احساسات شدید می‌تواند ضربان قلب را تحت تأثیر قرار دهد. عوامل عاطفی که در بروز این مشکل نقش دارند، عبارتند از:
- اضطراب
- استرس
- ترس شدید
- افسردگی
- بی‌خوابی یا کم‌خوابی
- تپش قلب اغلب اوقات به دلیل اضطراب رخ می‌دهد.
- ۴. سبک زندگی
- عوامل مرتبط با سبک زندگی هم ممکن است روی ضربان قلب تأثیر داشته باشند، از جمله:
- مصرف کافئین، مانند چای، قهوه یا نوشیدنی‌های انرژی‌زا
- مصرف الکل
- سیگار کشیدن
- ورزش سنگین
- استفاده از مواد مخدر، مانند کوکائین، هروئین، اکستازی یا آمفتامین‌ها
- مصرف غذاهای تند
۵. بیماری‌ها
بعضی از بیماری‌های زمینه‌ای به تپش قلب منجر می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- تیروئید پرکار یا کم‌کار
- افت قند خون
- کاهش یا افزایش میزان پتاسیم
- کاهش یا افزایش شدید میزان منیزیم
- کم‌آبی بدن
- دیابت
- کم‌خونی
- افت فشار خون وضعیتی، که باعث می‌شود در هنگام ایستادن دچار سرگیجه و افت فشار خون شوید
- تب بالا
- آپنه‌ی خواب
۶. تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی که از دلایل احتمالی تپش قلب محسوب می‌شوند، معمولاً در شرایط زیر رخ می‌دهند:
- دوره‌های قاعدگی
- بارداری
- یائسگی
- مشکلات تیروئید
عوارض تپش قلب
در بسیاری از موارد افزایش سرعت ضربان قلب بی‌خطر است. با این حال، اگر نشانه‌ی یک بیماری زمینه‌ای قلبی باشد، به بروز عوارض جدی منجر می‌شود. بعضی از بیماری‌های قلبی می‌توانند باعث سکته‌ی مغزی شوند. ممکن است تپش قلب نشانه‌ی نارسایی قلبی باشد و قبل از ایست قلبی رخ دهد. بنابراین، همیشه علت بروز این مشکل را بررسی کرده و درباره‌ی راه‌های کنترل آن با پزشک مشورت کنید.
زمان مراجعه به پزشک
معمولاً تپش قلب به سرعت از بین می‌رود و جدی نیست، اما در صورت بروز آن بهتر است به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که به یکی از مشکلات زیر مبتلا بودید، مشورت با پزشک ضروری است:
- سابقه‌ی مشکلات قلبی
- تپش قلبی که بدتر می‌شود یا بهبود نمی‌یابد
- مشاهده‌ی سایر علائم، مانند درد قفسه‌ی سینه
در هنگام مراجعه به پزشک، او به احتمال زیاد:
- درباره‌ی علائم سؤال می‌پرسد.
- معاینه‌ی بدنی انجام می‌دهد.
- سابقه‌ی پزشکی شما را بررسی می‌کند.
- به منظور بررسی فعالیت الکتریکی قلب، الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب (ECG) انجام می‌دهد.
بسته به علائم ممکن است پزشک آزمایش خون، تست استرس ورزش یا سایر روش‌های تشخیصی را توصیه کند. به عنوان مثال، از شما بخواهد از یک مانیتور در خانه استفاده کنید. هولتر مانیتور یک دستگاهی قابل حمل است که می‌توان از آن برای بررسی مداوم فعالیت قلب به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت استفاده کرد. مانیتور رویداد (Event monitor) شبیه‌ی هولتر مانیتور است، اما ریتم قلب را برای مدت زمان طولانی‌تر (حدود یک ماه) ثبت می‌کند. در هنگام استفاده از این مانیتور هر زمان که ضربان قلبتان نامنظم بود، می‌توانید آن را فعال کنید.
پزشک ممکن است شما را به متخصص قلب ارجاع دهد. بهتر است قبل از مراجعه به متخصص با توجه به تپش قلب خود پاسخ سؤالات زیر را یادداشت کنید و در اختیار پزشک قرار دهید:
- هنگام بروز این مشکل چه حسی دارید؟
- هر چند وقت یکبار اتفاق می‌افتد؟
- چه زمانی رخ می‌دهد؟
- محرک‌های بروز آن چیست؟
- چه مدت طول می‌کشد؟
- پاسخ به بعضی از سؤالات زیر هم می‌تواند به تشخیص کمک کند:
- هنگامی که دچار تپش قلب می‌شوید، ضربان قلب شما خیلی سریع است یا آهسته؟ ریتم آن منظم است یا نامنظم؟
- آیا علائمی مانند سبکی سر، سرگیجه، تنگی نفس یا درد قفسه‌ی سینه را تجربه می‌کنید؟
- آیا در حین انجام یک فعالیت خاص رخ می‌دهد؟ آیا الگوی خاصی برای بروز آن وجود دارد؟
- آیا به‌طور ناگهانی شروع و متوقف می‌شود؟
گزینه‌های درمانی
همه‌ی افراد مبتلا به تپش قلب به درمان نیاز ندارند. نحوه‌ی درمان به علائم فرد و همچنین نوع، علت و میزان تپش قلب بستگی دارد. معمولاً از روش‌های زیر برای درمان این مشکل استفاده می‌شود:
- علل عاطفی: باید یاد بگیرید که چگونه با حمله‌ی پانیک مقابله کنید و از تکنیک‌های تنفسی برای حفظ آرامش خود کمک بگیرید.
- داروها: اگر مصرف بعضی از داروها روی ضربان قلب شما تأثیر دارد، ممکن است پزشک نوع دارو را تغییر دهد.
- سبک زندگی: تپش قلب باید بدون درمان برطرف شود. اجتناب از محرک‌ها می‌تواند مفید باشد.
- علل هورمونی: معمولاً تپش قلبی که به دلیل تغییرات هورمونی رخ می‌دهد، موقتی است.
ممکن است پزشک داروهای ضدآریتمی مانند مسدودکننده‌های بتا (بتا بلوکرها) یا مسدودکننده‌های کانال کلسیم را تجویز کند که هر دو بی‌خطر هستند. بتا بلوکرها ضربان قلب و فشار خون را کاهش می‌دهند. گاهی اوقات، این داروها مؤثر نیستند و به داروهای ضدآریتمی قوی‌تر که مستقیماً روی کانال‌های سدیم و پتاسیم قلب اثر می‌کنند، نیاز است. اگر آریتمی داشته باشید، پزشک روش‌های درمانی زیر را توصیه می‌کند:
ابلیشن کاتتر (Catheter ablation): پزشک لوله‌های بلند و باریک به نام کاتتر را از طریق ورید عمقی کشاله‌ی ران، گردن یا قفسه‌ی سینه به قلب می‌فرستد تا سلول‌هایی را که در ایجاد ضربان قلب سریع و نامنظم نقش دارند، از بین ببرد. این درمان زمانی بسیار مؤثر است که پزشک بتواند آریتمی را در ناحیه‌ی خاصی از قلب تشخیص دهد.
کاردیوورژن الکتریکی (Electrical cardioversion): با استفاده از الکترودهایی که به بدن متصل شده‌اند، یک شوک الکتریکی به دیواره‌ی قفسه‌ی سینه ارسال می‌شود تا با تخریب مدارهای غیرطبیعی الکتریکی در قلب ریتم آن به حالت عادی برگردد.
قرار دادن پیس‌میکر (Pacemaker) یا دفیبریلاتور قابل کاشت (Defibrillator placement): پیس‌میکر یا باتری قلب دستگاهی است که مشکلات الکتریکی قلب را کنترل و درمان می‌کند.
درمان‌های خانگی
بعضی از افراد به‌طور منظم دچار تپش قلب می‌شوند که این موضوع می‌تواند آزاردهنده باشد. اگر شما هم جزء این افراد هستید، می‌توانید توصیه‌های زیر را امتحان کنید:
- استراحت کنید.
- تکنیک‌های تنفس عمیق را انجام دهید.
- سعی کنید از مواجهه با ترس جلوگیری کنید. چون باعث بدتر شدن علائم می‌شود.
- مکمل منیزیم مصرف کنید. البته لازم است ابتدا این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارد.
- به اندازه‌ی کافی مایعات بنوشید و از کم‌آبی بدن جلوگیری کنید.
می‌توانید مانور والسالوا (Valsalva maneuver breathing) را هم امتحان کنید. نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد که مانور والسالوا یک روش ساده و غیرتهاجمی برای متوقف کردن ریتم غیرطبیعی قلب است. با این حال، محققان معتقدند که باید تحقیقات بیشتری انجام شود.
پیشگیری از تپش قلب
اگر تپش قلب جدی نباشد، تغییر سبک زندگی می‌تواند به کاهش یا توقف آن کمک کند. به عنوان مثال، باید سعی کنید استفاده از موارد زیر را کاهش دهید یا کاملاً کنار بگذارید:
- کافئین
- الکل
- تنباکو
- هر دارویی که ممکن است روی ضربان قلب تأثیر داشته باشد
علاوه بر این، باید نکات زیر را رعایت کنید تا هم از بروز تپش قلب جلوگیری شود و هم احتمال ابتلا به بیماری قلبی کاهش یابد:
- پیروی از یک رژیم غذایی سالم
- خواب کافی
- ورزش منظم
- انجام یوگا، مدیتیشن، تمرینات تنفسی یا تای چی برای کمک به کنترل استرس
- اجتناب از محرک‌های شناخته شده
