گزارش و تحلیل

اخبار منتشرشده در ۴۸ساعت گذشته حکایت از آن دارد که مذاکرات هسته‌ای وین به مراحل نهایی خود رسیده است. پس از آنکه جمعه شب، دیپلمات‌ها از وقفه در مذاکرات با هدف «بازگشت به پایتخت‌ها و دریافت دستورالعمل از مقامات سیاسی» خبر دادند، دیروز خبرگزاری‌ها، خبر آزاد شدن دلارهای بلوکه‌شده ایران در عراق را اعلام کردند. همزمان گزارش شد که تهران و سئول به زودی بر سر اموال بلوکه‌شده ایران در کره‌جنوبی گفت‌وگو خواهند کرد. این دو خبر از آنجا مهم است که مقامات تهران همواره تاکید داشتند که واشنگتن برای نشان دادن حسن نیت خود باید مجوز آزاد شدن بخش‌هایی از اموال بلوکه‌شده ایران را صادر کند.

وال‌استریت ژورنال، دلیل اخراج ریچارد نفیو را که به «معمار تحریم‌های ایران» مشهور است، فاش کرد. به‌نوشته این نشریه آمریکایی، نفیو، نفر دوم تیم مذاکره‌کننده آمریکا و دو عضو دیگر این تیم، به‌دلیل اختلاف با رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، بر سر نحوه مذاکرات وین از سمت خود کنار گذاشته شده‌اند. گویا این افراد خواستار سختگیری بیشتر در جریان مذاکرات بوده‌اند. همزمان وزیر امور خارجه ایران از احتمال مذاکره مستقیم با آمریکا خبر داد. به باور کارشناسان، این رویداد‌ها نشان‌دهنده تبادل سیگنال‌های مثبت برجامی بین تهران و واشنگتن است.

قرارداد یا همان تفاهم‌نامه ۲۵‌ساله ایران و‌ چین به مرحله اجرائی‌شدن رسیده است؛ اما خبری از جزئیات آن منتشر نشده و مهر محرمانه بر فضای کلی‌گویی این تفاهم‌نامه سایه افکنده و موافقان و‌ مخالفان برای دفاع یا نقد مفاد آن چیزی در چنته ندارند.

پیش از سفر رئیس‌جمهور به روسیه صحبت‌‌های بسیاری در خصوص این سفر و ابعاد مختلف آن مطرح می‌شد. چنان‌که بسیاری معتقد بودند این سفر می‌تواند موجب تعمیق و گسترش روابط تجاری و اقتصادی میان ایران و روسیه شود و عده‌ای دیگر بر این باور بودند که این سفر می‌تواند در راستای تحکیم ارتباطات دوجانبه و همچنین همگرایی در مسائل بین‌المللی همچون مذاکرات برجام تلقی گردد.

در اقدامی کم سابقه، چین آمار رسمی را منتشر کرده که نشان می‌دهد این کشور با وجود تحریمهای آمریکا، از ایران نفت وارد می‌کند. از سوی دیگراوپک در گزارش جدید خود قیمت نفت ایران را ۵ دلار ارزان‌تر از نفت بقیه اعضا اعلام کرده است. این در حالی است که رئیس جمهور، خبر از افزایش۴۰ درصدی درآمدهای نفتی می‌دهد و حالا نگرانی از ارزان‌فروشی نفت در کشور به شدت افزایش یافته است. با این حال مسئولان معتقدند فروش نفت تحریم‌ها را بی‌اثر کرده است. سوال اینجاست که اگر ایران توانایی فروش نفت را دارد چرا مذاکرات وین در حال انجام است؟

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، روز چهارشنبه، ۱۹ ژانویه، مدعی شد که درخواست تضمین ایران برای بازگشت به برجام یکی از گره‌های اصلی گفت‌وگوهای وین است.آنتونی بلینکن در این خصوص، لبه تیز انتقادات خود را متوجه دولت پیشین آمریکا کرد و گفت: «فکر می‌کنم منصفانه است بگوییم که تصمیم برای خروج از آن توافق هسته‌ای یکی از بدترین تصمیم‌هایی بود که در تاریخ اخیر سیاست خارجی آمریکا گرفته شده است.»

تحرکات برجامی در کشورهای مذاکره کننده با ایران تعطیل نشده و تاکید دارند موضع ایران معیار تداوم مذاکرات است مانند سخنگوی‌ کاخ سفید در یک‌ کنفرانس خبری به سوالی درباره اظهارات اخیر رئیس‌جمهور آمریکا درباره احیای برجام پاسخ داد.

چند روز دیگر سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری برای امضای توافقنامه 20 ساله همکاری با روسیه عازم این کشور خواهد شد. توافقی بلندمدت میان 2 شریک تجاری که می‌تواند زمینه همکاری‌ در حوزه‌های مختلف از اقتصاد گرفته تا سیاست، نظامی و فرهنگی و... را ایجاد کند.

ساعاتی بعد از حضور حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه در کشور چین، خبر از آغاز مرحله اجرایی تفاهم همکاری‌های ۲۵ ساله دو کشور رسید و دولت چین هم شروع اجرای این توافق را تأیید کرد. امیرعبداللهیان مشارکت و همکاری‌های راهبردی ۲۵ ساله دو کشور را با رویکرد «برد- برد» اعلام کرد.

حدود ۹ ماه پس از امضای توافقنامه جامع همکاری های مشترک ۲۵ ساله میان ایران و چین گویی سر و صداها، نفیاً یا اثباتاً در دو طرف خوابیده بود تا اینکه دیروز وزیر خارجه ایران وارد پکن شد. سفر عبداللهیان به چین اذهان را به سمت قرارداد ۲۵ ساله با چین سوق داد. همزمان با سفر رسمی شی جین پینگ؛ رئیس‌جمهور چین به ایران، در تاریخ ۳ به‌همن ۱۳۹۴، تهران و پکن با صدور بیانیه‌ای اعلام کردند که سطح روابط دو کشور را به مشارکت جامع راهبردی ارتقاء داده‌اند و بر اساس پیشنهاد طرف ایرانی به منظور تنظیم روابط بلندمدت با چین در بازه زمانی ۲۵ ساله و موافقت طرف چینی، دو کشور در بند ۶ بیانیه مذکور تمایل و آمادگی خود برای رایزنی و مذاکره جهت انعقاد سند همکاری بلندمدت اعلام کردند.

میخائیل اولیانوف مذاکره‌کننده ارشد روسیه از اظهارات ظریف در فایل صوتی درز پیدا کرده او پیش از انتخابات ریاست جمهوری انتقاد کرد.

دور هشتم مذاکرات وین از روز دوشنبه 6دی‌ماه از سر گرفته شد و طرف‌ها براساس پیش‌نویس مشترک تفاهم‌شده در پایان دور هفتم، به گفت‌وگوها ادامه دادند. در این دور از مذاکرات که با امیدواری سرتیم مذاکره‌کننده ایران همراه بود، نحوه پیاده‌سازی راستی‌آزمایی و تضمین لغو تحریم‌ها مورد مذاکره قرار گرفت. در این میان، دیدار جداگانه نماینده روسیه در مذاکرات با نماینده ویژه آمریکا در امور ایران بر سر احیای توافق برجام، بسیار خبرساز شد و انتقادات زیادی را به عملکرد تیم مذاکره‌کننده کشورمان وارد آورد.

این اولین‌بار نیست که شاهد پیشنهاد مذاکرات و توسعه روابط ایران و عربستان هستیم؛ مذاکراتی که چندین دوره در بغداد ادامه یافته اما اراده جدی ازسوی ریاض برای پیشرفت این مذاکرات دیده نشده است؛ کمااینکه پایان جنگ یمن یکی از پیش‌شرط‌های ایران برای گفت‌وگو با عربستان است؛ موضوعی که با ارسال سیگنال‌های متناقض هیات حاکمه آل‌سعود نوعی سردرگمی و اختلاف در میان هیات حاکمه سعودی برای عبور از مشکلات و بحران‌های موجود این کشور در عرصه سیاست خارجی به وجود آورده است.

از سرگیری مذاکرات احیای برجام و رفع تحریم‌ها در هتل کوبورگ وین و تلاش طرف‌های توافق برای بازیابی برنامه جامع اقدام مشترک، نقش‌یابی بازیگران منطقه‌ای تاثیرگذار و تاثیرپذیر در روند این توافق را مجددا به فضای رسانه‌ای آورده است. عربستان سعودی از جمله مهم‌ترین بازیگران منطقه‌ای است که سابقه کارشکنی در روند مذاکرات و همراهی در تحریم‌ها و کمپین فشار حداکثری آمریکای ترامپ علیه ایران را در کارنامه خود دارد.

ظرفیت‌های تقنینی و نظارتی مجالس کشورهای مختلف در مسیر توسعه پایدار، هم‌گرایی سیاسی، اشتراک‌گذاری تجارب موفق و گسترش منافع مشترک طرفین این روزها در حال تقویت بوده و به عنوان ابزار مؤثر برای تأمین منافع ملی کشورهاست، از این رو مجلس شورای اسلامی نیز گام‌های بلندی در راستای احیا و تقویت دیپلماسی پارلمانی برداشته و در این مسیر رو به‌ جلو است.