ویژگی های یک برنامه خوب
امروزه روانشناسان بر این عقیده اند که در رشد و یادگیری انسان مراحل زمانی حساسی وجود دارد به طوری که تمرین و آموزش باید در یک زمان معین و مشخص صورت گیرد.
در غیر این صورت عادات یادگیری نادرست پدید می آید که خود سبب ضعف و کندی در کسب مهارت های بعدی می‌شود. بنابراین تقویت و یا محرومیت در این سالها به ویژه در رشد بعدی کودک اثر گذار خواهد بود . از این رو باید سعی کرد که کودک را دقیقا در زمان مناسب یعنی در زمانی که عوامل محیطی بیشترین تاثیر را در شکوفایی استعدادهای ذاتی کودک می گذارند، آموزش داد.
چرا آموزش مفاهیم علوم به کودکان اهمیت دارد؟
علم تمام زندگی روزمره ما را در بر می‌گیرد و اگر به‌شیوه‌ای کاربردی و صحیح آموزش داده شود، تأثیر مثبت زیادی روی حال و آینده کودک می‌گذارد. کودکانی که از سنین کم با یادگیری علم و پیداکردن جواب‌های منطقی برای سؤالاتشان در ارتباط هستند، کم‌کم مهارت تفکر انتقادی را هم می‌آموزند و می‌توانند در آینده از آن استفاده کنند.
آموزش مفاهیم علوم به کودکان ذهن آنها را پرورش می‌دهد و یاد می‌گیرند:
- چگونه سؤال بپرسند؛
- جواب‌های احتمالی را پیدا کنند؛
- جواب‌ها را بررسی کنند؛
- متوجه شوند کدام پاسخ صحیح است.
این کودکان می‌توانند در بزرگ‌سالی هم مسائل را اصولی حل کنند و پاسخی برای سؤالاتشان بیابند. همچنین کودکان یاد می‌گیرند یافته‌هایشان را با دیگران به اشتراک بگذارند و ناخودآگاه مهارت‌های مختلف را در ذهنشان پرورش بدهند.
سایر مزیت‌های آموزش مفاهیم علوم به کودکان
- یاد می‌گیرند ارتباطات مؤثر و قدرتمندی برقرار کنند؛
- توانایی سازمان‌دهی اطلاعات و تحلیل آنها را به دست می‌آورند؛
- تمرکزشان افزایش پیدا می‌کند؛
- مهارت حل مسئله در آنها تقویت می‌شود؛
- ضریب هوشی آنها افزایش پیدا می‌کند؛
- توانایی نظردادن بر مبنای مشاهدات علمی خودشان و اطلاعاتی را که تحلیل کرده‌اند به دست می‌آورند؛
- آینده بهتری خواهند داشت؛
- آنچه افراد در کودکی یاد می‌گیرند شاید علاقه‌های بزرگ‌سالی آنها را شکل بدهد، مثلاً آموزش نجوم در کودکی باعث شود در بزرگ‌سالی هم دنبال این رشته برود؛
- والدین با آموزش مفاهیم علوم به کودکان می‌توانند در کشف استعدادهای فرزند خود موفق‌تر باشند و در نتیجه از همان کودکی روی آنها سرمایه‌گذاری کنند؛
- کودکان درس‌های رفتاری و روان‌شناختی موجود در طبیعت را می‌آموزند.
چطور به کودکان آموزش بدهیم؟
بر اساس پژوهش‌هایی که به‌تازگی انجام شده‌اند، از هر ۱۰ خانواده ۹ خانواده روی آموزش کودکانشان سرمایه‌گذاری می‌کنند و نیمی از آنها آموزش‌های مبتنی بر علم را به فرزندشان ارائه می‌دهند.
کودکی فرصتی ایدئال برای یادگیری علوم است، اما بسیاری از والدین تصور می‌کنند توانایی و ابزار لازم برای آموزش علوم به کودکان را در اختیار ندارند. آنها تصور می‌کنند باید علومی مانند فیزیک و شیمی و زیست را در سطح بالایی به فرزندشان آموزش بدهند. این تصور غلط است و شروع آموزش با مفاهیم پیچیده هیچ منفعتی برای کودکان ندارد.
آموزش مفاهیم علوم به کودکان باید به‌شیوه‌ای عملی و سرگرم‌کننده انجام شود. همه ما تجربه یادگیری نظری در مدرسه را داشته‌ایم؛ چقدر دروس علوم مدرسه را به خاطر می‌آورید؟ اما به‌احتمال زیاد آزمایش ساخت آتش‌فشان را به خاطر دارید و می‌دانید اگر روی جوش شیرین سرکه بریزید، فوران می‌کند.
علم سرگرم‌کننده است و می‌توان آن را با بازی و آزمایش‌های جذاب به بچه‌ها آموزش داد. برای آموزش علوم به کودکان فقط کارهایی بسیار ساده انجام دهید. مثلا درباره مورچه‌ها بخوانید و سپس همراه فرزندتان به حیاط بروید و وقتی مورچه‌ها را تماشا می‌کنید، با او درباره کلونی و روش زندگی گروهی آنها صحبت کنید.
هر اتفاق ساده‌ای که در طول روز رخ می‌دهد واقعه‌ای علمی است و می‌توانید از آن برای آموزش مفاهیم علوم به کودکان استفاده کنید. مثلا زمانی که باران می‌بارد، می‌توانید فرایند تبخیر آب، تشکیل ابر و بارش باران را به‌زبان ساده توضیح بدهید.
۶ روش کاربردی برای آموزش علوم به کودکان مهد کودک
اکنون می‌دانید آموزش مفاهیم علوم به کودکان مهد کودک و پیش دبستانی کار سختی نیست و والدین هم می‌توانند این کار را انجام بدهند. در ادامه به چند نکته کاربردی اشاره می‌کنیم که به شما کمک می‌کنند علوم را به‌روش‌های ساده و سرگرم‌کننده به کودکان آموزش بدهید.
۱. گردش و کاوش را فراموش نکنید
علم همه‌جا هست و هر جایی را نگاه کنید، مطلبی برای آموزش به کودک وجود دارد. وقتی با کودک به پارک می‌روید، او را تشویق کنید که به اطرافش با دقت نگاه کند و سؤال بپرسد. گاهی اوقات هم شما سؤالی را مطرح کنید تا ذهن کودک برای پاسخ به آن فعال شود.
ممکن است کودکان سؤالاتی بپرسند که بزرگ‌سالان پاسخ آنها را ندانند. فراموش نکنید که شما قرار نیست همه‌چیز را بدانید و اگر پاسخ سؤالی را نمی‌دانستید، هیچ اشکالی ندارد که به کودک بگویید نمی‌دانید و بعد همراه فرزندتان تحقیق کنید تا به جواب برسید. با این کار هم جواب را پیدا کرده‌اید و هم به فرزندتان یاد می‌دهید نیازی نیست همیشه قهرمانی همه‌چیزدان باشد.
در گردش و جست‌وجوی علمی افراط نکنید! زمانی که به پارک می‌روید، همه زمان را صرف مشاهدات علمی نکنید و اجازه بدهید بخشی از زمان کودک به بازی سپری شود. با این کار کودک از یادگیری علم خسته نمی‌شود.
۲. همیشه با علم درگیر باشید
آموزش مفاهیم علوم به کودکان اقدام نیست، بلکه فرایند است. کودک شما بنیان دانش ذهن خود را با اطلاعاتی می‌سازد که به‌مرور زمان به دست می‌آورد. آموزش و صحبت روزمره درباره علوم، ذهن کودک را برای یادگیری آماده می‌کند.
هر روز یا حداقل هر آخر هفته یک سرگرمی علمی مانند بازدید از مکانی خاص یا آزمایش علمی هیجان‌انگیزی را در نظر داشته باشید. مثلا می‌توانید همراه خانواده یک شب را در طبیعت سپری کنید و با تلسکوپ آسمان را ببینید و درباره ستاره‌شناسی و نجوم با فرزندتان صحبت کنید.
روش دیگر برای درگیری روزمره با علوم این است که در خانه راجع به دستاوردهای علمی جدید صحبت کنید و آن را به‌زبان ساده برای کودک هم توضیح بدهید. مثلا چند روز قبل ناسا اعلام کرد یکی از عناصر سازنده بدن انسان در کهکشانی دوردست مشاهده شده است. این می‌تواند موضوع بحثی جذاب در زمان هم‌نشینی با اعضای خانواده باشد.
۳. به علاقه‌های کودک توجه داشته باشید
اینکه فرزند شما به کدام شاخه از علم علاقه‌مند است اهمیت بسیاری دارد. کودکی را که از زمین‌شناسی و بررسی پدیده‌های طبیعی زمین لذت می‌برد نمی‌توان وادار به یادگیری نجوم کرد؛ با این کار کودک دل‌زده و از آموزش فراری می‌شود. بعد از اینکه کشف کردید فرزند شما به کدام شاخه از علوم علاقه بیشتری دارد، او را در همان حوزه هدایت کنید و سرگرمی‌هایی مرتبط با همان شاخه از علم را برایش فراهم کنید.
۴. تجهیزات علمی بخرید
آموزش مفاهیم علوم به کودکان با استفاده از ابزار مربوط به این کار بسیار جذاب‌تر می‌شود. خرید میکروسکوپ یا تلسکوپ ذوق و انگیزه بچه‌ها را برای یادگیری دوچندان می‌کند. سعی کنید هنگام کار با این تجهیزات خودتان هم کنارشان باشید، مثلا هنگام مشاهده حشره‌ای بسیار کوچک زیر میکروسکوپ، نوبتی آن را نگاه کنید و درباره آنچه می‌بینید با هم صحبت کنید.
بعضی از اسباب‌بازی‌های موجود در بازار نیز بر مبنای آزمایش‌های علمی ساخته شده‌اند. این اسباب‌بازی‌ها شاخه‌های علوم مختلف را پوشش می‌دهند و هم‌زمان با بازی، به‌زبانی ساده به آموزش مفاهیم علوم به کودکان می‌پردازند.
۵. کودک را به گردهمایی‌های علمی بفرستید
بسیاری از مراکز علمی تورهایی برای آموزش به کودکان برگزار می‌کنند. شرکت در این تورها هم روابط اجتماعی کودک را تقویت می‌کند و هم چیزهای زیادی به او می‌آموزد. گردش‌های علمی که کودکان در آن شرکت می‌کنند، یکی از بهترین فضاها برای یادگیری هستند.
بسیاری از والدین تصمیم می‌گیرند که فرزندانشان را به مهدکودک و پیش‌دبستانی نفرستند. مربیان مهد در زمینه آموزش به کودکان تحصیل کرده‌اند و روش‌های صحیح آموزشی را می‌دانند. همچنین تجربه به آنها نشان داده است که چه مباحثی می‌تواند برای کودکان مفیدتر و کاربردی‌تر باشد. بهتر است مهدکودک و پیش‌دبستانی مناسب با برنامه‌های آموزشی کاربردی برای فرزندتان پیدا کنید و بخشی از آموزش مفاهیم علوم به کودکان را به محیط بیرون از خانه واگذار کنید.
اگر فرزند شما در محیط بیرون هم آموزش می‌بیند، دقت کنید آنچه خودتان به او یاد می‌دهید با آموزش‌های محیط بیرون در تناقض نباشد و او را سردرگم نکند.
۶. از کودک سؤال بپرسید
کودکان وقتی موضوعی را توضیح می‌دهند، خودشان هم بهتر درکش می‌کنند. پس صحبت‌کردن با کودک درباره آموخته‌هایش اهمیت بسیاری دارد. شما می‌توانید با سؤالات درست او را به مسیری هدایت کنید که همه ابعاد یک موضوع را بررسی کند و به تحلیل درستی از آن برسد.
