به گزارش سایت خبری پرسون، دیالیز یکی از روش‌های درمانی برای افرادی است که مشکلات کلیوی دارند. در واقع، در این روش، دستگاه‌های مخصوص وظایف کلیه در بدن را انجام می‌دهند. این روش درمانی از دهه ۱۹۴۰ انجام میشود. در ادامه، درمورد دیالیز و انواع آن و عوارضی که دارد بیشتر می‌خوانید.
دیالیز چیست؟
کلیه با خارج کردن مواد زاید و مایعات اضافی از بدن، خون را تصفیه می‌کند. این مواد زاید به مثانه فرستاده شده و با ادرار از بدن خارج می‌شوند.
اگر کلیه‌ها دارای نارسایی باشند، دیالیز (dialysis) کار کلیه را انجام می‌دهد. بر اساس بنیاد ملی کلیه (National Kidney Foundation)، مرحله‌ی آخر نارسایی کلیوی، زمانی است که کلیه‌ها تنها 10 تا 15 درصد از عملکرد طبیعی خود را نشان می‌دهند.
در دیالیز با کمک یک دستگاه ، خون تصفیه میشود. این کار کمک می‌کند تا مایعات و الکترولیت‌های بدن در حالت متعادل خود قرار داشته باشند. این روش درمانی از دهه‌ی ۱۹۴۰ میلادی برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی مورد استفاده قرار گرفته است.
چرا از دیالیز استفاده میشود؟
اگر کلیه کار خود را به درستی انجام دهد، مایعات اضافی، مواد زاید و دفعی و دیگر ناخالصی‌ها در بدن تجمع پیدا نمی‌کنند. از طرفی دیگر یک کلیه‌ی سالم کار کنترل فشار خون و کنترل سطوح مواد شیمیایی مانند سدیم و پتاسیم را در خون را هم بر عهده دارد. این اندام بدن نوعی از ویتامین د که جذب کلسیم را بهبود می‌بخشد را هم فعال می‌کند.
اگر کلیه به علت بیماری قادر به انجام وظایف طبیعی خود نباشد، دیالیز به بدن کمک می‌کند وظایف طبیعی خود را انجام دهد. بدون انجام دیالیز نمک، املاح و دیگر مواد زاید در خون زیاد شده، بدن را سمی کرده و به دیگر اندام‌های بدن آسیب می‌رسانند.
با این همه دیالیز درمان اصلی برای بیماری‌های کلیوینیست و فقط در جهت جبران کم کاری کلیه است. درمان‌های دیگری متناسب با علت ایجاد بیماری کلیوی باید انجام شود.
انواع مختلف دیالیز چیست؟
سه نوع مختلف دیالیز وجود دارد:
همودیالیز
همودیالیز رایج ترین نوع دیالیز است. در این روش از یک کلیه‌ی مصنوعی برای برداشت مواد زاید و مایعات اضافی از خون استفاده میشود. خون از بدن گرفته شده و توسط کلیه مصنوعی تصفیه میشود. خون تصفیه شده سپس به بدن باز می‌گردد.
در این روش پزشک برای وارد کردن خون به دستگاه دیالیز یک عمل جراحی کوچک روی عروق خونی انجام می دهد.
در این نوع از دیالیز سه روش ورودی مختلف وجود دارد:
فیستول شریانی وریدی : در این روش یک سرخرگ و سیاهرگ به هم متصل می‌شوند. این روش به دیگر روش‌ها مقدم است.
گرافت شریانی – وریدی : در این روش از یک لوله‌ی حلقه مانند استفاده میشود.
واسکولار اکسس یا دسترسی وریدی به کمک کاتتر : در این روش کاتتر در داخل یک ورید بزرگ معمولا در گردن جای گذاری میشود.
روش فیستول شریانی – وریدی و گرافت شریانی – وریدی برای دیالیز طولانی مدت مورد استفاده قرار می‌گیرد. افرادی که روش اول را انجام داده اند دو تا سه ماه بعد از عمل آماده‌ی دیالیز هستند. افرادی که روش دوم را انجام داده‌اند دو تا سه هفته بعد از عمل، آماده همودیالیز هستند. کارگذاری کاتتر برای دیالیز در کوتاه مدت مناسب است.
همودیالیز معمولاً ۳ تا ۵ ساعت طول می‌کشد و باید سه بار در هفته انجام شود. با این همه اگر تعداد جلسات در طول هفته بیشتر شود، زمان دیالیز هم کوتاه‌تر خواهد بود.
این نوع از دیالیز بیشتر در بیمارستان، مطب پزشک و یا مراکز دیالیز انجام میشود. مدت زمان درمان به اندازه و سایز بدن، مقدار مواد دفعی و وضعیت فعلی سلامتی بستگی دارد.
بعد از اینکه همودیالیز به مدت زیادی انجام شد، پزشک احتمالاً اجازه‌ی انجام این کار را در منزل به بیمار خواهد داد. اگر فرد به مدت طولانی نیاز به دیالیز داشته باشد، توصیه میشود که درمان در خانه هم جز گزینه‌ها باشد.
دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی یا دیالیز پریتونئال (Peritoneal dialysis) از طریق صفاق داخل شکم انجام میشود. با اتصال کاتتر دیالیز به صفاق غشایی که در حفره‌ی شکمی است می‌توان خون را تصفیه کرد. در جریان انجام این نوع از دیالیز مایع مخصوصی به نام دیالیزات به داخل صفاق جریان پیدا می‌کند. این ماده مواد زاید را جذب می‌کند. بعد از آن که این ماده، مواد دفعی را از جریان خون جدا کرد، از طریق شکم به بیرون منتقل خواهد کرد.
این روش نیازمند صرف چند ساعت است و باید ۴ تا ۶ بار در روز انجام شود. این کار را زمانی که فرد خواب یا بیدار است، می‌توان انجام داد.
دیالیز صفاقی چند نوع مختلف دارد:
دیالیز صفاقی مداوم سیار :در این روش حفره شکمی چند بار در روز پر و خالی میشود. این روش نیاز به دستگاه ندارد و باید در مدت بیداری شخص انجام شود
دیالیز صفاقی مداوم چرخه‌ای : در این روش از دستگاه برای به جریان در آوردن مایعات داخل و بیرون شکم استفاده میشود. این کار را معمولا در شب که فرد خواب است می‌توان انجام داد.
دیالیز صفاقی نوبتی :این روش معمولاً در بیمارستان انجام میشود و ممکن است امکان انجام آن در خانه هم وجود داشته باشد. برای انجام آن از دستگاه مشابه روش دوم استفاده میشود ولی مدت زمان بیش‌تری برای انجام آن باید صرف کرد.
درمان جایگزینی مداوم کلیه (CRRT)
این درمان عمدتا در بخش مراقبت‌های ویژه برای افراد مبتلا به نارسایی حاد کلیه استفاده میشود. به این روش همو فیلتراسیون نیز می‌گویند. در این روش، یک دستگاه خون را از طریق لوله عبور می‌دهد. سپس یک فیلتر مواد زاید و آب را حذف می‌کند. خون همراه با مایع جایگزین به بدن بازگردانده میشود. این روش معمولا ۱۲ تا ۲۴ ساعت در روز و تقریبا هر روز انجام میشود.
عوارض دیالیز
در حالی که هر سه شکل دیالیز می‌توانند زندگی بیماران را نجات دهند، عوارض خاصی را نیز به همراه دارند.
خطرات مرتبط با همودیالیز
خطرات همودیالیز شامل موارد زیر است:
- خارش بدن؛
- فشارخون کم؛
- گرفتگی عضلات؛
- مشکل در خوابیدن؛
- ضربان قلب نامنظم؛
- سپتیسمی یا گندخونی؛
- سطح بالای پتاسیم خون؛
- باکتریمی یا عفونت جریان خون؛
- پریکاردیت، التهاب غشای اطراف قلب؛
- کم‌خونی یا کاهش گلبول‌های قرمز خون؛
- مرگ ناگهانی قلبی (اصلی‌ترین علت مرگ در افرادی که تحت دیالیزی‌اند).
خطرات مرتبط با دیالیز صفاقی
دیالیز صفاقی با افزایش خطر عفونت در داخل یا اطراف محل سوند در حفره شکمی همراه است؛ برای مثال، پس از کاشت کاتتر، فرد ممکن است التهاب صفاق را تجربه کند. پریتونیت عفونتی غشایی است که دیواره شکم را می‌پوشاند. سایر خطرات نیز عبارت‌اند از:
- تب؛
- فتق؛
- دل‌درد؛
- افزایش وزن؛
- ضعف عضلات شکم؛
- قند خون بالا به‌دلیل دکستروز موجود در دیالیز.
خطرات مرتبط با CRRT
خطرات مرتبط با CRRT عبارت‌اند از:
- عفونت؛
- خون‌ریزی؛
- هیپوترمی؛
- آنافیلاکسی؛
- فشارخون پایین؛
- اختلالات الکترولیت؛
- تأخیر در بهبود کلیه؛
- ضعیف‌شدن استخوان‌ها.
آیا جایگزینی برای دیالیز وجود دارد؟
این روش درمانی زمان‌بر و پرهزینه است. این‌طور نیست که همه افراد آن را انتخاب کنند؛ به‌ویژه اگر نارسایی شدید حاد کلیه را تجربه می‌کنند.
۱. کنترل کم‌خونی
اگر تصمیم دارید این روش را دنبال نکنید، گزینه‌های درمانی دیگری وجود دارد که ممکن است به کاهش علائم ما کمک کند. یکی از این گزینه‌ها کنترل کم‌خونی است. هنگامی که کلیه‌ها به‌درستی کار می‌کنند، هورمون اریتروپویتین (EPO) به‌طور طبیعی در بدن تولید میشود. برای جبران عملکرد نادرست کلیه، می‌توانید هر هفته تزریق EPO انجام دهید.
۲. پیوند کلیه
پیوند کلیه گزینه دیگری است که برای برخی از افراد توصیه میشود. با پزشک خود مشورت کنید تا ببینید آیا پیوند برای شما مناسب است یا خیر. اگر شرایط زیر را دارید، ممکن است پیوند کلیه برای شما مناسب نباشد:
- چاقی؛
- مصرف سیگار؛
- مصرف زیاد الکل؛
- بیماری روانی درمان‌نشده.
کدام نوع دیالیز را می‌توان در خانه انجام داد؟
همودیالیز و دیالیز صفاقی را می‌توان در خانه انجام داد. دیالیز صفاقی را می‌توان به‌تنهایی انجام داد؛ در حالی که همودیالیز به یک همراه نیاز دارد. این همراه می‌تواند دوست یا عضو خانواده باشد؛ می‌توانید پرستار دیالیز نیز استخدام کنید. برای هر دو نوع درمان، از قبل، آموزش کامل را از یک متخصص پزشکی دریافت خواهید کرد.
چه کسانی به دیالیز نیاز دارند؟
اگر بیماری کلیوی شما بسیار شدید شود و به حدی برسد که عملکرد لازم برای حفظ سلامت بدن را نداشته باشد، به پیوند یا دیالیز نیاز دارید. معمولا وقتی علائم دارید یا آزمایش‌های شما سطوح بالایی از مواد زاید را در خون نشان می‌دهد، این روش درمانی به توصیه پزشک شروع میشود. علائم نارسایی کلیه شامل حالت تهوع، خستگی، تورم و بالاآوردن است.
زمان شروع دیالیز به سن، سطح انرژی، سلامت کلی، نتایج آزمایش‌ها و میزان تمایل شما به انجام این برنامه درمانی بستگی دارد. این روش اگرچه می‌تواند احساس بهتری به شما بدهد و عمرتان را طولانی‌تری کند، زمان زیادی را از شما می‌گیرد. پزشک زمان شروع و نوع این درمان را برای شما را توصیه می‌کند.
