به گزارش سایت خبری پُرسون، معمولاً هنگام گفت‌وگو، به جای تمرکز بر سخنان فرد مقابل، ذهن ما درگیر این است که چه جوابی بدهیم. این مسئله ممکن است منجر به عدم تمرکز و از دست دادن بخشی از محتوای مکالمه شود. علاوه بر این، احتمال دارد متوجه نشانه‌های ظاهری و غیرزبانی گوینده نیز نشویم.در این صورت بعید است که شنونده قابلی باشیم!
شنونده شایسته
گوش دادن فعال نیازمند توجه کامل شنونده به پیام‌های کلامی و غیرکلامی است. در این روش، شنونده نه تنها به محتوای صحبت‌ها، بلکه به عواطف و حرکات بدن طرف مقابل نیز دقت می‌کند.
برای تحقق این امر، فرد باید تمام تمرکز خود را به گفت‌وگو معطوف کند و توانایی همدلی را در خود پرورش دهد. به همین دلیل، گوش دادن فعال گاهی "همدلی قابل سنجش" نامیده می‌شود.
چگونه مهارت گوش دادن فعال را در خود بپروریم؟
۱. تمرکز کامل بر گفت‌وگو
هر پیام دو جنبه اساسی دارد: محتوای کلامی و احساسات پشت آن. یک شنونده فعال علاوه بر توجه به اطلاعات بیان‌شده، به نحوه انتقال آن و سیگنال‌های غیرکلامی نیز اهمیت می‌دهد.
۲. واکنش مناسب به عواطف
پس از شنیدن صحبت‌ها، شنونده باید در زمان مناسب به احساسات ابرازشده پاسخ دهد. این کار باعث ایجاد حس درک‌شدن در گوینده و تقویت ارتباط عاطفی بین دو طرف می‌شود.
۳. در نظر گرفتن تمامی نشانه‌ها
علائم غیرکلامی مانند لحن صدا، حالات چهره، حرکات بدن و سرعت صحبت کردن، در کنار محتوای کلامی، می‌توانند معنای کامل‌تری از پیام را منتقل کنند. توجه به این موارد برای درک عمیق‌تر گفت‌وگو ضروری است.
شنونده فعال: هنرمند در ایجاد ارتباط عمیق و تحول‌آفرین
کارل راجرز و ریچارد فارسون در سال ۱۹۸۷ مفهوم "گوش دادن فعال" را به عنوان سنگ بنای ارتباطات مؤثر معرفی کردند.
از نگاه راجرز، این مهارت تنها ابزار انتقال پیام نیست، بلکه عاملی برای ایجاد تحولات مثبت در روابط درمانی، گروهی و حتی روزمره است.
سه ستون شنیدن فعال از دیدگاه راجرز:
۱. همدلی – بازتاب احساسات و افکار گوینده بدون پیش‌داوری
۲. صداقت – همراهی صادقانه و غیرتصنعی با مخاطب
۳. احترام بی‌قیدوشرط – پذیرش کامل فرد، فارغ از محتوای گفتارش
از دید کارل راجرز وقتی ما شنونده فعالی باشیم ، هر سه اصل مطرح شده در بالا به عمل تبدیل می شوند.
همدلی واقعی زمانی رخ می‌دهد که شنونده، آینه عواطف گوینده شود. صداقت شرط اساسی است؛ این مهارت با نقش‌بازی کردن یا تظاهر سازگار نیست. احترام نیز باید ژرف و اصیل باشد؛ پناهگاهی امن برای بیانِ بی‌کم وکاست افکار و احساسات.
چطور شنونده شایسته ای برای عزیزان مان باشیم؟
۱. تمام توجه و تمرکزتان را بدهید ( حواس تان را جمع کنید)
وقتی همسرتان، فرزندتان، والدین تان، فرق نمی کند، وقتی هر کدام از عزیزان تان با شما صحبت می کنند، آگاهانه تمام توجه خود را به او بدهید.
عوامل حواس‌پرتی مثل تلفن یا تلویزیون را کنار بگذارید و ارتباط چشمی را حفظ کنید. این کار نشان می‌دهد که برای حرف‌های او ارزش قائل هستید.
شنونده شایسته حواسش به موبایلش نیست؛ به در و دیوار نگاه نمی کند، دست و پاهایش را تکان نمی دهد. به اصطلاح یک شنونده خوب شش دنگ حواسش را به گوینده می دهد.
2- عباراتی کوتاه در جهت تایید بگویید
شنیدن فعال یعنی درگیر شدن کامل با کلمات و نشانه‌های غیرکلامی طرف مقابل. با تکان دادن سر، حفظ حالت بدن و استفاده از عباراتی مثل «متوجه‌ام» یا «ادامه بده»، نشان دهید که با دقت گوش می‌دهید. این کار عزیزتان را به ادامه گفت‌وگو تشویق می‌کند.
۳. صحبتش را قطع نکنید
قطع کردن حرف گوینده هنگام صحبت، ناامیدکننده و بی‌احترامی است. اجازه دهید صحبتش را تمام کند و سپس پاسخ دهید. این کار نه‌تنها احترام است، بلکه گفت‌وگو را معنادارتر و مؤثرتر می‌کند.
۴. بازتاب دهید و شفاف‌سازی کنید
پس از پایان صحبت گوینده، لحظه‌ای تأمل کنید و آنچه گفته را با زبان خودتان بازگو کنید. این کار نشان می‌دهد که واقعاً گوش داده‌اید و از سوءتفاهم جلوگیری می‌کند.
بازتاب دادن و شفاف‌سازی یعنی بعد از حرف‌های طرف، به جای پاسخ سریع یا قضاوت، اول با زبان خودتان خلاصه‌ای از حرف‌هایش را تکرار کنید.
فواید این کار:
۱. طرف مقابل مطمئن می‌شود که به حرف‌هایش گوش داده‌اید.
۲. از سوءتفاهم جلوگیری می‌شود (شاید برداشت شما اشتباه باشد و او تصحیح کند).۳. گوینده احساس مهم‌بودن و دیده‌شدن می‌کند.
به زبان ساده، بازتاب دادن مثل آینه‌ای است که احساسات و حرف‌های طرف مقابل را به خودش نشان می‌دهید تا نشان دهید که درست متوجه حرف هایش شده اید.
۵. احساسات خود را کنترل کنید
گوش دادن، به‌ویژه در بحث‌های حساس یا هنگام اختلافات، گاهی چالش‌برانگیز است. مهم است که احساسات خود را مدیریت کنید و از حالت دفاعی یا واکنشی پرهیز کنید.
نفس عمیق بکشید، آرام بمانید و با ذهنی باز گوش دهید.
۶. همدلی و تأیید نشان دهید
همدلی ابزاری قدرتمند در گوش دادن مؤثر است. سعی کنید احساسات همسرتان را درک کرده و آنها را تأیید کنید. از جملاتی مثل «می‌فهمم چرا چنین احساسی داری» یا «حتماً برات سخت بوده» استفاده کنید.
این نشان می‌دهد که به او اهمیت می‌دهید.
۷. صبور باشید
گوش دادن نیاز به زمان و صبر دارد. گفت‌وگو را عجله‌ای تمام نکنید یا زود نتیجه‌گیری نکنید. به طرف فضای کافی برای بیان کامل احساساتش را بدهید. هدف، یافتن فوری راه‌حل نیست، بلکه ایجاد فضایی امن برای ارتباط است.
8. بدون قضاوت گوش دهید
گوش دادن بدون قضاوت برای ارتباط مؤثر ضروری است. از سرزنش یا انتقاد بپرهیزید و در عوض، سعی کنید دیدگاه طرف مقابل را درک کنید.
منبع: عصر ایران
