قلعه «زیویه» بزرگترین اثر تاریخی امپراتوری ماد/ کردستان، سرزمین کوه های گم شده در ابرها

به گزارش سایت خبری پرسون از کردستان، سقز در شمال استان کردستان و دومین و مهمترین شهر حوزه شمالی این استان می باشد که در عرض جغرافیایی 36 درجه و 15 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 46 درجه و 15 درجه شرقی و بین ارتفاعات نامنظم سلسله جبال زاگرس و در جنوب غربی دریاچه ارومیه و با ارتفاع حدود 1500 متر از سطح دریا قرار دارد. این شهر بر سر سه راهی سنندج ـ بوکان و بانه و در میان تپه های کم ارتفاع کوه های «هیجانان» در جنوب و کوههای «ملقرنی» در غرب خود واقع شده است.

در خصوص ویژگی هایی که تشکیل دهنده هویت طبیعی سقز بوده و حتی باعث وجود جاذبه های بصری در سیما و منظر شهری این شهر شده اند می توان به وجود ارتفاعات و کوههای اطراف شهر اشاره داشت. وجود پستی و بلندی های داین شهر باعث شکل گرفتن نوعی معماری تقریبا شبیه روستاهای منطقه اورامان شده است که چشم انداز متنوعی در سیمای شهری و نیز وجود مسیرهای شیب دار و دارای پله در بافت سقز را باعث شده است.

ارتفاعات اطراف شهر سقز اعم از کوههای جاقل و ملقرنی، بنفشه، هیجانان، رووش و شاخه گه وره نیز باعث جذابیت خاصی در خط آسمان و افق دید از داخل شهر و چشم انداز های متنوعی در فصول مختلف سال شده است. وجود رودخانه سقز یا چم سقز که از کوههای گردنه خان و قبغلوجه سرچشمه می گیرد جدای از اینکه عاملی مهم در علل انتخاب سقز به عنوان سکونتگاه بوده است امروزه نیز موجب شکل گرفتن محوریت قوی گردشگری و تفریحی در امتداد این رود بوده است.

از جذابیت های این شهر می توان مسجد «دومنارـ را نام برد. این مسجد با برخورداری از مجموعه ای ویژگی های بومی و منحصر در سطح منطقه، اعم از ایوان، مناره ها، حوضخانه، تزئینات و سایر ویژگی های کالبدی، به عنوان مهمترین عنصر شاخص مذهبی و تاریخی درون شهری سقز شناخته می شود، که با شماره ثبتی 2600 به عنوان یکی از آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

گرمابه «حاجی صالح» نیز که با استناد تزئینات به کار رفته و ستون ها و طاق و گنبد ها می توان قدمت این اثر را به خیلی پیشتر از دوران و مرتبط با دوره صفویه دانست.

غار «کرفتو » روایتگر تاریخ پر بار سقز و قلعه باستانی «زیویه»، شناسنامه هویت درخشان تاریخی این شهر است.

قلعه زیویه شاهکار مادها در میان مردمان عصر حاضر

تپه و قلعه باستانی زیویه در شهرستان سقز یکی از جاذبه های گردشگری تاریخی کردستان است که به عنوان نماد قدمت این شهرستان شناخته می شود. این تپه تاریخی، در روستای زیویه و در حدود 55 کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز قرار دارد. باستان شناسان و مورخان کشور، قدمت این تپه باستانی را به قرون نهم تا هفتم قبل از میلاد مسیح و دوران حکومت مادها نسبت می دهند.

گنجینه های کشف شده زیویه در موزه ملی ایران و موزه های معروف جهان نگهداری می شود. قلعه تاریخی و باستانی زیویه با عمری به درازای 3 هزار و 500 سال یکی از شاهکارهای معماری بشریت در سقز است. این قلعه بر روی یک تپه‌ که بر نواحی پیرامون خود اشرفیت کامل دارد، قرار گرفته و هم از نظر معماری و هم آثار هنری یکی از شاخص‌ترین مکان‌های دوره تاریخی محسوب می‌شود.

طی کاوش های باستان شناسی گسترده ای که در محوطه باستانی زیویه انجام شد، بقایای یک قلعه باشکوه تاریخی از دل خاک بیرون آمد. قلعه ای که به دلیل ارتفاع زیادش نسبت به زمین های مجاور، بر تمام اطرافش احاطه دارد. این محوطه باستانی، یکی از با ارزش ترین آثار برجای مانده از دوران مادها در کشور است. این قلعه به همراه غار کرفتو به عنوان مجموعه ای مستقل و ملی توسط دفتر گردشگری ملی به همین نام نگهداری می شود.

نام قلعه باستانی زیویه برای اولین بار در طول تاریخ در برخی سالنامه های آشوری ذکر شده است. در این سالنامه گفته شده که پس از شورش های مکرر اقوام مانایی در قرن های نهم تا ششم قبل از میلاد مسیح، از این قلعه به عنوان یک مرکز نظامی برای سرکوب این شورش ها استفاده کرده اند. قلعه زیویه کردستان هم از نظر شاخص های هنر معماری و هم از نظر آثا تاریخی که از آن یافت شده است، از مهم ترین محوطه های باستانی در کشور محسوب می شود.

طبیعت زیبای استان

استان کردستان با مساحتی حدود 29 هزار و 137 کیلومتر مربع در غرب ایران، 1.7 درصد از خاک کشوررا به خود اختصاص داده است. اقلیم کردستان دارای دو نوع آب و هوای سرد و مرطوب در سمت غرب و سرد و خشک در سمت شرق استان می باشد. بر همین اساس اقلیم کردستان دارای تنوع گونه ای گیاهی و جانوری فراوانی بوده و اکوسیستم های متنوعی را در خود بوجود آورده است. این ویژگی ها باعث شده که استان کردستان از لحاط تنوع گونه ای و ذخایر ژنتیکی دارای جایگاه ویژه ای در کشور باشد.

منطقه حفاظت شده بیجار

اولین منطقه حفاظت شده استان کردستان، منطقه حفاظت شده بیجار می باشد که با مساحت 31 هزار 789 هکتار در سال 1354 به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شده است. این منطقه دارای تنوع جانوری و گیاهی غنی بوده و گونه قوچ و میش ارمنی به عنوان گونه شاخص در این منطقه خودنمایی می کند.

منطقه حفاظت شده بدر و پریشان

زیستگاه بدر و پریشان با مساحت 37 هزار و 500 هکتار در جنوب شهرستان قروه واقع شده است. قسمتی از آن در استان کرمانشاه قرار دارد. گونه کل و بز بارزترین گونه های جانوری منطقه حفاظت شده بدر و پریشان می باشد. چشمه شاه پسند، مسیر نادره راه، کوه پنجه علی و امام زاده همجوار آن از ارزش های فرهنگی و مذهبی منطقه به شمار می آید.

منطقه حفاظت شده کوسالان و شاهو

این زیستگاه با مساحت 57 هزار 235 هکتار در غرب استان کردستان و در شهرستان های کامیاران، سروآباد و مریوان و در میان عرصه جنگلی زاگرس شمالی واقع گردیده است. سیاه گوش، خرس قهوه ای، کَل و بز و ... از گونه های بارز حیات وحش این منطق محسوب می شود. وجود زیارتگاه معروف پیر شالیار در اورامان تخت در کنار آداب و رسوم محلی منحصر به فرد از ارزش های فرهنگی، مذهبی بارز منطقه محسوب می شود.

پناهگاه حیات وحش زریوار (زریبار)

پناهگاه حیات وحش زریبار در 130 کیلومتری شمال غربی سنندج و در فاصله 3 کیلومتری غرب شهر مریوان واقع شده و از مکان های دیدنی و گردشگری استان کردستان است. این تالاب یکی از منحصر به فردترین تالاب های آب شیرین در جهان به شمار می رود که مرکز زمستان گذرانی و جوجه آوری پرندگان مهاجر می باشد.

منطقه حفاظت شده عبدالرزاق

این منطقه با وسعت 30 هزار و 900 هکتار در شمال شرقی شهرستان سقز واقع شده است.ک منطقه عبدالرزاق از مناطق تپه ماهوری استان بوده و از سال 1386 به عنوان منطقه حفاظت شده ثبت شده است. این منطقه 180گونه پرنده و 17 گونه پستاندار را در خود جای داده است. وجود غار طبیعی کرفتو و قلعه باستانی زیویه ارزش این منطقه را دو چندان نموده است.

مراتع غنی و منابع آبی فراوان، مناطق کوهستانی و تپه ماهورها و گونه‌های جانوری متنوع همراه با زمستان‌های نسبتاً سرد و تابستان‌های گرم از ویژگی‌های بارز این منطقه کوهستانی است. منطقه حفاظت‌شده عبدالرزاق یکی از ذخیره‌گاههای مهم حیات‌وحش در استان است.

گزارش: سولماز خیاطی