به گزارش سایت خبری پُرسون، راز در شناخت "دو سیستم فکری" است که مثل دو مربی در ذهن شما رقابت می‌کنند: یکی سریع و احساسی، دیگری دقیق و منطقی.
در این مقاله، با ۵ تکنیک مبتنی بر علوم شناختی آشنا می‌شوید که مانند سوئیچ ذهنی عمل می‌کنند و به شما یاد می‌دهند چه زمانی به کدام سیستم اعتماد کنید.
تصمیمگیری بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره ماست. گاهی با اطلاعات کامل و منطقی انتخاب می‌کنیم، اما اغلب در شرایطی نامطمئن و تحت تأثیر احساسات تصمیم می‌گیریم. اینجاست که روانشناسی و تحقیقات علمی به کمک ما می‌آیند تا نشان دهند چگونه می‌توانیم انتخاب‌های بهتری داشته باشیم.
تصمیمگیری در شرایط مختلف
تجربه زندگی نشان می دهد که انسان‌ها چگونه در شرایطی که تمام اطلاعات را دارند و منطقی فکر می‌کنند، تصمیم می‌گیرند. با این حال، در زندگی روزمره، ما اغلب اطلاعات کاملی نداریم و تصمیمات مان می‌تواند تحت تأثیر احساسات نیز قرار بگیرد.
مواجهه با این تصمیمات نامطمئن و پرریسک روزمره اغلب منجر به سوگیری‌های شناختی، نیاز به تنظیم هیجانی و شکل‌گیری عادت‌ها می‌شود.
برای کمک به درک این انتخاب‌ها در شرایط عدم قطعیت و ریسک، می توان از نظریه‌ها و تحقیقات حوزه‌های مختلف روانشناسی بهره گرفت. این رویکرد، بینش‌های منحصربه‌فردی درباره چگونگی بهبود تصمیم‌گیری‌های روزمره (و حتی هدایت انتخاب‌های دیگران) ارائه می‌دهد.
برای درک و به‌کارگیری این بینش‌ها، ابتدا باید از یک پیش‌فرض اساسی شروع کنیم: ما همیشه درباره انتخاب‌ها و تصمیمات مان یکسان فکر نمی‌کنیم. گاهی سریع و خودکار فکر می‌کنیم ، انگار متأثر از شهودی هستیم که هدایت مان می کند، راه مناسب تر را انتخاب کنیم، و گاهی با تأنی و تعمق بیشتر.
هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارد.
تصمیم گیری سریع و آهسته
دنیل کانمن، اقتصاددان رفتاری، در کتاب تفکر، سریع و آهسته به تفصیل درباره این دو شیوه تفکر صحبت می‌کند. او از چارچوب دو «سیستم» شناختی استفاده می‌کند:
سیستم ۱: به‌صورت خودکار و سریع عمل می‌کند، بدون نیاز به تلاش یا احساس کنترل ارادی.
سیستم ۲: توجه را به فعالیت‌های ذهنی پیچیده و نیازمند تمرکز اختصاص می‌دهد. این سیستم با تجربه ذهنی عاملیت، انتخاب و تمرکز همراه است.
کانمن توضیح می‌دهد که تفکر سیستم ۱ اگرچه سریع و بدون زحمت است، اما اغلب به نتیجه‌گیری‌های نادرست می‌رسد، متکی به حدس‌ها و سوگیری‌هاست و ممکن است بیش‌از دم از حد اعتمادبه‌نفس بزند.
در مقابل، تفکر سیستم ۲ متعادل‌تر است، اطلاعات بیشتری جمع‌آوری می‌کند و از قواعد تصمیمگیری قابل‌اطمینان‌تری استفاده می‌کند، اما نیازمند توجه و تلاش است (که اغلب محدود است). بنابراین، بهینه‌سازی ظرفیت تصمیمگیری ما معمولاً به معنای مدیریت تعادل بین تفکر سریع و آهسته است.
قواعد ساده برای تصمیمگیری بهتر
با توجه به این نکات، چند توصیه کلی می‌تواند به بهبود تصمیم‌گیری‌های شما کمک کند:
۱. استراحت کنید یا تصمیم را به فردا موکول کنید
وقتی باید تصمیم بزرگی بگیرید، بهتر است این کار را زمانی انجام دهید که استراحت کرده‌اید، متمرکز هستید و انگیزه دارید.
تفکر پیچیده (سیستم ۲) نیازمند توجه، انگیزه و خودکنترلی است که در شرایط خستگی، استرس یا مشغله ذهنی، این منابع کاهش می‌یابند.
تحقیقات نشان داده‌اند که خستگی ذهنی بر تصمیمگیری قضات، پزشکان، دانش‌آموزان و حتی رأی‌دهندگان تأثیر منفی می‌گذارد.
بنابراین، توصیه مادرتان که می‌گفت «امروز بخواب و فردا تصمیم بگیر» احتمالاً نصیحت خوبی بوده است!
۲. به خودتان زمان بدهید
تفکر شفاف و منطقی نیازمند زمان است. وقتی تحت فشار زمانی هستیم، سیستم ۱ کنترل را به دست می‌گیرد.
مثلاً تحقیقات نشان داده‌اند که افراد تحت فشار زمانی، تصمیمات مالی پرریسک‌تری می‌گیرند. بنابراین، تصمیمات سریع ممکن است برای انتخاب‌های کوچک و کم‌اهمیت مناسب باشند، اما برای تصمیمات پیچیده و حیاتی، بهتر است با حوصله و دقت تمام جوانب را بسنجید.
۳. اطلاعات جمع‌آوری کنید
تصمیمات ما تنها به اندازه اطلاعاتی که در اختیار داریم، خوب هستند. حتی اگر ساعت ها فکر کنیم، اما داده‌های مان ناقص یا نادرست باشد، نتیجه نهایی همچنان متکی به حدس‌ها و سوگیری‌ها خواهد بود.
هرچه اطلاعات معتبر بیشتری جمع‌آوری کنیم، عدم قطعیت کاهش یافته و تصمیمگیری بهبود می‌یابد.
البته نباید در گردآوری اطلاعات زیاده‌روی کرد، زیرا «فلج تحلیلی» (analysis paralysis) نیز مانع تصمیمگیری می‌شود. نکته کلیدی، تعادل بین حجم اطلاعات و اهمیت تصمیم است.
۴. به همه احتمالات توجه کنید
گاهی تفکر سریع ما، نحوه پردازش اطلاعات و گزینه‌ها را حتی قبل از مرحله نهایی تصمیمگیری تحریف می‌کند.
ما معمولاً به‌صورت خودکار چیزها را «درست» فرض می‌کنیم و فقط اطلاعاتی را می‌بینیم که باورهای قبلی‌مان را تأیید می‌کنند.
برای تصمیمگیری بهتر، باید نسبت به تمام حقایق — حتی آن‌هایی که دوست نداریم — گشوده باشیم.
این رویکرد سخت‌تر است، اما از تصمیمات احساسی و پشیمانی‌آور جلوگیری می‌کند.
۵. قوانینی برای خودتان تعیین کنید
حتی بهترین تصمیم‌گیرندگان هم گاهی خسته، بی‌حوصله، عجول یا تحت تأثیر احساسات قرار می‌گیرند.
از طرفی، بررسی تمام جزئیات برای هر تصمیم غیرممکن است. به همین دلیل، افراد موفق معمولاً قوانین ساده‌ای برای خود وضع می‌کنند تا در شرایط شتاب‌زده نیز انتخاب‌های بهتری داشته باشند. مثلاً:
تهیه فهرست خرید قبل از رفتن به فروشگاه (برای جلوگیری از خریدهای هیجانی)
تعیین سقف قیمت برای خریدهای بزرگ (تا اسیر احساسات نشوند)
این قوانین، مانند یک «چک‌لیست سرمایه‌گذاری»، کمک می‌کنند تا سوگیری‌های هیجانی در لحظه تصمیمگیری خنثی شوند.
جمع‌بندی:
با مدیریت تعادل بین تفکر سریع و آهسته، استراحت کافی، جمع‌آوری اطلاعات، گشودگی ذهنی و تعیین قوانین شخصی، می‌توانیم تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیریم — حتی در شرایط نامطمئن.
منبع: عصرایران
