گسترش فضایی بی رویه و بدون برنامه شهرهای بزرگ و متوسط کشور در چند دهه گذشته، باعث شکل گیری بافتهای جدید شهری در مجاورت شهرها و جابجایی ساکنان و کاربریهای شهری به نواحی جدید شده است.
سایت خبری پرسون- در نتیجه جابجایی یادشده، به تدریج بافتهای قدیمی شهرها کارکرد و حیات اجتماعی- اقتصادی خود را از دست داده‌اند و این بافت‌ها با از دست دادن حیات شهریخود، به سمت رکود و فرسودگی گرایش پیدا کرده‌اند. بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری مناطقی از جغرافیای شهر است که طی سالیان گذشته عناصر متشکله آن اعم از تاسیسات روبنایی، ابنیه، مستحدثات، خیابان ها و دسترسی ها، دچار فرسودگی و ناکارآمدی شده است و ساکنان آن از مشکلات متعدد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی رنج می برند.
این محلات و بافت‌ها از یک سو دارای ریشه‌های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرف دیگر به جهت فرسودگی شدید، نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی، وجود مشکلات اجتماعی و امنیتی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله، سیل و آتش سوزی و نیز عدم تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن دارای مشکلات رو بنایی و زیرساختی هستند.
وسعت زیاد بافتهای فرسوده، باتراکم بالای جمعیت و خطر ناپایداری یکی از مهمترین چالشهای پیش رو مدیریت شهر اصفهان به شمار می رود. ساکنان این بافت‌ها عمدتاً کم درآمد بوده و سهم آنها از خدمات شهری، اختلاف فاحشی با متوسط شهر و نیز سرانه‌های ملاک عمل استاندارد دارد .
طبق آمار حدود ۱۰ درصدکل بافتهای فرسوده کشور در اصفهان وجود دارد. مطابق شاخصهای مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری، وسعت پهنههای ناپایدار شهر اصفهان پس از محدودههای تدقیق شده ۲۳۰۴هکتار معادل ۲۰ درصد مجموع مساحت شهر است که به دلیل دارا بودن هرسه شرط فرسودگی ( ناپایداری ، نفوذ ناپذیری و ریزدانگی ) ، به عنوان بافت فرسوده، مصوب شده و نیازمند مداخله هماهنگ و جدی دستگاه های اجرایی شهرستان است .
در حال حاضر دولت با ارایه بسته‌های حمایتی همچون ارایه تسهیلات بانکی، تخفیف و تقسیط عوارض و تراکم ساخت و محفوظ ماندن حقالامتیاز خدمات زیر بنایی سعی درتشویق مردم به احیای بافت ناکارآمد شهری دارد. همچنین در قوانین متعددی همچون برنامه چهارم، پنجم و ششم توسعه نگاه ویژه‌ای به احیا و بازآفرینی بافت فرسوده شده است و طبق این برنامه‌ها باید هر سال ۱۰ درصد از این بافت احیا شود لیکن متاسفانه این طرح آن طور که باید و شاید طی حدود ۱۵ سال گذشته پیش نرفته است.
متاسفانه، تفکر بیشتر مدیران شهری برای احیای بافت فرسوده به اجرای دو سیاست تملک اجباری و تراکم تشویقی منتهی می‌شود. در حالی که این دو روش در تمام دنیا منسوخ‌شده است. اجرای این طرح دو مشکل اساسی تأمین مالی و مقاومت مردمی برای اجراکنندگان آن را به دنبال دارد. ارایه بسته های تشویقی نیز ممکن است تا حدودی منجر به ساخت‌وسازهای انفرادی و خرد در بافت فرسوده شود، اما در نهایت نمی‌تواند به احیای بافت بینجامد. همچنین یکی از معضلات استفاده از تسهیلات حمایتی مدارک مالکیتی عرصه های موجود در بافت می باشد که متاسفانه با توجه به اینکه بیش از 50 درصد املاک واقع در بافت ناکارآمد فاقد سند مالکیت است، امکان استفاده از این تسهیلات جهت احیا و نوسازی بافت های فرسوده اصفهان کاهش چشمگیری پیدا کرده است.
راه‌حل دو مشکل تأمین مالی و مقاومت مردمی در احیای بافت فرسوده شهری، استفاده از سیاست‌های مشارکتی و مشارکت مالی و معنوی شهروندان است. در نتیجه پیاده سازی این سیاست، ساکنین ضمن بهره مندی از ارزش‌افزوده حاصل از احیای بافت، پس از مدتی می‌توانند، خود ساکن همان بافت و محله قدیمی باشند که علاوه بر احیای بافت کالبدی شهری ضامن حفظ هویت فرهنگی شهری نیز خواهد بود.
نویسنده: دکتر محمد مهدی احمدی
