به گزارش سایت خبری پُرسون، رضا موسایی کارشناس اقتصادی در یادداشتی به پیوند فزاینده فناوری و ژئوپلیتیک در قرن بیستویکم میپردازد و صنعت خودروهای برقی را بهعنوان نمادی از رقابت قدرتهای جهانی تحلیل میکند. او نشان میدهد چگونه فشار تحریمها و مهار فناورانه آمریکا، ایران و چین را به سمت همگرایی راهبردی سوق داده است. این یادداشت، همکاری تهران–پکن در خودروهای برقی را فراتر از یک همکاری صنعتی و در چارچوب موازنه قدرت در نظم نوین جهانی بررسی میکند.
در قرن بیستویکم، مرز میان فناوری و سیاست بهتدریج محو شده است. تحولات صنعتی و محیطزیستی دیگر صرفاً به مسائل فنی محدود نمیشوند، بلکه به ابزارهایی تعیینکننده در قدرت ملی بدل شدهاند. گذار جهانی از سوختهای فسیلی به انرژیهای پاک، بهویژه توسعه خودروهای برقی، نمونهای روشن از این همپوشانی میان فناوری و ژئوپلیتیک است.
صنعت خودروهای برقی دیگر تنها عرصه رقابت شرکتها نیست؛ بلکه بستری است که در آن دولتها تواناییهای راهبردی، برنامههای صنعتی و نفوذ بینالمللی خود را میآزمایند. در چنین جهانی، اتحادهای نوظهور شکل میگیرند و کشورها تحت فشارها، تحریمها و رقابتهای فزاینده، به جستوجوی شرکای مطمئن و همافزای راهبردی سوق داده میشوند. همکاری در حال تعمیق ایران و چین در صنعت خودروهای برقی نمونهای بارز از چنین همگرایی است؛ مشارکتی که نهتنها نیازهای اقتصادی و صنعتی را پاسخ میدهد، بلکه به بازتعریف جایگاه دو کشور در نظم نوین جهانی کمک میکند. این رابطه نشان میدهد که در قرن حاضر، فناوری و منابع راهبردی به عناصر حیاتی قدرت ملی و دیپلماسی اقتصادی تبدیل شدهاند و اتحادهای مبتنی بر منافع مشترک میتوانند مسیر رقابت جهانی را دگرگون کنند.
روابط ایالات متحده و چین در دهههای پایانی قرن بیستم بر پایه تعامل و همزیستی رقابتی شکل گرفته بود؛ اما این الگو در اواخر دهه ۲۰۱۰ دچار گسستی عمیق شد. دولت ترامپ با این برداشت که صعود فناورانه چین تهدیدی مستقیم برای برتری اقتصادی و امنیت ملی آمریکاست، مسیر رویارویی آشکار را برگزید.
تعرفههای گسترده بر کالاهای چینی، محدودیتهای صادرات فناوریهای حساس و تحریم شرکتهای پیشرفته، اجزای یک راهبرد منسجم برای مهار چین بودند. در این چارچوب، صنعت خودروهای برقی جایگاهی ویژه یافت. این صنعت که پیوندی تنگاتنگ با هوش مصنوعی، ارتباطات نسل پنجم و فناوری باتری دارد، نماد آینده قدرت صنعتی تلقی میشود. تعرفهها مزیت هزینهای چین را هدف گرفتند و محدودیتهای فناورانه این پیام را مخابره کردند که هیچ بخش پیشرفتهای از تیررس واشنگتن در امان نیست. برای پکن، این وضعیت بهمنزله زنگ خطری بود که نشان میداد وابستگی به اکوسیستم فناوری و بازارهای غربی میتواند در بزنگاههای سیاسی به پاشنه آشیل تبدیل شود.
در سوی دیگر، ایران نیز در همان سالها با یکی از شدیدترین فشارهای خارجی تاریخ خود روبهرو شد. خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بازگشت تحریمهای حداکثری، نهتنها تجارت خارجی، بلکه صنایع کلیدی کشور را دچار بحران کرد.
صنعت خودرو که سالها بر همکاری با شرکتهای اروپایی استوار بود، بهطور ناگهانی با خروج بازیگران اصلی خود مواجه شد. این خروج، زنجیره تأمین را از هم گسست، تولید را کاهش داد و بازار را در وضعیتی بلاتکلیف رها کرد. با این حال، در دل این بحران فرصتی نیز نهفته بود. خلأ ایجادشده در بازار ایران، میدان را برای ورود گستردهتر شرکتهای چینی فراهم کرد. این شرکتها که پیشتر حضوری محدود داشتند، بهتدریج به بازیگران اصلی تبدیل شدند. همکاریها ابتدا در قالب واردات یا مونتاژ ساده شکل گرفت، اما بهمرور به سمت سرمایهگذاری مشترک و بومیسازی حرکت کرد. به این ترتیب، صنعت خودروی ایران ناخواسته اما اجتنابناپذیر، مسیر خود را از غرب به شرق تغییر داد.
آنچه ایران و چین را به یکدیگر نزدیک کرد، بیش از آنکه انتخابی داوطلبانه باشد، محصول فشارهای مشترک بود. هر دو کشور خود را در برابر نظمی میدیدند که از سوی واشنگتن هدایت میشد و ابزارهای اقتصادی و فناورانه آن برای اعمال فشار به کار گرفته میشد.
چین با تدوین راهبرد "گردش دوگانه" کوشید وابستگی خود به غرب را کاهش دهد و شبکهای از شرکای جایگزین ایجاد کند. ایران، با بازار بزرگ، موقعیت ژئوپلیتیک خاص و تجربه طولانی زیستن زیر تحریم، به یکی از گزینههای طبیعی این راهبرد تبدیل شد. از منظر ایران نیز، این همکاری به ستون اصلی سیاست «نگاه به شرق» بدل شد؛ سیاستی که هدف آن حفظ حرکت صنعتی و اقتصادی در شرایط انسداد کانالهای غربی بود.
در نهایت، همکاری ایران و چین در صنعت خودروهای برقی را باید پاسخی راهبردی به فشارهای ژئوپلیتیک دانست؛ پاسخی که در آن خودروهای برقی از یک محصول صنعتی فراتر رفته و به ابزاری برای موازنه قدرت در نظم در حال گذار جهانی تبدیل شدهاند.
قرن بیستویکم شاهد همگرایی بیسابقه فناوری و سیاست است؛ جایی که تحولات صنعتی، محیطزیستی و فناورانه به ابزارهایی تعیینکننده در رقابتهای ژئوپلیتیک تبدیل شدهاند. صنعت خودروهای برقی نمونهای روشن از این روند است؛ صنعتی که در آن شرکتها و دولتها بهطور همزمان بازیگران اقتصادی و ابزارسازان قدرت ملی هستند.
در این میان، همکاری ایران و چین در حوزه خودروهای برقی نمونهای شاخص از اتحادهای نوظهور است که تحت فشار تحریمها و رقابتهای بینالمللی شکل گرفته است. این همکاری نهتنها فرصتی اقتصادی و صنعتی برای هر دو کشور محسوب میشود، بلکه راهکاری راهبردی برای مقابله با محدودیتها و تنگناهای بینالمللی است.
ایران با منابع معدنی غنی و ظرفیت تولیدی بالقوه، و چین با تجربه و فناوری پیشرفته در زنجیره ارزش خودروهای برقی، میتوانند همافزایی راهبردی ایجاد کنند که به ارتقای امنیت زنجیره تأمین، توسعه زیرساختها و تقویت جایگاه جهانی هر دو کشور منجر شود. در نهایت، این مشارکت نمونهای از شکلگیری همکاری جنوب–جنوب مبتنی بر منافع مشترک و اعتماد راهبردی است؛ همکاریای که میتواند نهتنها صنعت خودرو، بلکه ساختار قدرت اقتصادی و ژئوپلیتیک منطقهای و حتی جهانی را دستخوش تغییرات بنیادین کند.
منبع: پُرسون
1128347
