غار پیش از تاریخ در زادگاه زرتشت که جاذبه گردشگری شده است

به گزارش سایت خبری پرسون، قبرستان روستای تمتمان دارای چهار برج مقبره‌ای تاریخی است که این مجموعه در جای خود از بناهای حائز اهمیت دوره صفویه هستند، این بناها به احتمال بسیار با عنوان برج‌های مقبره‌ای برای دفن عده‌ای از امرا و قربانیان ناآرامی‌ها ساخته شده‌اند.

این بناهای ارزشمند تاریخی خوشبختانه در سال‌های اخیر از سوی اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان آذربایجان غربی مورد مرمت اساسی قرار گرفته و همه ساله به ویژه در ایام تعطیلات نوروزی پذیرای خیل زیادی از گردشگران و علاقه‌مندان به میراث‌فرهنگی است.

در این رابطه بهروز خان‌محمدی، کارشناس باستان‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی نوشت: علاوه بر این غار تاریخی، در داخل قبرستان روستای تمتمان چهار برج مقبره‌ای تاریخی واقع شده‌اند که در نوع خود الگوهای تاریخی ارزشمندی از برج مقابر صفویه در این خطه از کشور محسوب می‌شوند. یکی از آنها به کلی ویران شده تنها بخش‌هایی از دیوار غربی آن بر جای مانده است، این برج‌های مقبره‌ای همگی به شماره ۱۶۵۱/۳ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌اند.

برج مقبره‌ای جنوبی

این بنا که در بخش جنوبی قبرستان واقع شده و بزرگ‌تر از بقیه ساخته شده، ساختمانی منفرد و چهارگوش تقریباً مربع‌شکل با ابعاد هر ضلع ۶/۶۰ متر است.

نماهای خارجی آن به وسیله سنگ‌های لاشه‌ای ساخته شده و در میان سنگ‌های لاشه‌ای بعضاً قطعات سنگ‌های تراش‌خورده نیز به کار رفته، ورودی این مقبره در ضلع شرقی و پهنای آن ۱/۲۰ متر است.

بخش‌هایی از این ورودی تخریب شده است، فضای داخلی نیز به صورت چهارضلعی است که هر ضلع آن به وسیله طاق‌نمایی پهن با طاق جناغی آذین شده است.

در اضلاع جنوبی و غربی درون این طاق‌نماها سه طاقچه کوچک با طاق جناغی ایجاد شده و در ضلع شمالی نیز دو طاقچه ساخته شده که ما بین آنها تورفتگی کوچک‌ محراب مانند با قوس جناغی ایجاد شده است.

در دو ضلع ورودی نیز دو طاقچه کوچک با طاق جناغی ایجاد شده است، با استفاده از طاق‌نماهای پهن اضلاع درونی که هر کدام به داخل بنا اندکی حالت پیش‌آمدگی دارند مقطع مربع را به دایره تبدیل کرده و گنبد یک‌پوش آجری نوک‌تیزی به روی آن سوار کرده‌اند.

افزون بر این، در منطقه پایه گنبد آثار تورفتگی الوار دیده می‌شود که به احتمال بسیار از این الوار به عنوان مهارکننده کشش استفاده شده و از رانش گنبد جلوگیری می‌کرده است که این الوار از بین رفته‌ است.

برج مقبره میانی

این اثر که از لحاظ ساخت پرکارترین و در عین حال زیباترین بنا در بین سه برج مقبره‌ای بوده، ساختمانی است چهارگوش مربع‌شکل با ابعاد هر ضلع ۶/۲۰ متر که تمام نماهای خارجی آن به وسیله سنگ‌های یک‌دست سفیدرنگ و چهارگوش تراش‌خورده، ساخته شده است.

سوار کردن و تراش دادن سنگ‌ها به شیوه ماهرانه و چشم‌نوازی انجام شده و این خود نشان‌دهنده مهارت استاد سنگ‌تراش است.

ورودی اصلی در ضلع شرقی تعبیه شده و به روی آن قوس رومی زیبایی ایجاد شده است، همچنین دو سر ستون به سبک دوریک با اندکی پیش‌آمدگی به سمت بیرون، آذین‌بخش ورودی است.

فضای داخلی کاملاً مدور است و در جهات غرب و جنوب دو نورگیر با قوس جناغی و در جهت شمالی نیز فضای محراب‌مانند کوچکی ساخته شده است. گنبد مخروطی (رک) بنا یک‌دست به وسیله سنگ‌های لاشه‌ای و رسوبی به شیوه ماهرانه ایجاد شده است.

افزون بر این، در داخل این بنا سنگ قبری وجود داشته که کتیبه‌ای به خط کوفی به روی آن حک شده بود، متن کتیبه بدین شرح است: «فی‌الشهر ربیع‌الثانی سنه ۱۱۱۰ در ایام شاه سلطان حسین سردار عباس‌قلی‌خان زیاد اوغلی بر مناقشه شیخ سلیمان» (صدرائی، ۱۳۷۳) خوشبختانه این کتبیه در سال ۱۳۹۲ به همت معاونت میراث‌فرهنگی استان به موزه سنگ ارومیه در محل بنای سه‌گنبد منتقل و از گزند حوادث سالم باقی مانده است.

برج مقبره‌ای شمالی

این بنا که در ضلع شمالی قبرستان و با فاصله اندکی از بنای میانی و کوچک‌تر از دو بنای دیگر ساخته شده، شامل ساختمانی منفرد و چهارگوش مربع‌شکل با ابعاد هر ضلع ۵/۲۰ متر است.

ورودی اصلی در ضلع شمالی است، بنا به وسیله سنگ‌های لاشه‌ای که ما بین آنها بعضاً سنگ‌های تراش‌خورده سفیدرنگ نیز دیده می‌شود ساخته شده، ورودی بسیار کم‌ارتفاع است به طوری که برای ورود به بنا باید به حالت خم شده وارد شد.

بر بالای ورودی نیز قوس رومی ایجاد شده است، فضای داخلی همچون برج میانی کاملاً مدور است و تزیین خاصی در آن به چشم نمی‌خورد. گنبد بنا مخروطی است و به وسیله سنگ‌های لاشه‌ای ساخته شده است.

در این قبرستان علاوه بر بناهای یاد شده، سنگ قبرهای صندوقی چدنی وجود دارد که بر بالای آنها استل‌های سنگی افراشته‌ای کار گذاشته‌اند که ارتفاع بلندترین آنها از ۲ متر متجاوز است.

سطوح خارجی این سنگ قبرهای صندوقی با حجاری‌ها و نقوش هندسی و نباتی تزیین شده و به سنگ قبرهای مسیحی شباهت بسیار دارند، نمونه‌های این سنگ قبرهای افراشته در مناطق شمال‌غرب دیده شده است.