سیاست خارجی

تحولات منطقه سرعــت و شتاب شدیــدی بـه خود گرفته و شاهد وقوع تحولات پشت سر هم هستیم. با خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان، احتمال خروج کامل ارتش آمریکا از عراق نیز قوت یافته است.

دوره ریاست‌جمهوری دکتر روحانی به سر رسید و کلید دفترش را به رئیس‌جمهور جدید تحویل داد؛ کلیدی که قرار بود قفل‌های بسیاری را باز کند ولی به هر دلیل نشد. چرا؟ آیا کلیدها (سیاست‌ها) نامناسب بودند یا اینکه کلید اصلی در اختیار او نبود؟ طبیعی است که دولت او کارهای بسیاری کرد که باید قدرشان را دانست ولی در زمینه اقتصاد، کمبودها آنچنان زیاد هستند که در یک یادداشت کوتاه نمی‌توان به آنها پرداخت.

اگرچه شورای امنیت در ماجرای کشتی اسرائیلی با مخالفت‌های روسیه، نتوانست قطعنامه‌ای علیه ایران صادر کند، ولی از طرف دیگر انگلیس، آمریکا و اسرائیل به‌دنبال ایجاد یک اجماع بین‌المللی علیه ایران هستند تا برای خودشان توجیه پیدا کنند که اگر ایران وارد مذاکره نشود، تحریم‌ها را اضافه کنند و شاید هم اسرائیل هم بخواهد دست به اقدامات تلافی‌جویانه علیه ایران بزند که بحثی جداگانه است و تابه‌حال هم این کار را انجام داده است.

هرچند گفته می‌شود شاید برجام به نتیجه نرسد و به بن‌بست کشیده شود، اما دولت جدید این توافق را امضا کرده و مجلس نیز تدوین خواهد کرد. در عالم شعار و لفاظی حرف‌های متفرقه‌ای هم زده می‌شود که اینها برای این است که در میز مذاکرات امکان نتیجه‌گیری بهتری باشد که تا اینجا مشکلی نیست.

یک‌سال پیش و دقیقاً ساعت شش و هشت دقیقه بعد از ظهرِ چنین روزی (چهارم اوت 2020 میلادی - 14 مرداد ماه 1399)، سه ساعت پس از پایان زمان اداری و رفتن همکارانم، من به اتفاق یکی از آنان در طبقه پنجم ساختمان نسبتاً نوساز و محکم، در دفتر کارم مشغول کار بودیم که ناگهان با صدای مهیب همراه با لرزش شدید ساختمان و باز شدن درب کمدها و غبار آلود شدن فضای درونی طبقه خود مواجه شدیم.

با روی کار آمدن دولت سیزدهم مهم‌ترین سوال پیش رو این است که آیا گفت‌وگوها بر اساس توافقات قبلی پیگیری خواهد شد یا اینکه طرفین به نقطه صفر بازخواهند گشت. درخصوص به نتیجه نرسیدن مذاکرات ایران و ایالات‌متحده آمریکا، نماینده ایران در سازمان‌های بین‌المللی به هفت محور اشاره کرده است.

دولت روحانــی با مشـــکلات دولــت قبل سکاندار امور اجرایی کشور شد و شاید بتوان شعار و نماد معروف «کلید» را مبتنی بر خردگرایی و دلیلی بر حل مسائل دولت احمدی‌نژاد دانست.

اظهارات سفیر ایران در سازمان ملل در نشست بررسی برجام در شورای امنیت و سخنان مدیرکل حقوقی وزارت خارجه در همایش سالروز «انجمن دیپلماسی ایران» تردیدی باقی نگذاشته که یکی از مطالبات ایران از امریکا ارایه تضمین مبنی بر عدم خروج مجدد از برجام است.

دوشنبه ۲۱ تیر محمدجواد ظریف با ارسال آخرین گزارش خود به مجلس، با شرح جزئیاتی از مذاکرات وین درباره احیای برجام ابراز امیدواری کرد «آنچه تاکنون امکان تحقق آن فراهم شده» در دولت حجت‌الاسلام‌والمسلمین ابراهیم رئیسی «تکمیل شود».

تاکنون بسیار درخصـوص برجام و آینـده آن در دوران پساروحانی و دولـت آقای رئیسی صحبت شــده و هــر کسی موافــق یا مخالــف این توافق به اظهارنظر پرداخته است، اما آنچه مسلم است به‌نظر می‌رسد مسائلی همچون تحریم‌ها، برجام و FATF همه در دولت آقای رئیسی به سرانجام رسیده و حل و فصل خواهند شد، اما مشکل اساسی در بخش دیگری از توافقاتی است که میان ایران و آمریکا صورت بگیرد.

عدم توافق بر سر احیای برجام اگرچه شرایط اقتصادی کشور را بدتر از این می‌کند ولی حداقل آن است که از آسیب‌های بیشتر به اقتصاد در صورت احیا و نقض دوباره برجام، جلوگیری می‌کند.

سیاست خارجی دولت سیزدهم به‌طور طبیعی خارج از گستره سیاست کلان جمهوری اسلامی نیست؛ زیرا سلسله‌ارزش‌های اسلامی و ملی در سیاست خارجی ایران در طول ۴ دهه گذشته تعریف‌شده که هیچ‌دولتی؛ چه اصلاح‌طلب و چه اصولگرا نمی‌تواند از چارچوب آن خارج شود.

سیاست خارجی یکی از موضوعاتی است که در جریان مناظرات منتهی به انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر بسیار کمتر مورد توجه قرار داشت و برخی اشاره‌ها به آن از سوی برخی کاندیداها تنها در حد کلیات باقی ماند. این در حالی است که همه شواهد و قراین حکایت از آن دارد که در شرایط خاص کنونی کشور ما نقش سیاست خارجی در رفع مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم که موضوع اصلی مناظره‌ها بود و نیز در راس دستور کار رییس‌جمهور منتخب قرار دارد، تعیین‌کننده است.