آیا تبادل زندانیان می‌تواند گشایشی جدیدی برای دیپلماسی ایجاد کند؟

به گزارش سایت خبری پرسون،سایت خبری – تحلیلی المانیتور در تازه ترین گزارش به بررسی تاثیر توافق موردی جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا درباره تبادل زندانیان و آزادسازی اموال بلوکه شده ایران در کره جنوبی بر مذاکرات متوقف شده احیای برجام پرداخته و می نویسد:

جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا و ابراهیم رئیسی، همتای ایرانی او، روز سه شنبه 19 سپتامبر در مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی خواهند کرد. انتظار می رود تبادل زندانیان ایران و آمریکا در روزهای آینده و قبل از سخنرانی ها انجام شود. در حالی که مبادله زندانیان که در جریان آن 5 نفر از سوی هر طرف آزاد خواهند شد ساده به نظر می رسد، دولت بایدن برای صدور مجوز به منظور انتقال 6 میلیارد دلار بدهی کره جنوبی به ایران از سوی منتقدان جمهوری خواه تحت فشار قرار گرفته است. زمانی که دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده در سال 2018 از برجام خارج شد، پول ایران در کره جنوبی به دلیل بازگشت تحریم های ایالات متحده مسدود شد. در نتیجه توافق جدید میان تهران و واشنگتن، این پول اکنون به یک حساب محدود تحت نظارت قطر منتقل شده است.

ایران تا پیش از خروج آمریکا از برجام به مفاد این توافق پایبند بود، اما پس از آن ایران اجرای تعهدات خود را هم متوقف کرده و در نتیجه با کاهش زمان گریز هسته ای ایران، این کشور به آستانه تسلیحات هسته‌ای نزدیک‌تر شده است.

به نظر می رسد طرح مورد توافق میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا این باشد: انتقال 6 میلیارد دلار از اموال ایران از کره جنوبی به قطر، تبادل زندانیان میان دو کشور و تبدیل شدن این فاز تکمیل شده از تفاهم به پیش پرداختی برای عدم حرکت ایران به سمت غنی سازی در سطح تسلیحاتی و پرهیز دو طرف از تشدید تنش در لبنان، عراق و سایر نقاط بحرانی در منطقه .

المانیتور در ادامه این گزارش با طرح این ادعا که برای ایران هر چیزی قیمت خودش را دارد، می نویسد: تهران پرونده هسته ای را هم به عنوان اهرم و هم عامل بازدارنده در برابر ایالات متحده در نظر می گیرد. به ویژه اگر در انتخابات 2024 ریاست جمهوری در ایالات متحده یک دولت جمهوری خواه جنگ طلب قدرت را در کاخ سفید به دست بگیرد این برنامه هسته ای می تواند برای ایران عامل بازدارنده باشد. کارت هسته ای امتیازی نیست که ایران به طرف مقابل تقدیم کند. نکته برجام نیز همین مسئله بود.

ایران شرایطی را که در آن قرار گرفته یک مذاکره مداوم و احتمالاً نامحدود می‌داند که تحت تأثیر تغییرات در موازنه قدرت جهانی است. این در حالی است که سیاست های ایران در شرق بخصوص در چین و روسیه ریشه دار تر و همسو تر هم شده است.

منتقدان رویکرد بایدن به گفت‌وگو با ایران در مورد هیچ چیز اعتقادی ندارند و اغلب وضعیت قوی تر ایالات متحده را یک موضع بازدارنده برای ایران می دانند و امید خود را به تحریم‌ها و تغییر رژیم در ایران بسته‌اند.

در حوزه بازدارندگی، توافق امنیتی ایالات متحده و بحرین که این هفته اعلام شد، به عنوان «الگویی» از تعهد دولت بایدن به شرکای خود در خلیج فارس معرفی می شود. پیگیری ایالات متحده برای یک توافق صلح بین عربستان سعودی و اسرائیل -در حالی که عمدتاً به توسعه دامنه توافق ابراهیم که ابتکار ترامپ بود تعبیر می شود – می تواند سنگ بنای بالقوه بازدارندگی بیشتر آمریکا در برابر ایران باشد.

اما سوالی که این هفته در مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح است، این است که آیا تبادل زندانیان می‌تواند گشایشی جدیدی برای دیپلماسی ایجاد کند و به ابتکارهای منطقه ای بر پایه آشتی اخیر ایران و عربستان سعودی که به پایان دادن جنگ در یمن کمک کرد، منتهی شود یا خیر؟!

در پرونده هسته ای، چشم انداز آنچنانی برای گرم شدن دوباره تنور مذاکرات در حاشیه مجمع عمومی وجود ندارد. همزمان آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از اینکه هیچ پیشرفتی در حل مسائل پادمان باقی‌مانده حاصل نشده ابراز تأسف کرده است. روز شنبه نیز این آژانس از جمهوری اسلامی ایران به دلیل لغو مجوز فعالیت برخی از بازرسان این نهاد در ایران انتقاد کرده است.

این گزارش‌ها در حالی منتشر می‌شوند که رهبر ایران اخیرا گفته است که ایران در زمینه پادمان‌ها با آژانس همکاری خواهد کرد، همانطور که طبق معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای لازم است، اما نه بیشتر از آن. در حال حاضر نظارت و بازرسی‌های سرزده‌تر از تأسیسات هسته‌ای ایران، همانطور که در برجام آمده بود، از روی میز خارج شده است. همزمان ایالات متحده و اتحادیه اروپا تهدید صدور قطعنامه در شورای حکام علیه جمهوری اسلامی ایران را زنده نگاه داشته اند.

یکی دیگر از تاریخ های مهم پیش رو 18 اکتبر است که روز انتقال در برجام نامیده می شود. در این روز قرار است سازمان ملل محدودیت‌های تحقیق، توسعه و تولید موشک‌های بالستیک ایران و واردات و صادرات موشک‌ها و فناوری‌های مرتبط با هواپیماهای بدون سرنشین را لغو کند و در ایران هم پروتکل الحاقی به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد. البته اروپایی ها اعلام کرده اند که این تحریم را حفظ می کنند و ایران هم قرار نیست پروتکل الحاقی را در مجلس تصویب کند.

ایالات متحده احتمالا از شرکای اروپایی خود می خواهد که به منظور گرفتن امتیازهای بیشتر از ایران، فشار بر این کشور به دلیل آنچه حمایت ایران از روسیه در جنگ اوکراین می خواند را ادامه دهد. همزمان ممکن است تهدید به فعالسازی مکانیسم ماشه نیز بیش از پیش مطرح شود.

منبع: جماران