خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا (Hypochondriasis)، اختلالی است که بنا به دلایل و شرایط مختلفی میتواند در هر فردی ایجاد شود. ولی با پدید آمدن ویروس کرونا، این بیماری شیوع بیشتری پیدا کرده است و افراد زیادی در سرتاسر جهان درگیر آن هستند. مبتلایان با هر علائم خفیفی فکر می‌کنند که دچار بیماری کووید ۱۹ شده‌اند و این موضوع عوارض روانی و جسمی زیادی را برای آن ها در پی داشته است. شناسایی نشانه‌ها و روش‌های غلبه بر این بیماری میتواند شدت آن را کاهش دهد و بیمار زودتر درمان شود.
خود بیمار انگاری
همان‌طور که قبلا توضیح دادیم، از خود بیمار پنداری یا هیپوکندریا به عنوان اختلال اضطراب بیماری نیز یاد می‌شود. خود بیمار پنداری، ترس گسترده‌ای از ابتلا به یک بیماری جدی یا تهدیدکننده است که حتی اگر پزشک به شما بگوید هیچ علامتی از بیماری در بدنتان وجود ندارد، باز هم نگرانی و اضطراب دست از سر شما برنمی‌دارد.
افراد مبتلا به خود بیمار پنداری، معمولا واکنش‌های طبیعی بدن را به عنوان نشانهای از یک بیماری جدی برداشت می‌کنند. خود بیمار پنداری یک مشکل جدی و نیازمند درمان است که شدت آن میتواند در افراد مختلف متفاوت باشد. شدت این بیماری به طور معمول در زمان استرس و با افزایش سن افزایش می‌یابد. شایع‌ترین سن شروع خود بیمار پنداری، اوایل بلوغ است. در این اختلال، نه وجود یا عدم وجود یک بیماری جسمی، که اضطراب مداوم و بیش از حد، بیشتر از هر چیزی برای فرد ناتوان‌کننده است.
حدود ۸/۰ تا ۵/۴ درصد افراد خود بیمار پنداری اولیه دارند. ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد سالم هم سطوح مختلف خود بیمار انگاری را نشان می‌دهند. حدود ۴۵ درصد افراد بدون تشخیص اختلال عمده روانپزشکی هم به طور متناوب نگرانی‌های بیدلیل در مورد بیماری دارند.
علت ابتلا به خود بیمار انگاری
به طور کلی، علل ابتلا به خود بیمار انگاری به طور کامل مشخص نشده است، چرا که این موضوع از جهات مختلفی قابل بررسی است. ولی طبق تحقیقات، عوامل زیر می‌توانند روند ابتلا به این بیماری را سریع‌تر کنند:
خانواده
خانواده نقش زیادی را در شکل‌گیری تفکرات انسان دارند، از این‌رو اگر فردی در خانواده‌ای بزرگ شود که والدین شدیدا نگران سلامتی خود و سایر اعضا باشند، احتمالا این فرد در بزرگسالی دچار اختلال خود بیمار انگاری می‌شود.
باورهای فردی
مبتلایان به این بیماری معمولا ویژگی‌های مشترکی دارند، آنها زیاد به مشکلات زندگی فکر می‌کنند، برای هر موضوع کوچکی ناراحت می‌شوند و دائما مضطرب هستند. از طرفی این وسواس ذهنی باعث می‌شود که بیش از حد طبیعی، به دنبال جستجو کردن مباحث مربوط به سلامتی در اینترنت باشند.
تجارب گذشته
اتفاقات گذشته نیز در ابتلا به این اختلال تاثیر گذارند، مثلا سابقه بیماری شدید برای خود فرد یا خانواده او میتواند باعث این اختلال شود. البته گاهی اوقات در خانواده یک اختلالی دیده می‌شود و نهایتا متوجه می‌شوند که خیلی هم خطرناک نبوده، ولی باز هم تنش روانی آن در فرد باقی می‌ماند. به علاوه، سابقه مشکلاتی مثل کودک آزاری نیز میتواند تا حد زیادی در افزایش ابتلا به این بیماری موثر باشد.
علائم اختلال خود بیمار انگاری چیست؟
شخص خود بیمار انگار همیشه از احتمال مبتلا شدن به بیماری های مختلف در ترس و اضطراب است و حتی حالت های طبیعی بدن (مثلا دل درد) یا علائم کوچک (مثلا یک جوش پوستیِ بی‌اهمیت) را نشانه مبتلا شدن به بیماری ای جدی تلقی میکند. ازجمله دیگر علائم اختلال خود بیمارانگاری می‌توان موارد زیر را نام برد:
- مشکلات فکری درباره مبتلا شدن به بیماری های مختلف
- نگران بودن بابت اینکه مبادا علائم کوچکی که در خود میبیند، هرقدر هم کوچک، نشانه مبتلا شدن به بیماری خطرناک باشند؛
- احساس سریع زنگ خطر در مورد وضعیت سلامتی و جسمانی خود؛
- نبودن آسودگی خیال حتی وقتی در معاینه ها یا آزمایش‌های پزشکی هیچ مورد خاصی تشخیص داده نمی‌شود؛
- اضطراب شدید در باره احتمال مبتلا بودن به بیماری خاصی که در سابقه خانوادگی فرد وجود دارد؛
- شدیدا نگران بودن درباره احتمال بیمارشدن تا جایی که روی فعالیت های روزمره فرد موثر باشد؛
- مراجعه زیاد به پزشک برای معاینه شدن؛
- به‌دلیل ترس از تشخیص بیماری به پزشک مراجعه نمیکند؛
- پرهیز از مردم، اماکن و فعالیت‌های گوناگون به‌دلیل ترس از بیمارشدن؛
- زیادت حرف زدن از وضعیت سلامتی و بیماری‌های احتمالی؛
- جست‌وجوی بسیار گسترده در فضای مجازی برای آگاهی از علائم بیماری‌ها.
اگر هر یک از این علائم بیماری را در خود مشاهده کردید پیشنهاد ما به شما این است که در اسرع وقت به یک مشاور مراجعه کنید . مشاوران و متخصصین روان آرام هم می توانند در این امر به شما کمک کنند.
درمان
هر چند که احتمال طولانی شدن دوره درمان وجود دارد و تمایل به داشتن نگرانی مفرط از سلامتی ممکن است کاملاً از بین نرود . بهرحال ، بیمار مبتلا به هیپوکندریا می تواند دریابد که دچار اضطراب است و یک بیماری جسمی ندارد و بتدریج از اضطراب خود بکاهد . این اولین قدم است.
انواع موقتی هیپوکندریا معمولاً با مشاوره و گاه با مصرف داروهای ضداضطراب قابل درمان است . اما در نوع بلندمدت ، پزشکان از روند درمان آنها رضایت ندارند ، چرا که دائماً فهرستی از علائم را متذکر می شوند که آزمایشات ، عدم وجود بیماری مربوط به آنها را تأیید می کنند و این اشخاص به هیچ وجه به اطرافیان اطمینان کامل از سلامتی خود را نمی دهند.
دارودرمانی
درمان داروئی علایم؛ داروهای ضداضطراب و ضدافسردگی برای اضطراب و افسردگی؛ و داروهای سروتونرژیک برای افسردگی و اختلال وسواس فکری - عملی مفید هستند. مصاحبه با کمک دارو میتواند باعث پالایش (catharsis) و بهبودی بالقوه نشانههای بیماری شود، با این وجود، معمولاً این بهبودی، تنها موقتی است.
درمان روانشناختی
- رواندرمانی پویش روانی مبتنی بر بینش، معنای نمادین نشانه را مشخص میکند و مفید است. به بیمار جملاتی مانند ”همه اینها در ذهن تو است“ نباید گفته شود. ارتباط طولانیمدت با پزشک یا روانپزشک، همراه با اطمینانبخشی به بیمار که بستری جنسی ندارد، مفید است.
- هیپنوتیزم و رفتاردرمانی برای القاء آرمیدگی مفید است.