به گزارش سایت خبری پرسون، وقتی از «اوقات فراغت» بخصوص برای دانشجویان صحبت می‌کنیم، شاید اولین گزینه‌هایی که به ذهن خطور می‌کند، صرفاً زمانی برای استراحت و سفر کردن باشد؛ اما اوقات فراغت، فرصت مناسبی برای مطالعه آزاد یا تخصصی، شرکت در دوره‌های علمی و آموزشی مختلف، حضور در کلاس‌ها و اردوهای ورزشی، و حتی مشارکت در انجام کارهای خیریه و داوطلبانه است.
در فرصت سه‌ماه تعطیلات تابستان، دانشجویان معمولاً بنا بر سلایق و علایق‌شان در دوران تحصیل، در کلاس‌های آموزشی مختلف ثبت‌نام می‌کنند تا علاوه بر رشته تحصیلی‌شان، مهارت‌هایی را به عنوان سرگرمی یا کسب درآمد در آینده به دست بیاورند؛ برخی هم ترجیح می‌دهند از این فرصت برای مطالعه آزاد، سفر یا شرکت در دورهمی‌های دوستانه استفاده کنند.
اما بحث اوقات فراغت دانشجویان در تابستان این دو - سه سال اخیر، تفاوت‌های زیادی با سال‌های قبل پیدا کرده است. کرونا که آمد، بیشتر مردم از جمله دانشجویان را خانه‌نشین کرد. دانشجویان از حضور در محیط دانشگاه محروم شدند و درس، کار و حتی اوقات فراغت به فضای مجازی منتقل شد.
انتقال بسیاری از فعالیت‌هایی که پیش از این به شکل حضوری انجام میشد، به دنیای مجازی؛ یعنی کوچ اجباری از دنیای واقعی به فضای مجازی، تغییرات زیادی را در سبک زندگی مردم ایجاد کرده است. پژوهشگران از تغییر الگوهای رفتاری و سبک زندگی جوانان در حوزه اوقات فراغت، در دوران شیوع کرونا صحبت می‌کنند.
در مطالعه‌ای که توسط پژوهشگران جامعه‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی انجام شد، مشخص شد که پیش از همه‌گیری کرونا، افراد اوقات فراغت خود را در محیط خارج از منزل و بیشتر با همکاران یا دوستان خود سپری می‌کردند؛ برای مثال برای تماشای فیلم به سینما، برای تعامل با دوستان به کافی‌شاپ و رستوران، به منظور انجام فعالیت‌های بدنی به باشگاه و برای آموزش مهارت‌های هنری و فرهنگی به کلاس‌های آموزشی می‌رفتند.
اما پس از شیوع کرونا، افراد فراغت خود را در محیط داخل خانه و در کنار خانواده می‌گذرانند و تمام فعالیت‌های بیرون از منزل به داخل منزل انتقال یافته است. برای مثال تماشای فیلم در خانه از طریق دانلود و خرید مجازی، تعامل با دوستان از طریق شبکه‌های اجتماعی و تلفن، فعالیت‌های بدنی در خانه با با پیاده‌روی انجام می‌شود.
حالا با عبور نسبی از دوران سخت همه‌گیری کووید ۱۹، تابستان ۱۴۰۱ فرصت بسیار مناسبی برای گردهم آمدن دانشجویان و شرکت آنها در برنامه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اجتماعی و ورزشی فراهم کرده است.
حتی اگر خود دانشجویان هم برنامه یا هدف‌گذاری خاصی برای اوقات فراغت سه‌ماه تابستان خود نداشته باشند، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر نهادهای مرتبط، برنامه‌های مختلفی را برای اوقات فراغت دانشجویان در نظر گرفته‌اند.
توجه به برنامه‌های فرهنگی و اردوهای جهادی
وزیر علوم در نشست شورای سیاستگذاری راهیان نور دانشگاه‌های کشور که خردادماه سال جاری در این وزارتخانه برگزار شد، در بخشی از سخنان خود تأکید کرد: باید برای سلایق مختلف جامعه برنامه‌های متنوع فرهنگی طراحی کنیم و آنقدر بستر فرهنگی را قوی و جامع نگه داریم که هیچ سلیقه یا حزبی سرخورده نشود. می‌توانیم اوقات فراغت دانشجویان را با انواع برنامه‌های فرهنگی جذاب و جالب پر کنیم.
یکی از فعالیت‌های اثرگذاری که در قالب برنامه‌های فرهنگی اجرا می‌شود، برگزاری «اردوهای جهادی» است. اردوهای جهادی، فعالیت‌هایی خودجوش و داوطلبانه - البته به شکل هدفمند - هستند که توسط گروه‌های دانشجویی و با هدف خدمت‌رسانی به مردم مناطق محروم و کم‌برخوردار کشور در عرصه‌های پزشکی، عمرانی، فرهنگی و آموزشی برگزار می‌شوند.
اردوهای جهادی بلندمدت معمولا در زمان تعطیلات سه‌ماه تابستان برگزار می‌شوند. به عنوان مثال، در اردوی جهادی دانشجویان دانشگاه‌های استان تهران، جهادگران به مدت ۷ روز در عرصه‌های بهداشتی، عمرانی و فرهنگی در مناطق روستایی محروم و کم‌برخوردار استان آذربایجان شرقی خدمت‌رسانی می‌کنند. در استان مازندران هم ۴۸ گروه جهادی دانشجویی در قالب گروه‌های عمرانی، پزشکی و آموزشی در تابستان ۱۴۰۱ به مناطق محروم استان اعزام شدند.
ورزش، یکی از برنامه‌های وزارت علوم برای اوقات فراغت دانشجویان
دکتر محمدعلی زلفی گل، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در مراسم افتتاحیه پانزدهمین المپیاد فرهنگی‌ورزشی دانشجویان کشور که تیرماه سال جاری در دانشگاه تبریز برگزار شد، تأکید کرد: یکی از اقدامات مهمی که باید انجام داد، گنجاندن ورزش در سبد خانوارها است و در برنامه‌های آموزش عالی کشور نیز ورزش جایگاه خاصی باید داشته باشد که با این نگاه، به فعالیت‌های فرهنگی و ورزشی ارزش بیشتری قائل هستیم و باید برای اوقات فراغت دانشجویان برنامه داشته باشیم که یکی از این برنامه‌ها، ورزش است.
با هدف توجه ویژه به اوقات فراغت و درعین حال، ایجاد نشاط و شادابی و رفع مشکلات حرکتی دانشجویان، پانزدهمین المپیاد فرهنگی ورزشی دانشجویان دختر و پسر دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور، با حضور بیش از ۵ هزار دانشجو تابستان ۱۴۰۱ به میزبانی دانشگاه تبریز و در ۲۱ رشته (بسکتبال، والیبال، تنیس روی میز، بدمینتون، شنا، دو و میدانی، تکواندو، کاراته، تیراندازی و فوتسال و کشتی آزاد و فرنگی) برای دانشجویان دختر و پسر برگزار شد.
دانشجویان چه دیدگاهی در مورد اوقات فراغت دارند؟
همانطور که اشاره کردیم، شیوع کرونا و غیرحضوری شدن کلاس‌ها، بر همه فعالیت‌های دانشجویان سایه افکند و آنها را تحت تأثیر قرار داد. دانشجویان از آن چه در بیش از دو سال گذشته تجربه کرده‌اند و می‌گویند و فعالان دانشجویی از دشواری‌های فعالیت‌های فرهنگی و علمی در اوقات فراغت روایت‌های شنیدنی دارند.
"هستی"، دانشجوی کارشناسی اقتصاد در دانشگاه علامه طباطبایی است؛ اوقات فراغتش را با مطالعه رمان، تماشای فیلم و سریال و تمرین ساز پُر می‌کند و درباره تأثیر شیوع کرونا بر سرگرمی‌هایش گفت: کرونا زمانی که صرف این فعالیت‌ها میشد را تحت تاثیر قرار داد. من زمان بیشتری را صرف تماشای فیلم و سریال کردم و وقت کمتری را به مطالعه و موسیقی اختصاص دادم.
این دانشجو با اشاره به افزایش قیمت کتاب تأکید کرد: با افزایش قیمت کتاب نتوانستم نسخه فیزیکی بسیاری از آنها را تهیه کنم و بنابراین خودم را به مطالعه کتاب‌های الکترونیکی عادت دادم. سفر کردن هم بخشی از تفریحات من در اوقات فراغت بود که تعداد مسافرت‌ها به دلیل شرایط نامطلوب اقتصادی کاهش پیدا کرد.
"آیسان" در دانشگاه شهید بهشتی علوم کامپیوتر گرایش داده‌کاوی می‌خواند و معتقد است که اوقات فراغت برای دانشجویی که کار نسبتاً تمام‌وقتی دارد، وجود ندارد: استادان دانشگاه به ویژه در زمانی که آموزش مجازی شده بود، تصور می‌کردند دانشجو فقط دانشجو است و زمان زیادی در اختیار دارد تا به تمرین‌های همان استاد اختصاص بدهد. اگر وقت فراغتی پیدا شود، آن را به دوچرخه‌سواری و مطالعه اختصاص می‌دهم. پیش از شیوع کرونا، بخشی از زمان خالی من به آموزش‌های خارج از دانشگاه و شرکت در ورکشاپ‌ها اختصاص داشت؛ اما با شیوع کرونا این آموزش‌ها مجازی شد که به نظر من برای یادگیری چندان مناسب نیستند.
این دانشجو معتقد است، وضعیت نامطلوب اقتصادی باعث شده شرکت در دوره‌های آموزشی و کارگاه‌ها هزینه بالایی داشته باشد. البته ممکن است ترجیحات دیگری برای بقیه وجود داشته باشد، اما نمی‌توان از تاثیر تورم بر این گونه تفریحات چشم‌پوشی کرد. دانشگاه‌ها هم چندان ظرفیتی را فراهم نمی‌کنند که دانشجویان بتوانند با هزینه کم، اوقات فراغت‌شان را پر کنند.
اما نوسانات اقتصادی، فعالیت‌های اوقات فراغت همه دانشجویان را متأثر نکرده است.
"محمد" که درحال اتمام دوره کارشناسی مهندسی کامپیوتر در دانشگاه خواجه نصیر است، در پاسخ به پرسشی درباره این که چه فعالیت‌هایی را در اوقات فراغت انجام می‌دهد گفت: در اوقات فراغت پادکست گوش می‌دهم، شعر می‌خوانم، بازی‌های کامپیوتری بازی می‌کنم و ویدیوهای آموزش آشپزی می‌بینم. قبل از شیوع کرونا بیشتر با دوستانم بیرون می‌رفتم، اما بعد از مجازی شدن کلاس‌ها و خانه‌نشینی به دنبال شیوع کرونا، وقت بیشتری را صرف برنامه‌نویسی می‌کنم. وضعیت اقتصادی چندان تأثیری روی فعالیت‌های تفریحی من نداشته؛ مثلا تأثیری بر پادکست گوش دادن نگذاشته، اما کافه و رستوران رفتن را گران کرده است.
"مهسا" هم دانشجوی تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبایی است که تا پیش از شیوع کرونا، وقت بیشتری را صرف دورهمی‌های دوستانه و خانوادگی می‌کرد، اما حالا جای آنها را کتاب خواندن، دیدن فیلم و سریال و یادگیری زبان گرفته است. این دانشجوی ریاضیات مالی هم معتقد است: قبل از کرونا، هم دورهمی‌های خانوادگی بیشتر بود و هم دورهمی‌های دوستانه و در کل تفریحات جمعی بیشتری داشتم. قبلا کافه و سینما رفتن با هزینه منطقی‌ای ممکن بود. قیمت بلیت‌های سینما و تئاتر پایین بود و میشد ماهی یکی - دو بار به سینما یا تئاتر رفت. در اوقات فراغتم ممکن است گاهی راجع به مهارت‌هایی که نیاز است، جست وجو کنم، ولی به جز این، زمان فراغتم را صرف دروس رشته‌ام نمی‌کنم.
"سامان" هم تا پیش از شیوع کرونا و زمانی که دانشجوی کارشناسی بود، مانند مهسا وقت بیشتری را صرف معاشرت با دوستان و بازی‌های جمعی می‌کرد، اما بعد از شیوع کرونا، بخش زیادی از اوقات فراغت خودش را صرف مطالعه کتاب و تماشای فیلم می‌کند: در روزهای ابتدایی اسفند ۱۳۹۸ که هنوز برنامه‌های دانشگاه جدی نشده بود، میشد زمانی را به دیدن فیلم و سریال و تفریحات عقب‌افتاده اختصاص داد، اما با شروع کلاس‌های مجازی، استادان با تصور این که وقت خالی بسیاری در اختیار دانشجویان است، تکالیف و پروژه‌های زیادی را به ما محول کردند.
تا پیش از شیوع کرونا، دانشگاه‌ها نقش مهمی در برگزاری فعالیت‌های فرهنگی، ورزشی و تفریحی برای دانشجویان داشتند. اردوهای دانشجویی به پا بود و دانشجویان مخصوصا در روزهای ابتدایی ورود به دانشگاه به واسطه حضور در اردوهای دانشجویی با یکدیگر آشنا می‌شدند. بسیاری از دوستی‌های دوران دانشجویی از همان اردوهای آشنایی ابتدای شروع ترم شکل گرفته است. وجود کانون‌های فرهنگی و گروه‌های ورزشی در سطح دانشگاه‌ها و حلقه‌های کتابخوانی نیز تأثیر مهمی در فعالیت‌های مخصوص به اوقات فراغت دانشجویان داشت.
دانشجویان علاقمند می‌توانستند برای مناسبت‌های ملی و مذهبی مختلف برای برگزاری مراسم‌های دانشگاهی در کانون‌های فرهنگی مشغول باشند و یا گروه‌های تئاتر، گویندگی، موسیقی و دیگر رشته‌های هنری را دایر کنند؛ اما با مجازی‌شدن کلاس‌ها، بسیاری از این برنامه‌ها به کلی لغو و یا به فضای مجازی منتقل شد. برخی از این گروه‌های دانشگاهی، فعالیت‌های خود را به شکلی دیگر ادامه دادند و برخی هم تعطیل شدند.
یکی از این کانون‌های فعال، کانون فرهنگ و ادب دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی است.
"فاطمه درستی"، عضو اصلی این کانون و دبیر شورای هماهنگی کل کانون‌های دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی درباره تغییری که غیرحضوری شدن کلاس‌های دانشگاه در فعالیت‌های کانون‌های فرهنگی و هنری دانشگاه ایجاد کرد، گفت: با شیوع کرونا برای مدتی فعالیت کانون فرهنگ و ادب متوقف شد و برخی کانون‌ها هم به طور کلی تعطیل شدند. از آنجایی که پایه‌های کانون فرهنگ و ادب قوی بود و شغل موسسان این کانون هم در خارج از دانشگاه به فعالیت‌های ادبی مرتبط بود، توانستیم از اواخر اسفند فعالیت‌هایمان را آغاز کنیم. در طی این دو سال شیوع کرونا و تعطیلی کلاس‌ها، هیچ توجه و پیگیری‌ای از سوی دانشگاه برای زنده نگه داشتن برنامه‌های کانون‌ها انجام نشد. بعد از حضوری شدن دانشگاه‌ها، پیش‌فرض‌ها در همان دو سال پیش باقی مانده بود. مثلا برگزاری جشن‌ها و مراسم‌ها از سوی مسئولان دانشگاه، غیرعادی تلقی میشد و مجبور بودیم آنها را قانع کنیم که اجازه برگزاری مراسم را بدهند. ما در طول دورانی که کلاس‌ها مجازی بود، سه جشن مجازی هم در صفحه اینستاگرام برگزار کردیم که مهمانانی هم داشتیم. برای برگزاری این مراسم یک بودجه حداقلی تعریف شد و فقط در این حد بود که بتوانیم برای مهمانان یک هدیه خیلی ناچیز بگیریم.
این دانشجو درباره تأثیر تعطیلی کلاس‌های حضوری بر سطح آشنایی دانشجویان با گروه‌ها و کانون‌های فرهنگی و هنری دانشگاه گفت: مجازی بودن دانشگاه‌ها باعث شده بود که ورودی‌های سال ۱۳۹۹ و سال ۱۴۰۰ را به خوبی نشناسیم و آنها هم با فعالیت‌های ما آشنا نباشند. در همین راستا، سعی کردیم با ساخت پادکستی خودمان را معرفی کنیم.
به جز فعالیت‌های فرهنگی و هنری که بیشتر پناهی برای فراغت از درس و رشته دانشگاهی دانشجویان است، دانشجویانی که می‌خواهند در اوقات فراغت به برنامه‌هایی مرتبط با رشته تحصیل‌شان بپردازند، به سراغ ظرفیت‌هایی همچون انجمن‌های علمی می‌روند. این انجمن‌ها محلی برای علاقمندان فعالیت‌های علمی فوق‌برنامه در دانشگاه‌ها هستند.
انجمن‌های علمی دانشجویی، پرشمارترین تشکل‌های دانشجویی در کشور هستند. معاون فرهنگی و اجتماعی وقت وزارت علوم، اواخر اسفندماه ۱۳۹۹ از افزایش ۳۰ درصدی تعداد انجمن‌های علمی در دانشگاه‌ها خبر داد و تعداد انجمن‌های علمی در کل کشور را ۹ هزار و ۷۰۰ اعلام کرد.
"علی ارومیه‌ای"، یکی از این دانشجویانی است که به عضویت انجمن علمی اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی درآمده. وی که سردبیر نشریه این انجمن نیز به شمار می‌رود، درباره فعالیت در انجمن علمی مخصوصا در دوران تعطیلی کلاس‌های درس گفت: انجمن علمی اقتصاد شهید بهشتی منابع مالی چندانی ندارد. تقریبا از سال ۱۳۹۸ هیچ بودجه‌ای به انجمن داده نشده و محدودیت‌هایی برای همکاری با نهادهای غیردانشگاهی داریم. پس از شیوع کرونا و تعطیلی کلاس‌های درس، ابتدا جلساتی به صورت مجازی برگزار شد. برنامه‌هایی در خصوص اپلای، حلقه کتابخوانی، آشنایی با اقتصاد دیجیتال و برنامه‌نویسی برگزار کردیم.
وی تأکید کرد: دانشگاه با صدور مدرک برای برگزاری دوره ها مشکل داشت و به همین دلیل، مشارکت در برخی دوره های آموزشی کم بود. به طور کلی در این دو سال حدود ۲۰ تا ۲۵ برنامه داشتیم که بسیاری از آن ها با مرکز مطالعات اقتصادی و سیاسی انجام شد.
این دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به مشقت‌های گرداندن یک نشریه علمی دانشجویی در دانشگاه گفت: من به شخصه از سال گذشته تا الان حدود سه میلیون تومان خرج نشریه انجمن علمی کردم. فعالیت در انجمن به طور کلی کار سخت و طاقت‌فرسایی است. به نظرم مهمترین مزیت کرونا این بود که برخی از انجمن‌های علمی دانشگاه‌های شهرهای دیگر که چندان فعال نبودند، فعال شدند و برنامه‌های مشترک با انجمن‌های قدیمی‌تر برگزار کردند.
آنچه در این گزارش به آن اشاره کردیم، نگاهی گذرا و مختصر در خصوص دیدگاه برخی دانشجویان به موضوع اوقات فراغت بود. قطعا جا دارد که در پایان فصل تابستان، گزارش مفصل‌تری در خصوص برنامه‌ها و فعالیت‌های دانشگاه‌های کشور در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، آموزشی و ورزشی تهیه و منتشر کنیم.
منبع: ایسنا