یک مدرس و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی گفت: داشتن کتابخانه های زیبا و مجلل و قفسه های بزرگ و مملو از کتاب نشانه دانایی نیست، بلکه خواندن کتاب و درک محتوای آن است که آگاهی ما را بالا می برد.
به گزارش سایت خبری پرسون از گیلان، رحیم چراغی، شاعر و پژوهشگر گیلانی ایران را کشوری دارای سابقه تمدنی و فرهنگی چند هزار ساله دانست و اظهار کرد: ایرانیان در گذشته درخشان فرهنگی خود شخصیت‌ها و پشتوانه‌هایی مانند حکیم ابوالقاسم فردوسی را دارند که حکیم و به تعبیری امروزی دانشمندی مسلط به تاریخ و فرهنگ و زبان ایران زمین بوده و اسطوره را می‌شناخته است. در واقع فردوسی در هزار سال پیش، استاد کار کردن با منابع مکتوب و شفاهی و اسناد تاریخی و متون اساطیری بوده است.
وی با بیان اینکه امروز اهمیت کتاب و کتاب خوانی بیش از هر زمان دیگری است، افزود: متاسفانه جامعه ما آن گونه که باید و شاید به خواندن و مطالعه اهمیت نمی دهد. از طرف دیگر صنعت نشر در ایران با بحرانی جدی مواجه شده که بیشترین آسیب آن متوجه کتاب و کتاب خوانی است.
این نویسنده و پژوهشگر ادبیات، کاهش تیراژ کتاب های منتشر شده را گواهی از چالش زیرساختی حوزه کتاب خوانی دانست و تصریح کرد: تیراژ کتاب از سه هزار نسخه در دهه‌های اخیر به ۳۰۰ نسخه در سال‌های گذشته رسیده است و نویسندگان و پژوهشگران زندگی حرفه‌ای ندارند، یعنی وقت مفید خود را برای گذران زندگی صرف کارهای دیگر می‌کنند و در نهایت با ذهن و جسمی خسته و فرسوده به سراغ انجام کار فرهنگی می‌روند. تاسف آور است که اغلب کتاب‌های آفرینشی(شعر و داستان) و پژوهشی، به دلیل بحران صنعت نشر و عواملی دیگر انتشار نمی‌یابند و عملا درآمدی نیز برای مؤلف ندارند.
وی، با تاکید بر لزوم شناسایی و رفع عوامل بحران‌ساز در حوزه کتاب و کتابخوانی، عنوان کرد: هر اقدامی که به ترویج فرهنگ کتاب و مطالعه در جامعه کمک کند مفید است، اما تعیین کننده نیست و نیازمند سیاست‌گذاری‌های کلان در کشور برای ساماندهی صنعت نشر هستیم.
چراغی با بیان اینکه جامعه ما جامعه آسان‌پسند شده و دیگر برای کتاب و مطالعه وقت نمی‌گذارد، گفت: تکنولوژی یا فناوری مانند آوار بر سر جامعه خراب می‌شود و فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی همه چیز را پس می‌زند. این در حالی است که کتاب در جوامع توسعه یافته، جایگاه خود را حفظ کرده و شاهد سرانه مطالعه نسبتا بالایی هستیم. همچنان می‌شنویم که شهروندان شهرهای بزرگ در مترو و اتوبوس مطالعه می‌کنند، اما چنین روالی در جامعه ما نهادینه نمی‌شود، شاید می توان گفت که از حوصله جامعه و شهروندان شهرهای گرفتار در دود و ترافیک خارج است.
این نویسنده و پژوهشگر ادبیات، حذف کتاب از سبد اقتصادی خانوار را نگران کننده دانست و متذکر شد: متاسفانه قهر مردم در ایام کرونا با کتاب‌فروشی‌ها بیشتر شده است.
چراغی از مسئولان خواست توجه و پرداخت به صنعت نشر را کمتر از پرداختن به صنایع سنگین همچون خودروسازی نبینند و خاطرنشان کرد: فرهنگ و آموزش و پرورش حرف اول را در کشورهای پیشرفته می‌زند، زیرا همیشه سرمایه‌گذاری در حوزه‌های فرهنگی نتیجه‌بخش و سازنده است.
وی، کتاب خوانی را برای جامعه لازم دانست و اضافه کرد: انتخاب کتاب باید براساس نیاز خواننده باشد و مردم سعی کنند بیشتر به سراغ کتاب‌هایی بروند که ارزش‌های تکنیکی و روش مند و هنری داشته باشد و چیزی به زندگی آنان اضافه کند؛ همچنین کتاب را جزئی از زندگی خود کنند و به تشخیص و وسواس در انتخاب منابع بهتر برسند.
پرهیز از تفاخر و تجمل گرایی به وسیله کتاب
سهیلا فرهنگی، مدرس و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی نیز در ادامه کتاب را یکی از ابزارهای مهم فرهنگی دانست که با وجود گسترش دیگر رسانه ها از جمله رسانه های مجازی همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است و گفت: امروزه با شیوه های جدید کتابخوانی و مطالعه از طریق شبکه های اجتماعی و سایت های اینترنتی مواجه هستیم، اما هیچ چیزی جای لذت ورق زدن و خواندن کتاب را نمی گیرد.
وی کتاب را یار همیشگی انسان دانست و با اشاره به شعر «حریفی که از وی نیازرد کس/ بسی آزمودم کتاب است و بس»، افزود: کتابخوانی جزو نیازهای ضروری ما انسان هاست، زیرا کتاب ما را با دستاوردهای علمی و ادبی دیگران آشنا می کند.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی، از کتاب به عنوان ابزاری برای ماندگاری علم و دانش گذشتگان یاد کرد و متذکر شد: از قدیم گفته اند «قیدو العلم بالکتابه»، یعنی علم را با نوشتن در بند کنید. پس با خواندن کتاب ها می توانیم به علم انسان هایی که آنها را نوشته اند دست پیدا کنیم.
فرهنگی، با بیان اینکه روح و روان انسان با کتاب تغذیه می شود، اظهار کرد: کتاب دریچه ای است که چشم انسان را به روی ناشناخته ها می گشاید و تجربه افرادی را که در دوره های مختلف زیسته اند، به ما منتقل می کند.
وی با تاکید بر لزوم پرهیز از تفاخر و تجمل گرایی به وسیله کتاب، اضافه کرد: داشتن کتابخانه های زیبا و مجلل و قفسه های بزرگ و مملو از کتاب نشانه دانایی نیست، بلکه خواندن کتاب و درک محتوای آن است که آگاهی ما را بالا می برد.
این دانشیار دانشگاه پیام نور گیلان، استفاده از هر شیوه ای برای افزایش مخاطبان کتاب و جذب گروه های سنی مختلف به ویژه جوان و نوجوان به کتابخوانی را لازم و ضروری دانست و یادآور شد: امروزه با زندگی های مدرن و ماشینی بسیاری از جوانان برای مطالعه وقت نمی گذارند، بنابراین باید به سمت روش هایی برای ترویج فرهنگ کتاب برویم که در کوتاه ترین زمان ممکن بیشترین اطلاعات را در اختیار مخاطب قرار دهد.
وی معرفی و نقد کتاب های مناسب هر گروه سنی را یکی از راهکارهای خوب برای نهادینه کردن فرهنگ کتاب و کتابخوانی دانست و گفت: ادبیات فارسی گنجینه ای عظیم از متون نظم و نثر است که با جذابیت های فراوان خود هم از نظر مفهوم و محتوا و هم از منظر فرم و قالب می تواند مخاطبان زیادی را جذب کند.
فرهنگی، ادبیات را متعلق به قشر خاصی از جامعه ندانست و تصریح کرد: از زنان خانه دار تا تحصیلکرده های دانشگاهی می توانند مخاطب ادبیات باشند و بی تردید توجه به ادبیات نخستین گام در ترویج کتاب و کتابخوانی است.
وی داستان ها و رمان ها را آیینه ای از زندگی دانست و اضافه کرد: با خواندن یک رمان می توانیم تجربیات یک زندگی را کسب کنیم و در زندگی خود به کار بگیریم. در واقع افرادی که زیاد کتاب می خوانند، تجربه زیادی کسب می کنند.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی، عصر حاضر را عصر سرعت دانست و ادامه داد: امروزه کتاب ها به سمت کوتاه شدن پیش رفته اند تا افرادی که وقت کافی برای مطالعه ندارند، از کتاب بی بهره نمانند. داستانک ها از جمله قالب های کوتاهی به شمار می روند که برای عصر حاضر که همگی با کمبود وقت مواجه اند، مناسب است.
وی از افراد خواست مطابق با ذائقه خود کتاب مناسب را انتخاب کنند و افزود: برخی از افراد به شعر علاقه دارند و برخی دیگر به مطالعه متون کهن می پردازند.
فرهنگی، چاپ کتاب های با محتوای ضعیف را یکی از چالش های حوزه کتابخوانی دانست و اظهار کرد: متاسفانه نظارت کم بر حوزه نشر موجب شده است که هر کسی با هر سطحی از دانش شروع به نوشتن و چاپ اثر کند و به این دلیل شاهد چاپ داستان ها و ترانه هایی با محتوای بسیار ضعیف هستیم که حتی اصول اولیه داستان نویسی و شاعری در آنها رعایت نشده است.
وی با بیان اینکه تشخیص کتاب خوب از کتاب بد برای مخاطبانی که آشنایی کافی با ادبیات ندارند کمی سخت شده است، تاکید کرد: امروزه با افزایش انتشار کتاب مواجه هستیم و افراد با انگیزه های مختلف اقدام به چاپ کتاب می کنند. بنابراین نیازمند نظارت های قوی تری در حوزه نشر هستیم تا هر کتابی اجازه چاپ پیدا نکند.
لزوم چشاندن طعم کتابخوانی به کودکان
ندا کریمی، رئیس اداره امور کتابخانه ها و ترویج کتابخوانی اداره کل کتابخانه های عمومی استان گیلان نیز کتابخوانی را یک فضیلت دانست و اظهار کرد: هر چیزی که به انسان کمک کند تا زندگی بهتری داشته باشد خوب است و کتاب فرصت بهتر زندگی کردن و انسان بهتر بودن را به ما می دهد.
وی با بیان اینکه شیوه های مختلفی برای علاقمند کردن افراد به کتاب و کتابخوانی وجود دارد، تصریح کرد: یکی از مهمترین راهکارها برای کتابخوان کردن افراد، چشاندن طعم خوب کتاب خواندن در دوران کودکی است لذا باید کودکان را با کتاب و کتابخوانی آشنا کنیم و کودکان باید از دوران کودکی کتاب در دست بگیرند.
رئیس اداره امور کتابخانه های اداره کل کتابخانه های عمومی گیلان، برگزاری مسابقات کتابخوانی و نشست های کتابخوان و معرفی کتاب را از دیگر روش های موثر برای ترویج فرهنگ مطالعه در جامعه دانست و متذکر شد: ترویج کتاب و کتابخوانی زمانی مفید است که جنبه وظیفه و اجبار نداشته باشد و افراد از روی علاقه به خواندن و معرفی کتاب بپردازند.
کریمی، در ادامه به جنبه های مثبت و منفی فضای مجازی بر فرهنگ کتاب و کتابخوانی اشاره کرد و گفت: فضای مجازی هم می تواند برای کتابخوانی مضر باشد و هم می تواند به ترویج کتاب کمک کند. متاسفانه این روزها بسیاری از افراد بیش از اینکه وقت خودشان را صرف ورق زدن کتاب کنند، صرف بالا و پایین کردن صفحه موبایلشان می کنند، اما از طرف دیگر شاهد معرفی خوب و حرفه ای کتاب در صفحات مجازی و شبکه های اجتماعی هستیم.
وی با بیان اینکه به وسیله سایت های ترویج دهنده کتاب و کتابخوانی می توانیم با کتاب های خوب آشنا و مشتاق خواندن آنها شویم، اضافه کرد: استفاده از فضای مجازی در ایام شیوع بیماری کرونا بسیار به ترویج فرهنگ مطالعه کمک کرده است.
این کتابدار، با تاکید بر لزوم مطالعه کتاب های مناسب به جای کتاب های صرفا خوب، خاطرنشان کرد: افراد باید متناسب با سن و تحصیلات و شغل و علایق و روحیات خود یکسری از کتاب ها را انتخاب و یا به دیگران معرفی کنند، زیرا کتاب های مناسب هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.
وی با بیان اینکه اداره کل کتابخانه های عمومی استان گیلان ۸۵ باب کتابخانه عمومی وابسته به نهاد کتابخانه های عمومی دارد، گفت: سعی کردیم در کنار فراهم کردن مجموعه کتاب جهت امانت، خدمات فرهنگی و اجتماعی جانبی به اعضا ارائه کنیم تا کتابخانه ها از نگاه سنتی فاصله بگیرند؛ البته فضای امانت کتاب همچنان برقرار است، اما در کنار بده و بستان کتاب ترویج مسائل فرهنگی و اجتماعی در دستور کار قرار دارد تا کتابخانه های عمومی را از یک محیط منفعل پُر از سکوت و رکود به پایگاه های فرهنگی - اجتماعی تبدیل کنیم.
منبع: ایسنا
