به گزارش سایت خبری پرسون، رحم جایگزین یا جانشین از شیوه‌های درمان ناباروری است که با استفاده از رحم زن دیگر صورت می پذیرد. در برخی موارد نازایی، زن و شوهر از نظر تخمک و اسپرم و تشکیل جنین مشکلی ندارند، اما به چند علت ممکن است جنین نتواند در رحم مادر مراحل رشد و تکامل خود را طی کند. در این صورت جنین را به رحم زن دیگری وارد می کنند و آن زن جنین را در رحم خود نگهداری می کند و پس از وضع حمل، کودک را به پدر و مادرش بر می‌گرداند.
در این روش، تخمک و اسپرم از زوج نابارور گرفته شده و ضمن لقاح آن در محیط آزمایشگاهی، در رحم مادر داوطلب حمل جنین یا جانشین رحم گذاشته می شود. در این حالت، انتقال جنین یا جنین های ناشی از لقاح تخمک و اسپرم زوج نابارور به رحم یک زن دیگر صورت می پذیرد.
زن حمل کننده جنین، در وضعیت یاد شده، تنها یک میزبان برای جنین است و از نظر ژنتیکی هیچ گونه مشارکتی با جنین حاصله ندارد.
در چنین حالتی، اسپرم پدر با تخمک مادر در محیط آزمایشگاهی لقاح داده می شود و جنین مزبور در رحم زن دیگری که قابلیت بچه دار شدن را داشته باشد، جایگزین می شود و نوزاد متولدشده ویژگی های ژنتیکی پدر و مادر خود را به ارث می برد.
این کار به لحاظ شرعی و قانونی هیچ مشکلی ندارد و در کشور ما هم از این روش استفاده می شود. زوجین می توانند خود، فردی که داوطلب ارائه رحم جایگزین است را به مرکز درمان ناباروری معرفی کنند و یا از مرکز در این زمینه کمک بگیرند.
چرا مادر جایگزین داوطلب می شود؟
زنانی که داوطلب حمل جنین کسانی دیگر می شوند معمولا برای رفع نیازهای اقتصادی خود این کار را انجام می دهند. از نظر شرعی نیز مادرجایگزین به خاطر اینکه با جنین رابطه خونی برقرار کرده است، حکم مادر رضاعی بچه را پیدا می کند و طبق قانون، مشمول ارث و حق و حقوق مادر و کودک واقعی نمی شوند.
چرا نباید از کلمه رحم اجارهای استفاده کرد؟
کلمه رحم اجاره ای در شأن یک مادر که جنینی را حمل می کند نیست. زنی که قبول زحمت کرده که جنین فرد دیگری را به دنیا بیاورد با جنین ارتباط روحی و احساسی برقرار می کند و رحم اجاره ای ما را به دوران برده داری انسان می رساند که گویا عضوی از بدن یک زن را کرایه کرده ایم. بنابر این کلمه مادر جایگزین مناسبی در شأن بانوان است.
در این راستا خبرنگار اجتماعی پرسون گفت‌وگویی با شیرین نیرومنش استاد رشته زنان و مامایی در علوم پزشکی تهران داشته که به شرح ذیل است.
پرسون: خانم دکتر لطفا در خصوص رحم اجاره ای توضیح دهید.
بعضی از خانم‌ها ممکن به دلایلی رحمشان را در اثر جراحی از دست داده باشند یا تعداد اندکی از خانم‌ها ممکن به طور مادرزادی رحم نداشته باشند یا اینکه در اثرعوارضی چون کورتاژهای متعدد یا فیبروم‌های رحمی متعدد به هیچ وجه توانایی نگهداری جنین در رحم را نداشته باشند، در این صورت افراد می‌توانند از رحم اجارهای استفاده کنند.
رحم اجارهای یا جایگزین قوانین خاص خودش را در مراکز ناباروری دارد. در این شرایط خانم و همسرش مشاوره می‌شوند و به خانم دارو داده می‌شود. مانند سیکل آی وی اف و در بیمارستان تخمک‌گیری انجام می‌شود و با اسپرم شوهر جنین خودشان تشکیل می‌شود.
ولی به دلایل متعدد ممکن رحم مادر قادر به رشد و پذیرش جنین نباشد این جنین به رحم فرد دیگر که بررسی‌های کامل توسط مراکز از نظر سلامت فرد و بیماری‌ها انجام شده، جنین به داخل رحم آن فرد که از قبل به کمک داروهایی آمادگی برایش ایجاد شده منتقل می‌شود و جنین در داخل رحم فردی که اجارهای است رشد می‌کند و کنترل‌ها و غربالگری‌ها انجام می‌شود و ماه آخر آن خانم زایمان می‌کند و نوزاد را به خانواده جنین تحویل می‌‌دهد.
آیا فرآیند پیدا کردن مادر جایگزین همیشه قانونی انجام می‌شود؟
در حال حاضر به صورت قانونی انجام می‌شود. زیرا برای زوجین معمولا پیدا کردن مادر جایگزین خیلی سخت است.سال‌های قبل به افراد گفته می شد یک نفر را خودتان پیدا کنید و زوجین در میان دوستان و آشنا می‌گشتند و مسئله شان را میان افراد زیادی مطرح می‌کردند و خودشان آن فرد را پیدا می‌کردند.
در سال‌های اخیر به علت آنکه نیاز مالی افزایش پیدا کرده است، یک عده از آدم‌ها با اجاره رحم و دادن تخمک شاید امرار معاش می‌کنند که یک مسیر قانونی و شرعی را هم طی کنند. اما از یک طرف تعدادی افراد هستند که به دلیل مسائل مالی نیازمند به دریافت این پول هستند برای اجاره دادن رحمشان و از طرف دیگر خانوادههایی هستند که فردی دارند که رحم را اجاره بدهد و نمی‌توانند خودشان با ارتباطات‌شان آن فرد را پیدا کند این به هر حال نیاز جامعه بوده که گروه‌هایی تشکیل شده‌اند و افراد متقاضی را شناسایی می‌کنند.
پرسون: آیا شناسایی افراد متقاضی و لیست کردن آنها سودی برای نهادها دارد؟
به هر حال خودشان شاید در این میان منافعی نیز داشته باشند ولی از آنجایی که فرد به خانواده معرفی می‌شود و این کار سریع‌تر انجام می‌شود و مقداری امور مقداری تسهیل شده است. چون یکی از بزرگترین معضلات خانوادههایی که نیازبه تخمک یا رحم اجارهای دارند این که نمی‌توانند فردی را برای مادر جایگزینی پیدا کنند.
پرسون: هزینه‌های این عمل به چه صورت است؟
من خودم آی وی اف کار می کنم. ولی وقتی بیمارم به رحم اجارهای نیاز دارد چون به مراکز ناباروری ارجاع می‌دهم در مورد هزینه‌ها نمی توانم نظری بدهم. ولی هزینه آی وی اف در بیمارستان‌های دولتی یا دانشگاهی تعرفه‌ای دارد که کمتر است و در مراکز خصوصی بیشتر است. بخش اعظم هزینه‌ها برای دارو است که بیمار باید در آن دوره مصرف کند، هزینه مرکز خیلی کم است.
قطعاً هزینه‌های مراجعه به پزشک و ویتامین‌هایی که باید مصرف کنند و سونوگرافی‌هایی که باید انجام دهد و حتی کمک‌های مالی برای تغذیه مناسب مادر باید از طرف خانواده جبران شود که این معمولاً هزینه بالایی می‌شود ولی چون آن زوج هیچ راه دیگری ندارند معمولا این هزینه‌ها را می‌پذیرند تا طعم شیرین بچه‌دار شدن را بچشند.
پرسون: در بحث اهدای تخمک گفته می‌شود از زنانی که زیباتر هستند بیشتر استقبال می‌شود. آیا این موضوع صحت دارد؟
قطعا همینطور است. برای این که تخمک و اسپرم هر فرد مجموعه‌ای از ژنها و کروموزوم‌های آن فرد است. هر چقدر که آن فرد جوانتر و سالم تر و زیباتر باشد، متقاضی بیشتری دارد. به خصوص وقتی که تخمک داده می‌شود چون در رحم اجارهای چهره فرد مطرح نیست اما در تخمک اجارهای آن جنین بخشی از کروموزوم و ژن‌هایش از خانمی است که تخمک از آن اجاره گرفته شده پس هرچقدر آن فرد زیبا تر و سالم تر باشد فرزند هم زیباتر می شود ولی اگر بیشتر از زیبایی به تشابه آن فرد به مادر توجه شود تا کودک شباهت به مادر و پدر خودش داشته باشد جالب تر خواهد شد تا اینکه خیلی زیبا باشد ولی اصلا شباهتی به خانواده نداشته باشد.
پرسون: برخی از خانم‌ها که وضعیت مالی خوبی دارند برای اینکه آسیب‌های بارداری را تحمل نکنند، اقدام به استفاده از رحم جایگزین می‌کنند. شما تا حالا به این موضوع برخورده اید؟
خانمی که توانایی باردار شدن را دارد ولی به خاطر تبعات بارداری مثل خراب شدن هیکلش این کار را نمی‌کند من در ایران خودم برخورد نکردم ولی اخباری که از کشور های دیگر می شنوم مثل سلبریتی‌ها وهنرپیشه‌ها و افراد معروف قطعا این کار سال‌ها است که انجام می‌شود و از آنجایی که تا چند سال تاخیر معمولا به کشورهای دیگر کشیده می شود احتمال دارد این مساله هم باشد و انجام شود.
پرسون: آیا مادران جایگزینی دچار تبعات روانی می‌شوند؟
به هر حال وقتی یک زن بچه خود یا کسی دیگر ۹ماه داخل رحمش زندگی می‌کند و حرکاتش را حس می‌کند یک ارتباط عاطفی عجیبی میان مادر و جنین طی حاملگی برقرار می‌شود.هر بار شنیدن صدای قلب جنین و احساس حرکات جنین و خیلی از مادرها که با جنینشان حرف میزنند و برایش کتاب می خوانند بالاخره قطعا ارتباط عاطفی میان آن دو برقرار می‌شود و اینکه بعد از تولد و 9 ماه زحمت کشیدن باید این کودک را تحویل کسی دیگر دهند قطعا دچار مشکلات روحی می‌شوند. اما به هر حال مادر متعهد که نوزاد را تحویل دهد و به هر حال طبیعی که اثرات روحی و روانی داشته باشد.
گزارش از نسترن نعمتی
