نارسایی تخمدانی اولیه، که به آن نارسایی زودرس تخمدان نیز گفته می‌شود، هنگامی رخ می‌دهد که عملکرد تخمدان‌ها قبل از ۴۰ سالگی متوقف شود. این وضعیت اغلب منجر به ناباروری می‌شود. با ما همراه باشید.
نارسایی تخمدانی اولیه یا زودرس
نارسایی تخمدانی اولیه گاهی با یائسگی زودرس اشتباه می‌شود، در حالی که باهم تفاوت دارند. زنانی که نارسایی تخمدانی اولیه دارند ممکن است سال‌ها قاعدگی نامنظم داشته باشند و حتی ممکن است باردار شوند. اما زنانی که یائسگی زودرس دارند، پریود نمی‌شوند و ناباروری دارند.
بازگرداندن سطح استروژن به میزان طبیعی در خانم‌هایی که دچار نارسایی تخمدانی اولیه هستند، به جلوگیری از برخی از عوارض ناشی از سطوح پایین استروژن مانند استئوپروز کمک می‌کند.
علت نارسایی اولیه تخمدان چیست؟
محققان در حال مطالعه‌اند تا به طور دقیق‌تر به علت‌های POI پی ببرند. نارسایی اولیه تخمدان می‌تواند ناشی از هر دلیلی باشد که باعث کاهش تعداد تخمک‌های تولید شده در تخمدان‌ها می‌شود. همچنین در صورتی که تخمدان‌ها هورمون کافی تولید نکنند، POI می‌تواند روی بدهد، حتی اگر تعداد تخمک‌ها عادی باشد.
علائم نارسایی تخمدانی اولیه
علائم و نشانه‌های نارسایی تخمدانی اولیه شبیه به یائسگی یا کمبود استروژن است. شامل:
۱. قطع قاعدگی یا نامنظم شدن آن که ممکن است سال‌ها طول بکشد و یا بعد از بارداری یا قطع قرص‌های کنترل تولد ایجاد شود
۲. مشکل در بارداری
۳. گرگرفتگی
۴. تعریق شبانه
۵. خشکی واژن
۶. خشکی چشم
۷. تحریک‌پذیری یا مشکل در تمرکز
۸. کاهش میل جنسی
نارسایی اولیه تخمدان چقدر شایع است؟
نارسایی اولیه تخمدان دلیل شایع ناباروری نیست، اما چندان نادر نیز محسوب نمی شود. خطر این عارضه با افزایش سن افزایش می یابد:
- از هر 1000 زن 15 تا 29 ساله 1 نفر با POI تشخیص داده می شود
- 1 در 250 برای زنان 30 تا 35 ساله
- 1 از 100 در زنان 35 تا 40 ساله
تشخیص نارسایی اولیه تخمدان می تواند برای بانوان ویرانگر باشد. وقتی پزشک به شما می گوید احتمال داشتن فرزند با تخمک های خودتان برای شما بسیار بعید است، ممکن است عمیقاً غمگین شده و حتی احساس ناامیدی کنید. این احساسات عادی است. اگر این تشخیص را دریافت کرده اید، از روانشناس برای کنار آمدن با آن کمک بگیرید. با پزشک خود، یک درمانگر آشنا به ناباروری و در صورت امکان، یک گروه پشتیبانی از ناباروری صحبت کنید، تا بتوانید گزینه های خود را به طور کامل بررسی کنید. با گذشت زمان، می توان یک زندگی کامل و شاد همراه با نارسایی اولیه تخمدان داشت.
علت‌های شناخته شده‌ی نارسایی اولیه تخمدان
برخی از علت‌های شناخته شده‌ی نارسایی اولیه تخمدان شامل موارد زیر می‌شود:
- . بیماری خودایمنی که باعث می‌شود بدن آنتی بادی‌هایی بسازد که به تخمدان‌ها حمله‌ور شوند.
- . اختلالات خوردن
- . عوارض ژنتیکی مانند سندرم ترنر، سندرم فراژیل X یا ایکس شکننده و یا گالاکتوزمی
- . عفونت‌هایی که به تخمدان‌ها آسیب می‌زنند، مانند اوریون
- . مشکلاتی در هورمون‌هایی که تنظیم کننده‌ی تخمدان‌ها هستند، مانند هورمون محرک فولیکول (FSH)
- . عمل جراحی روی تخمدان‌ها
- . بیماری تیروئید
- . سمومی که بر تخمدان‌ها اثر می‌گذارند، مانند سموم ناشی از شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی
در بیشتر موارد علت نارسایی اولیه تخمدان مشخص نیست.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید
اگر مدت سه ماه یا بیشتر پریود نشده اید، برای تعیین علت، به پزشک مراجعه کنید. قطع قاعدگی می‌تواند دلایل زیادی داشته باشد؛ از جمله بارداری، استرس، تغییر رژیم غذایی و یا عادت‌های ورزشی. اما بهتر است هر زمان که چرخه قاعدگی شما تغییر کند وضعیت خود را مورد ارزیابی قرار دهید.
حتی اگر برایتان مهم نیست که پریود نمی‌شوید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا بفهمید چه عواملی باعث ایجاد تغییر می‌شود. پایین بودن سطح استروژن می‌تواند منجر به تخریب استخوان و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی شود.
نارسایی اولیه تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک از شما درباره‌ی سابقه پزشکی‌تان و علائمی که دارید می‌پرسد. بعضی از خانم‌ها در ابتدا وقتی متوجه نارسایی تخمدان‌های خود می‌شوند که سیکل قاعدگی نرمال‌شان بعد از بارداری یا بعد از توقف مصرف قرص ضدبارداری شروع نمی‌شود. خیلی از خانم‌ها پیش از اینکه نارسایی اولیه تخمدان‌شان تشخیص داده شود، سال‌ها پریودهای نامنظم دارند.
ضعیف و کم تراکم شدن استخوان‌ها یکی از پیامدهای ممکن نارسایی اولیه تخمدان است. پوکی استخوان می‌تواند احتمال شکستن استخوان را افزایش دهد. پزشک توصیه‌هایی مبنی بر حفظ سلامت استخوان‌ها خواهد کرد که می‌تواند شامل مصرف کلسیم و ویتامین D بیشتر، ترک سیگار و ورزش بیشتر شود
پزشک متخصص زنان ممکن است از لگن‌تان معاینه‌ای به عمل بیاورد. عوارضی غیر از نارسایی اولیه تخمدان هم می‌توانند باعث پریودهای نامنظم شوند. برای تشخیص عارضه‌ی اصلی، پزشک خون شما را از جهت هورمون محرک فولیکول آزمایش می‌کند. در خانم‌هایی که در آستانه‌ی یائسگی هستند و دیگر تخمک آزاد نمی‌کنند، هورمون FSH بالاتر است. این هورمون در زنانی که نارسایی اولیه تخمدان دارند هم بالاست. همین تست به تنهایی می‌تواند برای تشخیص کافی باشد. پزشک ممکن است برای شناسایی دیگر علت‌های علائمی که داری تست‌های دیگر نیز توصیه کند:
- . تست بارداری
- . آزمایش خون برای سطح پرولاکتین و هورمون‌های تیروئید. اینها هورمون‌های دیگری هستند که می‌توانند باعث علائم نارسایی زودرس تخمدان شوند.
- . اتوآنتی بادی‌های آدرنال برای بررسی از جهت یک علت خودایمنی
- . تست ژنتیک برای بررسی علت‌های ژنتیکی
- . تست تراکم استخوان برای بررسی پوکی استخوان ناشی از پایین بودن استروژن
نارسایی اولیه تخمدان چگونه درمان می‌شود؟
نارسایی زودرس تخمدان با روش‌های گوناگونی درمان می‌شود. این درمان ممکن است توسط متخصص زنان که در غدد درون ریز باروری تخصص دارد انجام شود. بیشتر خانم‌هایی که نارسایی اولیه تخمدان دارند نیاز به هورمون درمانی با استروژن دارند. این شیوه درمانی می‌تواند از کاهش تراکم استخوان و دیگر علائم کاهش استروژن مانند خشکی واژینال تا حدودی کم کند. پروژسترون نیز به خانم‌هایی داده می‌شود که عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) انجام نداده‌اند و استروژن دریافت می‌کنند. پزشک شما احتمالا توصیه می‌کند تا زمانی که به سن طبیعی یائسگی برسید، استروژن و پروژسترون مصرف کنید.
در برخی از خانم‌ها، درمان عارضه‌ی اصلی می‌تواند به درمان POI نیز کمک نماید؛ مثلا درمان بیماری تیروئید یا یک اختلال خوردن ممکن است از علائم نارسایی اولیه تخمدان بکاهد.
احتمال باروری برای زنانی که نارسایی اولیه تخمدان دارند کم است. خیلی از خانم‌هایی که به این عارضه دچارند ممکن است تمایل داشته باشند فرزندانی داشته باشند. اگر دچار نارسایی اولیه تخمدان هستید و می‌خواهید باردار شوید، پزشکتان احتمالا این توصیه‌ها را به شما می‌کند:
- . مصرف داروهایی برای تقویت رهاسازی تخمک، مثلا کلومیفن سیترات
- . استفاده از یک تخمک اهدایی به جای تخمک خودتان
- . استروژن درمانی نیز می‌تواند احتمال باردار شدنتان را بالا ببرد. تعداد کمی از زنانی که نارسایی اولیه تخمدان دارند می‌توانند به طور طبیعی باردار شوند. اگر هم قصد دارید از بارداری جلوگیری کنید پیش از مصرف قرص ضد بارداری با پزشک مشورت کنید.
