زلزله ای که اگر امروز رخ دهد! ( قسمت اول)

به گزارش سایت خبری پرسون، چهل و سه سال پیش، 25 شهریور 1357، ساعت 19:35:56 به وقت محلی ( 16 سپتامبر 1978 ساعت 15:35:56 بوقت گرینویچ) زلزله ای به بزرگی 7.4 شهر تاریخی و زیبای طبس و روستاهای اطراف آن را ویران کرد. اثرات آن زمین لرزه، هنوز هم بر روح و روان بازماندگانش سنگینی می کند. گلشن طبس از زیر ویرانه ها سربرآورد و مردمش به زندگی بازگشتند، پس از گذشت 43 سال، هستند از مردم ساکن طبس و اطرافش، که در موقع رخداد حادثه، شاهد و ناظر خرابی ها و تلفات جانی زلزله بودند، و هم اکنون، ناظر روند و آهنگ شتابان تغییرات و رشد و توسعه این شهر کویری واقع بر دامنه ارتفاعات شتری، که می توانند پیرامون جزئیات حادثه بازگوی آلام کهنه خود باشند. گلشن طبس در حال رشد و توسعه است، انتظار بر این است که سمت و سوی رشد و توسعه شهری، با توجه به تجربه تلخ زلزله 16 سپتامبر 1978(25 شهریور 1357) با توجه به خطر زلزله و دوری از گسل ها و ساخت و ساز ایمن و مطمئن باشد. اگرآن زمین لرزه، امروز رخ دهد، در همان منطقه و همان پهنه مهلرزه ای زلزله طبس، چه وضعیت و شرایطی پیش بینی می شود؟، آیا پس از گذشت 43 سال، ریسک لرزه ای گستره طبس کمتر شده است؟

علی بیت اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در گفت وگو با «پرسون» به صورت جامع زلزله طبس در گذشته را واکاوی می کند و از میزان تلفات و خسارات چنین زلزله ای، 43 سال بعد خواهد گفت.

از زلزله طبس بگویید؟

زلزله طبس، ساعت 19:35:56 روز 25 شهریور 1357 در جنوب طبس، اندکی مایل به شرق، رخ داد. در آن زمان، شبکه لرزه نگاری در داخل کشور فعال نبود و ثبت زلزله ها نیز به تبع آن، به دقت امروز نبود و بنابر همین موضوع، بزرگی زلزله ( از 6.9 تا 7.8) و رومرکزهای اعلام شده توسط مراجع مختلف نیز متفاوت است. بررسی مقاله ها و پژوهش های متعدد انجام یافته بر روی این زمین لرزه نشان می دهد که بزرگی 7.4 در مقیاس Ms بیشتر نزد متخصصان مورد قبول است.

زلزله طبس، چه میزان خسارت برجای گذاشت؟

زمین لرزه طبس در محدوده ای با تراکم جمعیتی بسیار پائین رخ داد. شهر طبس بزرگترین مرکز جمعیتی محدوده با جمعیتی در حدود 11،500 نفر( آمار 1355) بود. سمت غربی طبس به دلیل گسترش کویر به طور کلی فاقد مرکز جمعیتی بزرگ و در جنوب شهر طبس که مجاورت با رومرکز زلزله داشته تعداد کمی از آبادی ها پراکندگی داشته اند. بر این اساس با توجه به کیفیت ساخت و ساز در آن زمان که عمدتا ساختمان های خشت و گلی بوده اند تلفات جانی زلزله کمتر بوده است.

علاوه بر شهر طبس بر اساس گزارش ها و بازدیدهای به عمل آمده در آن زمان، حدود 30 روستا بطور کلی ویران شدند. اغلب این روستاها در جنوب طبس و در شعاع 30 کیلومتری اطراف آن پراکنده بودند. تعداد صد روستا نیز خسارت جدی دیدند که در اغلب واحدهای مسکونی آنها سکونت غیر ایمن تشخیص داده شد. ویرانی های زلزله در شهر طبس و روستاهای اطراف شهر طبس تا شعاع حداکثر 50 کیلومتری بود. زلزله طبس چنان نیرومند بود که در تهران به فاصله مستقیم ۵5۰ کیلومتری نیز احساس شد.

تلفات جانی زلزله طبس تا همین امروز هم در بین مردم به عنوان نمونه از نظر شدت آورده می شود، به طور دقیق میزان تلفات مشخص هستند یا خیر؟

به طور رسمی تعداد کشته‌های زمین لرزه طبس 6363 نفر اعلام شده است که این تعداد شامل سه هزار و ۶۶۲ نفر در شهر طبس و دو هزار و ۷۰۱ نفر در روستاهای اطراف است. برخی از آمارهای جراید وقت تعداد کشته شدگان زلزله را از 15000 تا 25000 نفر نیز اعلام کردند که به نظر می رسد با توجه به جمعیت حدود 12هزار نفری شهر طبس و نزدیک به همین تعداد، ساکنان روستاهای اطراف تا شعاع 50 کیلومتری طبس در زمان وقوع زلزله، اغراق در اعلام تعداد تلفات جانی زلزله وجود داشته باشد. لازم به ذکر است که احتمال فزونی تلفات جانی نسبت به آمار رسمی هم بالاست، چرا که آن زمان آمار دقیقی از تعداد کشته شدگان با توجه شرایط آن زمان نبود. در هر حال، حتی با تکیه بر آمار رسمی اعلام شده، بیش از نیمی از جمعیت ساکن "شهرستان طبس" جان خود را در زلزله 1357 از دست دادند.

در فاصله 15 تا 20 کیلومتری جنوب طبس، زمین لرزه با شدت 9 تا 10 در مقیاس مرکالی اصلاح شده بر آورد شد. از 1100 نفر جمعیت روستای خسروآباد گزارش شد که 500 نفر کشته شدند. براساس بازدیدهای میدانی، در طبس نیز شدت زمین لرزه بین 9 تا 10 در مقیاس مرکالی برآورد شد که چنین درجه ای از شدت برای ساختمان های خشت و گلی طبس یعنی ویرانی کامل.