چشم‌انداز عضویت چابهار در سازمان جهانی مناطق آزاد

به گزارش سایت خبری پرسون، همانطورکه می‌دانید چندی پیش در خبر مهمی اعلام کردیم که «چابهار عضو دائم سازمان منطقه آزاد جهان شد» اما شاید برای برخی محل سوال باشد که این عضویت چه منافعی را به دنبال دارد و یا اینکه اصلا کارِ سازمان جهانی مناطق آزاد جهان چیست که بسیاری از کشورها تلاش می‌کنند به هر نحو ممکن در این سازمان جهانی دارای رای باشند. در گفت و گویی با یکی از کارشناسان اقتصادی و مسایل بین‌المللی، این موضوعات را برای شما تشریح می‌کنیم و اینکه الحاق منطقه آزاد چابهار در حوزه سواحل مکُران، دیاری محروم اما پُرگُهر در جنوب سیستان و بلوچستان چه چشم‌اندازی برای آینده اقتصاد ایران به دنبال خواهد داشت.

مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در امور بین‌الملل روز دوشنبه اظهار داشت: مناطق آزاد در طول تاریخ برای اقتصاد جهانی و بازارهای کسب و کار بخصوص در شرایط بحرانی و طوفانی نقش یک فانوس دریایی را ایفا کرده و همه زمینه‌های ترمیم اقتصادهای آسیب دیده را فراهم کرده‌اند.

محمد میری افزود: اکنون که طوفان کرونا دریای اقتصاد کشورهای مختلف را دچار بحران کرده است، مناطق آزاد همچون یک چراغ راهنمای دریایی می‌توانند برای خروج اقتصاد کشورها از این امواج نقش‌آفرینی کنند.

میری گفت: بعد از آنکه اقتصاد جهان در دهه 50 و بعد از خسارات بی‌شمار جنگ جهانی دوم دچار خسارات فراوان شده بود و در نابسامانی زیادی قرار داشت، اقتصاددانان کشور ایرلند (سومین جزیره بزرگ اروپا) بعد از تحقیقات گسترده به این نتیجه رسیدند که با فضای کسب و کار موجود، امکان توسعه و رشد اقتصادی وجود ندارد.

وی با بیان اینکه رشد اقتصادی نیازمند فضای کسب و کار جدیدی است اضافه کرد: این بررسی‌ها باعث شد که نخستین منطقه آزاد جهان در سال 1956 در فرودگاه "شانون ایرلند" تاسیس شود و بخاطر نقش‌آفرینی خوب آن در رفع مشکلات اقتصادی ایرلند در دهه 70 برخی کشورهای آمریکای لاتین و خصوصا کشور چین، دومین مقصد تاسیس مناطق آزاد در جهان بودند.

مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار افزود: چین در سال 1979 با تاسیس مناطق آزاد شنزن و شیامین و چند منطقه آزاد دیگر توانست از مزایای مناطق آزاد برای ساماندهی اقتصاد خود بهره‌گیری کند.

میری با اشاره به اینکه همچنین احداث مناطق آزاد با تاثیرپذیری که در اروپا و شرق آسیا داشتند گفت: کشور صحرایی دبی که تا دهه 80 میلادی اقتصادی بسیار عقب‌مانده و ضعیف داشت و مردمش از طریق غواصی و فروش صدف دریایی ارزتزاق می‌کردند و درواقع هیچ صنعتی نداشت، مقصد بعدی قطار توسعه مناطق آزاد در جهان بود که با تاسیس منطقه آزاد "جبل‌علی" در سال 1985 تجربیات مثبت کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیای شرقی را برای رسیدن به اقتصادی نوپا و تبدیل شدن به قطب اقتصاد آزاد خاورمیانه به‌کار گرفت.

به گفته وی، هم‌اینک نزدیک به پنج هزار نوع از مناطق آزاد، ویژه اقتصادی، مناطق پردازش صادرات و سایر مناطق اینچنینی در جهان وجود دارد که سالانه مبادلاتی به ارزش بیش از سه هزار و 500 میلیارد دلار دارند که این رقم حدود نیمی از مجموع حجم تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد. « از میان مناطق ذکر شده، 2 هزار و 360 منقطه آزاد به شکل امروزی و جدید هستند»

مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار اظهار داشت: همچنین از میان کشورهای دارای مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، امارات که از جنوب با قطر و عربستان سعودی، از شرق با عمان و از شمال با خلیج فارس همسایه است با 45 منطقه آزاد و ویژه اقتصادی بیشترین تعداد مناطق آزاد در دنیا را به خود اختصاد داده است و از مجموع 45 منطقه آزاد و ویژه اقتصادی نیز 30 منطقه فقط در دُبی مستقر هستند.

میری ادامه داد: مابقی کشورها 6 منطقه و امارت هم فقط 15 منطقه آزاد دارند و درواقع تعداد مناطق آزاد آن از کل مناطق آزاد قاره آمریکا که حدود 39 منطقه آزاد و ویژه اقتصادی هستند بیشتر بوده و یکی از دلایل موفقیت کشور امارات در بهره‌گیری از ساختار مناطق آزاد آن است که برای پشیبرد هریک از اهداف اقتصادی خود یک منطقه آزاد مجزا و با " اختیارات و مقررات خاص خودش " تاسیس کرده که بدون وابستگی به اقتصاد سرزمینی (سرزمین اصلی ) از هر لحاظ برای تحقق اهدافشان امکانات کامل را در اختیار دارند.

وی اضافه کرد: در رتبه بعدی کشور نیجریه با تعداد 26 منطقه آزاد و ویژه اقتصادی است و بعد از آن کشور ترکیه با تعداد 21 منطقه آزاد، صربستان با 14 منطقه آزاد، چین با 6 منطقه آزاد، کشورهای آلمان، ایتالیا، اسپانیا، سوئیس، بریتانیا هم بین چهار تا 6 منطقه آزاد دارند. روسیه چهار منطقه آزاد دارد که یکی "ولادی وستوک" در دریای ژاپن و دیگری "اودیسه" در دریای سیاه و 2 منطقه تازه‌تاسیس در دریای خزر نیز در حال توسعه دارد.

مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار بیان کرد: یکی از بنادری که به برکت منطقه آزاد بودن و حجم فعالیت‌های اقتصادی‌اش و استقبال سرمایه‌گذاران جهان از آن در کل دنیا به‌عنوان یک کشور مستقل شناخته می‌شود و باوجود سخت‌گیری‌های چین به لحاظ سیاست‌گذاری و تصویب قوانین اجرایی مستقل از چین عمل می‌کند "هنگ کنگ" است که در حال حاضر بیش از هشت منطقه آزاد و ویژه اقتصادی دارد.

میری عنوان کرد: لازم به ذکر است که یکی از اهداف و برنامه‌های منطقه آزاد چابهار از سال 1392 کسب عضویت در نهادهای بین‌المللی با هدف جلوگیری از اقدامات آزمون و خطا و بهره‌گیری از تجربیات موفق مناطق آزاد جهان بوده است و به همین دلیل در سال‌های اولیه دهه 90 با ارتباط گیری با آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) تلاش شد تا از ظرفیت این نهاد برای اصلاح فرآیندهای سازمانی و همچنین برقراری ارتباط با شرکت‌های بین‌المللی استفاده شود لذا به دلیل تحمیل تحریم‌ها موفق به تکمیل این هدف نشدیم.

وی بیان کرد: سپس در سال 1395 و پس از امضای برجام در تیرماه 1394 تلاش کردیم تا به عضویت اتحادیه آژانس‌های جذب سرمایه‌گذاری جهان درآییم که تمامی فرآیند عضویت انجام شد و حتی موافقت اصولی عضویت هم از مجمع اتحادیه ذکر شده دریافت شد اما تصویب نهایی عضویت همزمان شد با "خروج آمریکا" از برجام و اِعمال مجدد تحریم‌ها و مجدد اتحادیه یاد شده از تصویب نهایی عضویت خوداری کرد.

به گفته مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار، در نهایت امسال تفاهم‌نامه‌ای بین دبیرخانه شورای‌عالی مناطق آزاد و سازمان جهانی مناطق آزاد برای توسعه همکاری‌ها امضا و زمینه عضویت چابهار در سازمان جهانی مناطق آزاد فراهم شد.

میری ادامه داد: پس از ابلاغ این تفاهم‌نامه و از میان هشت منطقه آزاد کشور، چابهار سومین منطقه آزاد کشور پس از کیش و قشم است که عضویت این سازمان را دارد.

** در مورد سازمان جهانی مناطق آزاد

مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار گفت: از آنجا که بعد از پنج دهه فعالیت، مناطق آزاد و ویژه اقتصادی نیازمند یک نهاد هماهنگی بودند تا در سطح بین‌الملل برای شناساندن ظرفیت‌ها و پیگیری مطالبات و مشکلات بین‌المللی‌شان تلاش کنند، هرچند که سازمان آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) خود را به نوعی در کنار تجارت جهانی مسئول پیگیری و ساماندهی مناطق آزاد نیز می‌داند اما به لحاظ تخصصی، با انواع فعالیت‌های مختلف مناطق آزاد امروزی که صرفا محدود به تجارت نیست همخوانی نداشت و به همین دلیل در سال 2014 سازمان جهانی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در " ژنو سوئیس " ثبت شد.

میری اضافه کرد: از آنجا که کشور امارات به‌عنوان یک الگوی مثبت و موفق در به‌کارگیری وسیع تجربیات مناطق آزاد و به‌عنوان کشوری که بیشترین تعداد مناطق آزاد جهان را در خود جای داده است و به‌طور کامل از آزادی عملکرد مناطق آزاد طبق تعاریف بین‌المللی از جمله تعریف مقرر در فصل دوم پیمان تجدید نظر شده کیوتو (پیمانی بین‌المللی به منظور کاهش صدور گازهای گلخانه‌ای) عمل کرده و بدون دخالت دادن قوانین و سلایق سرزمینی توانسته است فضای کسب و کار آزاد و با رعایت حقوق ذیفعان مناطق آزاد مستقر در کشور خود فراهم کند. "هم‌اینک مقر این سازمان در دُبی امارات" و رئیس هیات مدیره آن محمد الزرونی مدیرکل منطقه آزاد فرودگاهی دُبی است.

وی تصریح کرد: این سازمان در حال حاضر دارای بیش از 763 منطقه آزاد، مناطق ویژه اقتصادی و تمامی نهادها و سازمان‌ها و شرکت‌هایی که به نوعی در راستای تحقق اهداف مناطق آزاد و خدمات رسانی مشغول فعالیت هستند است و از 139 کشور دنیا به عضویت این سازمان درآمده‌اند که در مناطق آزادِ عضو این سازمان سه میلیون شرکت به ثبت رسیده و دارای بیش از 70 میلیون نفر پرسنل هستند.

به گفته مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار، هدف سازمان مناطق آزاد شناساندن ظرفیت‌ها و توانمندی‌های مناطق آزاد و ویژه اقتصادی دنیا به‌عنوان ابزاری راهبردی برای رسیدن به توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی در بخش‌های مختلف صنعتی، گردشگری، خدماتی، حمل و نقل و لجستیک است.

** ماموریت سازمان جهانی مناطق آزاد

میری همچنین به ماموریت سازمان جهانی مناطق آزاد اشاره کرد و گفت: گرد هم آوردن مناطق آزاد و ویژه اقتصادی جهان در مجامع بین‌المللیِ سالانه خود با هدف همفکری برای بهره‌گیری از تجربیات مثبت همدیگر جهت تحقق اهداف و ارائه کمک‌های مشاوره‌ای، فنی و آموزشی به کارکنان و فعالان اقتصادی عضای خود و همچنین کمک به مناطق آزادِ عضو در تقویت ظرفیت‌های بالقوه‌شان و راهنمایی برای ارتقای نقش‌آفرینی مناطق آزاد در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورهای مطبوع خود است.

** اطلاعاتی کلیدی در خصوص مناطق آزاد جهان

مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در خصوص مناطق آزاد جهان اظهار داشت: حجم تجارت جهان 6 هزار و 600 میلیارد دلار، حجم تجارت مناطق آزاد جهان سه هزار و 500 میلیارد دلار، حجم تجارت مناطق آزاد خاورمیانه 552 میلیارد دلار و حجم صادرات مناطق پردازش صادرات در کشورهای آسیایی 2 هزار و 400 میلیارد دلار در سال است.

به گفته میری، مناطق آزاد برابر تعریف جهانی و به‌خصوص کنوانسیون کیوتو که ایران نیز از سال 1997 به این کنوانسیون پیوسته است، محدوده‌ای از زمین‌های یک کشور که به لحاظ جغرافیایی در داخل خاک آن کشور قرار داشته اما به لحاظ عملکردی و اعمال قوانین و مقررات سرزمینی خارج از مرزهای آن کشور تلقی شده است و از تمامی قوانین و مقررات بخصوص قوانین گمرکی، مالیاتی و مالی "مستثنی" است که این موضوع عینا در «ماده پنج قانون چگونگی اداره مناطق آزاد و ماده 14 مقررات گمرکی مناطق و ماده 65 احکام دائمی کشور ذکر شده است» و از دلایل موفقیت مناطق آزاد جهان همین مستثنی بودن این مناطق از قوانین سختگیرانه و مقررات سرزمینی، داشتن قوانین ساده و تسهیل‌گرانه است.

وی گفت: از مهمترین دلایل جذابیت مناطق آزاد برای سرمایه‌گذاری، هزینه پایین تمام شده تولید و خدمات بوده که ناشی از معافیت از عوارض گمرکی و هزینه‌های مالیاتی و دیگر تسهیلات مالی و قانونی و اقتصادی است.

مشاور مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار ادامه داد: دلیل دیگر موفقیت برخی از مناطق آزاد همچون مناطق آزاد امارات و چین، آسان کردن کسب و کار در مناطق آزاد و دوری از بروکراسی اداری و اجرایی و کسب رتبه‌های ممتاز در ارزیابی سهولت کسب و کار که هرساله از سوی بانک جهانی در قالب 10 شاخص کسب و کار بررسی می‌شوند و لازم است تا "منطقه آزاد چابهار" که به لحاظ موقعیت راهبردی و جغرافیایی به مراتب از جبل‌علیِ امارات و شانگ‌های چین در وضعیت بهتری قرار دارد با تسهیل فضای کسب و کار برابر با شاخص‌های بانک جهانی رتبه خود را در پنج سال آینده افزایش دهد.

میری اظهار داشت: طبق توافقات و مذاکراتی که با سازمان جهانی مناطق آزاد در حال پیگیری است مقرر شده تا بزودی امکان دسترسی، نه فقط کارکنان منقطه آزاد چابهار بلکه دسترسی به تمامی خدمات و آموزش‌های این سازمان برای فعالان اقتصادی و بخصوص صنایع کوچک و متوسط نیز فراهم شود.

وی تصریح کرد: به‌زودی با توافقنامه‌ای که با این سازمان امضا خواهیم کرد، زمینه مناسب برای برقراری ارتباط فعالان اقتصادی ما با سه میلیون از صنایع کوچک و متوسط فعال در تمامی مناطق آزاد جهان برای بازاریابی فراهم می‌شود و همچنین مقدمات برگزاری دوره‌های برخط و وبینارها و دیگر رویدادها نیز با هدف ارتقای آگاهی و بهبود تجربیات کارکنان و همچنین فعالان اقتصادی در بخش‌های مختلف تخصصی فراهم خواهد شد.

«چندی قبل سازمان مناطق آزاد جهان اعلام کرد که عضویت منطقه آزاد چابهار به‌ عنوان یک عضو دائم با حق رای در این سازمان پذیرفته شده است»

بر اساس نامه‌ای که از سوی دکتر سَمیر هَمرونی، مدیر اجرایی سازمان مناطق آزاد جهان خطاب به عبدالرحیم کُردی، مدیرعامل منطقه آزاد چابهار ابلاغ شده است، از این پس چابهار به‌عنوان یک عضو دائم با حق رای می تواند در تصمیم گیری‌ها و رویدادهای مناطق آزاد جهان، حضور فعالانه و موثر داشته باشد.

«از آنجا که در میانه گفت و گو به ماده پنج قانونی چگونگی مناطق آزاد اشاره کردیم، متن آن‌ را به طور کامل در انتهای این بحث می‌آوریم تا هیچ ابهامی وجود نداشته باشد»

ماده پنج قانون چگونگی مناطق آزاد تصریح کرده است که هر منطقه توسط سازمانی که به صورت شرکت با شخصیت حقوقی مستقل تشکیل می‌شود و سرمایه آن متعلق به دولت است اداره‌ می‌شود.

در ادامه این ماده قانونی آمده: این شرکت‌ها و شرکت‌های وابسته از شمول قوانین و مقررات حاکم بر شرکت‌های دولتی و سایر مقررات عمومی دولت "مستثنی" بوده و منحصراً براساس این قانون و اساسنامه‌های مربوط اداره خواهد شد و در موارد پیش‌بینی‌نشده در این قانون و اساسنامه، تابع قانون تجارت خواهند بود.

در خصوص جزئیات ماده 14 مقررات گمرکی مناطق آزاد و همچنین ماده 65 احکام دائمی کشور، شما را به سایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی ارجاع می‌دهیم.

منبع: ایرنا