به گزارش سایت خبری پرسون، سران جدید طالبان که برخی به غلط آنها را میانه رو می نامند، از تجربه داعش، القاعده و حتی اخوان المسلمین درس گرفته اند. آیا طالبان جدید خطرناک تر از طالبان دهه 90 است؟
حسین نیازبخش نوشت : " ما در گذشته خطا داشتیم." این جمله کلیدی بسیاری از سران ارشد طالبان است که به انحاء مختلف این روزها آن را به کار می برند. حالا که طالبان بار دیگر قدرت را در دست گرفته بسیاری از افغان ها و ناظران بین المللی با حالتی مضطرب و نگران این پرسش را مطرح می کنند که آیا طالبان در این گفته صادق است یا نه؟
آنچه مشخص است این است که طالبان 2021 با طالبان دهه 90 تفاوت دارد. هر چند رهبر فعلی طالبان یعنی هیبت الله آخوند زاده در دوره نخست امارت اسلامی و زمان رهبری ملا عمر قاضی القضات بود و احکام متحجرانه بسیاری را صادر کرد اما ساختار طالبان نو با طالبان دوره نخست یکی نیست.
مروری بر ریشه های فکری و عقیدتی طالبان/ تفاوت طالبانیسم با داعش در چیست؟
طالبان در ذات خود گروهی سنتی و سلفی است. سلفی بودن این گروه تفاوت عمیقی با گروه های دیگر سلفی و جهادی مانند داعش، القاعده، حزب اسلامی، امارت قفقاز و... دارد. طالبان یک گروه بنیادگرای اهل تسنن است که باورهای خود را از دو منبع اصلی سنتی یعنی مکتب صوفیانه دیوبندی و سنت اخلاقی و رفتاری قوم پشتون گرفته است. دیوبندی ها صوفیانی غالبا پاکستانی و افغان هستند که در کلام ماتریدی (شبیه اشعری گری) و در فقه حنفی هستند. این گروه در شمال پاکستان مدارس بسیاری به وجود آوردند و با ترکیب فقه حنفی، کلام ماتریدی و عرفان چشتیه و ریختن آنها در قالب جهاد اسلامی گروه های شبه نظامی مهمی از جمله طالبان و سپاه صحابه را به وجود آوردند.
نکته مهم در رابطه با دیوبندی ها سنتی بودن آنها است. دیوبندی ها تفکر التقاطی و تقابلی ندارند. شعار اجتماعی آنها انزوا، دوری از دنیا و به خصوص جدایی از مظاهر تمدن و مدرنیته است. انزواطلبی آنها به حدی است که حتی جریانات مترقی درون اسلام همانند کلام اعتزالی، فلسفه و سایر شاخه های عرفان را طرد می کنند و سعی دارند تفکر و سنت خود را از این جریان ها منزه بدارند.
تفکری که مولد طالبانیسم است، کاملا با تفکری که مثلا گروهک داعش را به وجود آورده فرق دارد. داعش در شعار و آرمان سلفی و بنیادگرا است، اما در ذات کاملا مدرن است. عضوگیری از مهاجران اروپایی و آمریکایی، استفاده از اینترنت، یوتیوب و ماهواره برای تبلیغات، ساخت فیلم های تبلیغاتی مخوف و تصویربرداری از قتل ها و خشونت ها به سبک هالیوود همه و همه از نشانه های مدرنیسم داعش است. این دقیقا چیزی است که طالبان آن را نداشته است.
طالبان جدید و درسی که از داعش گرفت
بعد از سقوط کابل در جنگ افغانستان، شرایط کاملا تغییر کرد. در این سالها طالبان تفکر و روش خود را آرام آرام تغییر داد. سربازان و سران ارشد طالبان به کوه های شرق افغانستان و روستاهای دورافتاده پاکستان پناه بردند. در آنجا منتظر ماندند و جولان داعش را دیدند. وقتی گرد و خاک داعش فروخوابید، طالبان از غار خود بیرون آمد و با کادربندی مجدد بار دیگر به صورت جدی در معادلات افغانستان حضور یافت.
طالبان 2021 بر خلاف طالبان دهه 90 مدرن است. این مدرنیسم به هیچ وجه یک خاصیت مثبت نیست چرا که طالبان در روش مدرن شده نه در افکار و منش. وقتی سران طالب ها می گویند که ما در گذشته اشتباه داشتیم دقیقا منظورشان همین است. به اتفاقات چند شب و روز گذشته نگاه کنید. طالبان به محض تصرف کابل، شبکه تلویزیونی خود را احداث می کند. متحجرانی که مخالف صد در صد رسانه بودند حالا دم از روزنامه می زنند. طالبان در دوحه در حال مذاکره با گروه های مختلف است؛ طالبانی که تا دیروز به روش خوارج، مخالف را کافر و مهدورالدم می دانست. طالبان در این روش ها تغییر کرده است اما شعار، عمل و هدفش نه. همانطور که داعش در ذات و هدف، سلفی و متحجر ماند اما در روش و تبلیغات از دنیای مدرن استفاده کرد؛ طالبان هم سعی دارد در دنیای جدید زیست کند تا همانند سال 2001 بدون پشتیبان و متحد سقوط نکند.
طالبانی که باید بیشتر از گذشته از آن ترسید
صد البته مشخص است که طالبان هرگز داعش نیست. طالبان حتی اخوان المسلمین هم نیست. ریشه های پشتونی و دیوبندی چنان به این گروه چسبیده که قدرت حرکت را از آن گرفته است. با این حال، آنچه مشخص است این است که سران جدید طالبان که برخی به غلط آنها را میانه رو می نامند، از تجربه داعش، القاعده و حتی اخوان المسلمین درس گرفته است. طالبان جدید خطرناک تر از طالبان دهه 90 است.
دولت هیبت الله آخوند زاده برای حکومت کردن آمده و بر خلاف حکومت ملاعمر به نظر می رسد که راه بقا را یاد گرفته است. ارتباط با آمریکا، ایران، پاکستان و به خصوص اتحاد با قطر و ترکیه (به صورت همزمان) خیال طالبان را از خطر خارجی راحت می کند. احتمالا طالبان در داخل هم گام های جدیدی بردارد. شاید در ظاهر برخی از سران احزاب مخالف و معتدل به قدرت برسند. احتمال این وجود دارد که 10 درصد قدرت به غیر طالب ها رسیده و حتی برخی چهره های غیرطالبانی در ظاهر به قدرت برسند. شاید در حوزه اجتماعی، مدارس و دانشگاه ها مدتی باز باشد و جلوی تحصیل زنان گرفته نشود. بدون شک طالبان تا جای ممکن از قدرت رسانه استفاده کرده و طرفدارانش را تهییج می کند. اما نباید فراموش کرد که طالبان بعد از بهره بردن از تمام ظرفیت های دنیای جدید، نیات درونی اش را فاش کرده و شروع به قلع و قمع افغان ها و افغانستان می کند. طالبان قدرت جدا شدن از سلفی گری متحجرانه و سنت گرایی پشتونی خود را ندارد و به نظر هم نمی رسد که قصد این جدایی را داشته باشد. این یعنی، به زودی ذات طالبان بر همه افشا می شود. شاید بازی با مظاهر مدرنیسم چند ماه بیشتر طول نکشد و به زودی طوفان سیاه در سرزمین کوهستانی افغانستان ظهور کند.
منبع: خبر فوری
