تهران قدیم

بسیاری شهر تهران را شهر ۷۲ ملت می‌نامند. شهری که از دیرباز اقوام و قومیت‌های مختلف را با آداب و رسوم خاص در دل خود جای داده است. در این میان در شرق تهران و محدوده محله پیروزی، اقوام لک بسیاری زندگی می‌کنند که خوانش رسوم آنها به ویژه در شب یلدا خالی از لطف نیست.

از نیمه دوم آذرماه به‌ بعد هرکس به فراخور حال خود و خانواده‌اش درصدد تهیه "سور و سات" شب یلدا برمی‌آمد تا در کنارخانواده، همسایه و دوستان آخرین و بلندترین شب سال را به‌ خوبی و خوشی بگذارانند و به استقبال زمستان و سپس جشن نوروز بروند.

اگر به سلامتی جشن و سروری داشته باشید و احتیاج به آشپز پیدا کنید، محض اطلاع عرض می‌شود که قهوه‌خانه «سیدحسینی» واقع در اسلامبول، پاساژ پروانه پاتوق بهترین آشپزهای تهران است.

در بهار ۱۲۹۶ در خیابان فردوسی، محل فعلی بانک ملی ایران، طبقه بالای یک خانه، اولین سینمای ایران متولد شد. بانی آن شخصی به نام اردشیر خان بود که یک تاجر زرتشتی خوشنام و اهل سفر بود. برای خرید به کشورهای مختلف سفر می‌کرد و در یکی از این سفرها با دستگاه نمایش فیلم آشنا شد.

این تصویر از مجموعه آثار محمود پاکزاد، خیابان فردوسی در سال ۱۳۴۵ را نشان می‌دهد.

سنگلج در تهران قدیم علاوه بر بازارچه و کاروانسرا، ۷ سرا داشت که رونق اقتصادی بسیاری به این محله بخشیده بود.

بعد از کشمکش‌ها و تب وتاب ملی شدن نفت در ایران انگلیسی‌ها کینه دکتر مصدق را به دل گرفتند. به همین دلیل برای انتقام و براندازی دولت دکتر مصدق «وینستون چرچیل» برای بار دوم نخست وزیر انگلستان شد و بلوای کودتای ۲۸ مرداد ماه سال ۱۳۳۲ به راه افتاد. این ماجرا حکایت خواندنی دارد.

کودتای ۲۸ مرداد به همان اندازه که یادآور نام محمد مصدق است، با نام برخی اوباش و اراذل تهران نیز گره خورده است. «شعبان جعفری» یکی از همان لات‌های تهران بود که به پاس خدماتی که به جبهه شاه ارائه کرد مثل دیگر اوباش صله و جایزه گرفت.

۶۰ سال پیش در ۲۳ مرداد ۱۳۴۳ برای اولین بار اصناف تهران روز جمعه را تعطیل کردند.

۶۰ سال پیش محله عرب‌ها باقی مانده از آخرین چهار محله قدیمی تهران، خراب شد.

کارمندان دولت نخستین ساکنان محله یوسف‌آباد بودند. در اواخر دهه ۳۰ زمین‌های محله یوسف‌آباد را به کارمندان دولت واگذار کردند.

۶۰ سال پیش آخرین پالان دوزان در پایتخت مشغول به کار بودند.

تصویر زیر از مسجد سپهسالار در سال ۱۳۲۵ است. مسجد سپهسالار مجاور ساختمان قدیمی مجلس شورای ملی، در خیابان بهارستان قرار دارد، این مسجد پس از انقلاب جمهوری اسلامی با نام مسجد شهید مطهری نیز شناخته می‌شود.

دولاب را دارالمؤمنین تهران می‌نامند. این عنوان از همان زمان که دروازه‌های تهران را بنا نهادند با مزین کردن نام الله بر مناره‌های دروازه دولاب تا امروز که بر روی تابلویی به مسافران و رهگذران به این محله به‌عنوان محله مؤمنان خوش‌آمد می‌گوید برازنده این محله بوده و خواهد بود.

در سال ۱۳۶۳ برای خرید انواع خودرو و موتورسیکلت با نرخ دولتی نیاز به پر کردن فرم مشخصات و ارسال آن به همران فیش بانکی بود.

ساخت حمام «ماندگار» محله دولاب داستانی خواندنی و شنیدنی دارد؛ روایت زائری که هزینه سفر زیارت خانه خدا را برای رفاه بنده‌های خدا، صرف بنا کردن حمام محله دولاب کرد؛ حمامی که اگر مانند نامش باقی می‌ماند اکنون بیش از ۲۰۰ سال قدمت داشت.

جابه‌جایی دانش آموزان از خانه تا مدرسه و بالعکس در دوران سلطنت پهلوی در ایران باب شد. این سیستم حمل‌ونقل بیشتر مختص فرزندان رجال و پولدارها بود.

روزگاری درشکه‌ها نخستین و البته محبوب‌ترین وسایل حمل و نقل عمومی پایتخت بودند. پیش از ورود تاکسی به خیابان‌های تهران، درشکه‌ها مدرن‌ترین و سریع‌ترین وسیله حمل و نقل بودند که مسافران را از مراکز پررفت و آمدی چون سینماها، سالن‌های تئاتر و ایستگاه‌های شلوغ شهر به مقصد می‌رساندند.

دهه نخست سال ۱۳۰۰ بود که اتوبوسرانی تهران با ۴ خط، رسماً شروع به کار کرد.

روزگاری که طرشت نه محله‌ای در قلب پایتخت، بلکه یک آبادی سرسبز با انواع باغ‌های میوه و محصولات کشاورزی در بیخ گوش تهران قدیم بود، ساکنانش آداب و فرهنگ غذایی مخصوص به خود را داشتند؛ از وعده آب‌ناهار تا آداب و رسوم اطعام عزادران در محرم و صفر.