مهدی حمزه پور

دانشگاه، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین نهادهای اثرگذار در نظام حکمرانی، امروز بیش از هر زمان دیگری با این پرسش بنیادین روبه‌روست که چگونه می‌تواند از آموزش و پژوهش صرف عبور کرده و به حل مسائل واقعی جامعه ورود کند. در شرایطی که علوم انسانی و اجتماعی با نوعی بحران فاصله از جامعه دست‌وپنجه نرم می‌کنند، تحولات فناورانه و ظهور دانشگاه‌های نسل چهارم، ضرورت بازتعریف زیرساخت‌های پژوهشی را برجسته کرده است. در این میان، "آزمایشگاه‌های علوم انسانی و مدیریت" به‌عنوان حلقه مفقوده پیوند دانشگاه، داده و تصمیم، می‌توانند نقش کلیدی در احیای کارآمدی علوم انسانی، ارتقای حکمرانی و خلق ارزش اجتماعی ایفا کنند.

آزمایشگاه‌های مدیریتی، به‌مثابه زیرساختی پژوهشی و آموزشی، امکان سنجش، شبیه‌سازی و بهبود تصمیم‌گیری سازمان‌ها را فراهم می‌کنند؛ راهکاری که دکتر حمزه‌پور آن را حلقه‌ای مهم در توسعه فناوری نرم و مدیریت کارآمد می‌داند

در ادبیات امروز علم و فناوری، تمایز میان فناوری سخت و فناوری نرم دیگر صرفاً یک تقسیم‌بندی نظری نیست؛ بلکه رویکردی بنیادین برای فهم رابطه میان ساختارهای عینی و سازه‌های ذهنی در نظام‌های تولید، حکمرانی و مدیریت است. هنگامی که سخت‌افزارها، تجهیزات و فرآیندهای صنعتی بدون پشتیبانی فناوری‌های نرم معنا نمی‌یابند، می‌توان دریافت که توسعه پایدار در گرو بلوغ نرم‌افزارهای انسانی، نهادی و مدیریتی است.

یادداشت حاضر به بررسی نقش فناوری‌های نرمِ فرآیندی در انتقال و تجاری‌سازی فناوری می‌پردازد. در این نوشتار تأکید شده است که اتکای صرف به فناوری‌های سخت برای موفقیت در رقابت جهانی کافی نیست و آنچه نوآوری، تولید و ارزش‌آفرینی را ممکن می‌سازد، مجموعه‌ای از فناوری‌های نرم در حوزه‌های مدیریت، سازماندهی، برنامه‌ریزی و ارتباطات است.

تا همین اواخر، مفهوم فناوری عمدتاً به ابزارها و ماشین‌آلات مبتنی بر علوم طبیعی محدود می‌شد و هدف آن، کنترل و تسلط بر طبیعت بود. با این حال، مرور تاریخی و فلسفی اندیشه‌های مختلف نشان می‌دهد که فناوری فراتر از ابزار مادی، شامل دانش، مهارت و نظام‌های رفتاری است که بر ذهن و رفتار انسان اثر می‌گذارد. این تحول، شکل‌گیری آنچه امروزه به‌عنوان "فناوری نرم" شناخته می‌شود را ممکن کرده است؛ فناوری‌ای که نه تنها به تغییر محیط فیزیکی، بلکه به سازمان‌دهی فعالیت‌ها، مدیریت گروه‌ها و نفوذ در رفتار و روان انسان می‌پردازد. در نتیجه، فهم فناوری امروز نیازمند نگاهی فراتر از علوم طبیعی و سخت‌افزار است و باید ابعاد انسانی، اجتماعی و فرهنگی آن را نیز در نظر گرفت، چرا که این بُعد نرم، محور پیشرفت و کاربست مؤثر فناوری در جوامع مدرن به‌شمار می‌رود.

دکتر مهدی حمزه‌پور، مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع)، در یادداشت تازه خود با تبیین جایگاه "فناوری نرم دینی" تأکید کرده است که بهره‌گیری هوشمندانه از فناوری‌های سخت در خدمت تولید محتوای فرهنگی و دینی، می‌تواند رویکردی نوین و مؤثر در ترویج معارف، گفتمان‌سازی و خلق ثروت معنوی و فرهنگی باشد.

از ابزارهای ساده انسان‌های اولیه تا فناوری نرم در عصر امروز، مفهوم «فناوری» همواره در حال تحول بوده است. نگاه به گذشته نشان می‌دهد که فناوری تنها ابزار و آتش نبود؛ بلکه هنر، دانش و روش‌های زندگی بشر نیز جزو قلمرو آن به شمار می‌رفت. امروز، با جهانی شدن اقتصاد و پیشرفت سریع علوم نرم، بازتعریف فناوری و تمرکز بر توسعه فناوری نرم بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است.

فناوری نرم صرفاً مکملی بر فناوری‌های سخت نیست، بلکه پارادایمی نوین برای ارزش‌آفرینی، حل مسائل پیچیده و درک بهتر تحولات جهان معاصر است. مهدی حمزه‌پور در یادداشت خود تأکید می‌کند که شتاب‌دهی به تحقیق و توسعه در حوزه‌های نرم، می‌تواند نیمه مغفول تاریخ فناوری را آشکار کرده و مسیر نوآوری در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را هموار سازد.

دکتر مهدی حمزه‌پور مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع) بر این باور است که اگرچه صدها پژوهش درباره تاریخ فناوری سخت انجام شده، اما فناوری نرم همچنان ناشناخته مانده است. او این غفلت تاریخی را دلیلی برای ضرورت آغاز مطالعات نظام‌مند و کاربردی در حوزه فناوری نرم می‌داند.

دکتر مهدی حمزه‌پور در یادداشتی معتقد است فناوری سخت اگرچه ما را به ماه رساند، اما زمین را برایمان سخت‌تر کرد! او می‌گوید آینده بشر در گرو فناوری نرم است؛ جایی که اخلاق، معنا و انسانیت به قلب فناوری بازگردد. به عبارت دیگر گذار از فناوری سخت به فناوری نرم ضرورتی برای دستیابی به توسعه پایدار است؛ چراکه تنها با بازتعریف فناوری در پیوند با علوم انسانی و اجتماعی می‌توان از بن‌بست‌های کنونی عبور کرد.

دکتر مهدی حمزه‌پور، دکتری مدیریت و مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق(ع)، معتقد است جهان امروز به مرحله‌ای رسیده که باید از اتکای صرف بر فناوری‌های سخت عبور کرده و به سوی توسعه و کاربرد گسترده «فناوری نرم» حرکت کند؛ فناوری‌ای که برخاسته از علوم انسانی، اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی است و می‌تواند راه‌حل‌هایی تازه برای چالش‌های جهانی، ملی و فردی ارائه دهد.

دکتر مهدی حمزه‌پور، مدیر اندیشکده فناوری نرم دانشگاه امام صادق (ع)، معتقد است که تمایز واقعی میان انسان‌ها و سازمان‌ها دیگر تنها در دارایی‌ها و تجهیزات سخت‌افزاری نیست؛ بلکه در توانایی‌های ذهنی و مزیت معنوی آنهاست. «فناوری نرم» که بر پایه هوشمندی و اراده انسانی شکل می‌گیرد، مسیر تازه‌ای برای مدیریت، رهبری، امنیت و فرهنگ باز کرده و قدرت واقعی کشورها را در سایه برتری فرهنگی آشکار می‌کند.