اختلال هرزه خواری یا پیکا (Pica) یک نوع اختلال خوردن است که فرد را به مصرف موادی مانند خاک یا رنگ و چیزهای آلوده که ارزش غذایی ندارند، وادار می‌سازد. این اختلال معمولا در دوران کودکی شروع می‌شود و به ندرت بیش از چند ماه ادامه پیدا می‌کند و احتمال کنترل و مدیریت آن در کودکانی که به طور وسیع در مقابل مواد غیر خوراکی ناتوان هستند، سخت‌تر می‌شود. در صورت مشاهده هرزه خواری، ارزیابی توسط یک متخصص مورد نیاز است، چراکه ممکن است زیر بنای مشکل ناشی از بیماری‌های دیگر مثل کم خونی باشد.
اختلال پیکا
کودکان و زنان باردار بیشتر دچار این اختلال می‌شوند که معمولا موقتی است. بر اساس آمار، ۴ تا ۲۶درصد از جمعیت دچار سندروم پیکا یا هرزه خواری هستند. در موارد خطرناک، اختلال پیکا ممکن است عواقب جدی مثل مسمومیت با سرب را به همراه داشته باشد و درمان بیماری از عوارض جانبی جدی جلوگیری خواهد کرد. اگر خودتان یا کودکتان به خوردن مواد غیرغذایی تمایل دارید، فوری به پزشک مراجعه کنید.
علائم شخص مبتلا به اختلال پیکا (Pica)
افراد مبتلا به بیماری پیکا مرتباً از مواد غیر غذایی استفاده می کنند. این رفتار باید حداقل یک ماه ادامه یابد تا روانشناسان به این نتیجه برسند که فرد مبتلا به اختلال هرزه خواری می باشد.
اگر مبتلا به بیماری پیکا باشید، می توانید مرتباً تمایل به خوردن موارد زیر داشته باشید:
- یخ
- صابون
- دکمه
- خاک رس
- مو
- خاک
- شن
- باقیمانده سیگار که استفاده نشده است
- خاکستر سیگار
- رنگ
- چسب
- گچ
- مدفوع
انواع اختلال هرزه خواری
- نوعی از سندروم پیکا که در آن فرد مبتلا تمایل زیادی برای خوردن مواد نشاسته‌ای و قندی دارد و بیشتر در زنان باردار دیده می‌شود.
- گروهی دیگر افرادی هستند که تمایل زیادی به خوردن خاک و گچ دارند. این اختلال ژئوفاژی نامیده می‌شود و در زنان باردار و کودکان دیده می‌شود.
- خوردن شیشه نوعی دیگر از تمایلات افراد مبتلا به پیکا است؛ فرد تمایل زیادی برای جویدن مواد شیشه‌ای دارد.
- در برخی موارد فرد علاقه زیادی به خوردن یخ و نوشیدنی‌های بسیار یخ دارد که به سبب کم خونی شدید اتفاق می‌افتد و به آن پاگوفاژی می‌گویند.
- خوردن وسایلی از جنس چوب و یا خوردن مو از دیگر اختلالات هرزه خواری است.
علل پیکا (هرزه خواری)
از جمله مهم‌ترین علل ابتلا به هرزه خواری می توان به موارد زیر اشاره داشت:
کم خونی ناشی از فقر آهن شایع‌ترین نوع کم خونی است و زمانی رخ می‌دهد که بدن به اندازه‌ی کافی آهن نداشته باشد. بدن برای تولید هموگلوبین خون نیاز به آهن دارد. به طور بالقوه فرد جهت رفع این نیاز بدن به سمت هرزه خواری پیش می‌رود.
سوء تغذیه یکی دیگر از عواملی است که بر شروع هرزه خواری تاثیر دارد. و زمانی رخ می‌دهد که بدن مقدار لازم مواد مغذی را جذب نکند، و با کمبود مواد معدنی مواجه شود.
در دوران بارداری مادر به موادی که قبلا علاقه‌ای نداشته ممکن است ویار پیدا کند در این دوران هرزه خواری نیز احتمال دارد بروز کند، قابل ذکر است که علت مشخصی برای به وجود آمدن ویار غیر خوراکی تا به حال مشخص نشده است.
به علاوه محیط، عدم نظارت و غفلت والدین، و تاخیر در رشد می‌تواند سبب افزایش خطر ابتلا به پیکا باشد.
پیکا چطور تشخیص داده می‌شود؟
آزمایشی برای هرزه خواری وجود ندارد. پزشک ممکن است بر اساس سابقه پزشکی و چند عامل دیگر سندروم پیکا را تشخیص بدهد. باید درباره مواد غیرغذایی مصرفی‌تان با پزشک صادق باشید و به پزشک کمک کنید دقیق‌تر تشخیص بدهد.
اگر فرد به پزشک نگوید از چه موادی استفاده می‌کند، ممکن است تشخیص هرزه خواری سخت شود. این مسئله برای کودکان و افراد مبتلا به اختلالات ذهنی هم صادق است.
ممکن است پزشک برای بررسی مقدار روی و آهن آزمایش خون تجویز کند. با آزمایش خون، کمبود مواد غذایی اساسی مثل کمبود آهن تشخیص داده می‌شود.
عوارض هرزه خواری
گاهی خوردن مواد غیرغذایی خاص موجب عوارض جدی می‌شود از جمله:
- شوک؛
- مسمومیت؛
- انسداد روده؛
- عفونت‌های انگلی.
همچنین مصرف بعضی مواد خاص این عوارض احتمالی را در پی دارد:
- اختلال در خوردن مواد غذایی سالم می‌تواند موجب کمبود مواد مغذی بدن شود.
- مصرف تکه‌های رنگ با خطر مسمومیت همراه است، مثلا مسموم‌شدن با سرب. مصرف این مواد می‌تواند خطر اختلالات یادگیری یا آسیب مغزی را در کودکان افزایش دهد.
- مصرف مواد غیرقابل‌هضم مثل سنگ ممکن است موجب یبوست یا انسداد مجرای گوارشی مثل روده کوچک یا بزرگ شود. همچنین اجسام سخت یا تیر مثل گیره کاغذ یا فلز می‌تواند موجب پارگی پوشش مری یا روده شود.
- باکتری‌ها و انگل‌های موجود در خاک و سایر مواد هم می‌توانند سبب عفونت‌های جدی شوند. بعضی عفونت‌ها موجب آسیب کلیوی یا کبدی می‌شوند.
- اختلالات رشد درمان را سخت‌تر می‌کنند.
درمان پیکا
پزشک معمولا کار را با درمان عوارض ناشی از مصرف مواد غیرغذایی شروع می‌کند. مثلا اگر فرد با خوردن تکه‌های رنگ دچار مسمومیت با سرب شده باشد، ممکن است پزشک کلات درمانی را تجویز کند. در این روش، پزشک دارویی تجویز می‌کند که به سرب متصل می‌شود تا سرب از طریق ادرار دفع شود. این دارو هم خوراکی است و هم نوع وریدی آن وجود دارد مثلا اتیلن‌دی‌آمین‌تترااستیک‌اسید یا به‌اختصار ای.دی.تی.ای (EDTA).
اگر پزشک به این نتیجه برسد که هرزه خواری به‌علت کمبود مواد مغذی در بدن است، شاید ویتامین یا مکمل معدنی تجویز کند. مثلا اگر تشخیص بدهد هرزه خواری به‌علت فقر آهن است، شاید مصرف مکمل آهن را تجویز کند.
همچنین ممکن است پزشک برای بررسی اختلال وسواس فکری یا سایر بیماری‌های روانی معاینات بالینی انجام بدهد و بسته به تشخیص، دارو، درمان یا هر دو را تجویز کند.
تاکنون محققان دارویی خاص برای کمک به افراد هرزه خوار تولید نکرده‌اند، اما تحقیقی نشان می‌دهد که استفاده از مکمل مولتی‌ویتامین می‌تواند روی بعضی افراد اثر درمانی داشته باشد.
اگر فردِ مبتلا به پیکا ناتوانی یا بیماری روانی داشته باشد، داروهای کنترل مشکلات رفتاری می‌تواند باعث کاهش یا محدود‌شدن تمایل آنها به مواد غیرمغذی شود.