کارشناس مردم شناسی اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان همدان:
به گزارش سایت خبری پرسون، شب یلدا با انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی مصادف است و از آن تاریخ به بعد طول شب کوتاه تر و طول روز بیشتر می شود. شبی که «هوشنگ جاوید» پژوهشگر آیین های سنتی و موسیقی اقوام روز یکشنبه در گفت وگو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا، آن را شبی برای پیش بینی میزان بارندگی و رصد وضعیت جوی جهت کشت و کار در سال بعد عنوان می کند و می گوید: این شب در فلات کهن ایران، در گذر جامعه کوچ نشینی به جامعه یک جا نشین پدید آمد یعنی از زمانی که انقلاب کشاورزی رخ داد.
وی با تاکید بر اینکه استفاده از واژه یلدا برای این شب درست نیست، ادامه می دهد: در دوران کهن، اقشار مختلف جامعه پس از گذراندن یک روز پرکار و خسته، شب را در خانه جمع می شدند و جهت سرگرم شدن بازی ها یا مراسم خاصی را اجرا می کردند. به مرور زمان این مراسم به صورت بازی های خاص و برگزاری جشن و آیین های خاص جهت برداشت و خوردن محصولات پایان هر فصل در تمام مناطق و نواحی فراگیر شد؛ بهار با جشن نوروز، تابستان با جشن تیرگان، پاییز با جشن مهرگان و زمستان با شب چله.
جاوید با بیان اینکه یکی از این آیین ها برگزاری شب چله برای آغاز فصل زمستان بود، خاطرنشان می کند: شب چله ای که همه در خانه بزرگتر خانواده جمع می شدند و هر یک محصول برداشت کرده آن سال خود را با دیگران به اشتراک می گذاشت. ضمن اینکه همه تلاش می کردند محبت و همدلی را نشان دهند و اگر قهر و دوری هم بود در این شب کنار گذاشته می شد.
پژوهشگر آیین های سنتی با بیان اینکه در این شب بازی کردن، خواندن شعر، نواختن موسیقی و قصه سرایی در کنار خوردنی های سنتی و محلی از ملزومات شب چله بود، یادآور می شود: خواندن داستان های حماسی و پرماجرا همانند یک رسانه که امروزه نقش برجسته ای در دورهمی ها دارد، تمامی اعضای خانواده را به شور و شعف وا می داشت؛ نمایشی که توسط بزرگترها و جهت اشاعه اخلاق و آداب زندگی به کوچکترها بازی می شد.
جاوید با بیان اینکه شب چله به نوعی جشن پایان کار کشاورزی هم محسوب می شد زیرا محصول کشت و برداشت شده بود و تا گرم شدن هوا کار کشاورزی خاتمه داشت، ادامه می دهد: خوردن انار، میوه های خشک یا تازه انجیر و انگور و همچنین شیرینی های خاص درست شده از محصولات همان منطقه متداول بود و هندوانه از دوره صفویه وارد این شب شد. نباید فراموش کرد که در آن بازه زمانی نحوه نگهداری میوه ها برای شب چله منحصر به فرد بود به عنوان مثال انگور یا زردآلو یا گلابی را در ظروف سفالی زیر خاک قرار می دادند و شب چله با دیگران به اشتراک می گذاشتند.
بیشتر بخوانید؛
وی تاکید می کند: شب چله هم همانند بسیاری از آیین ها و رسوم گذشته دستخوش تغییر شد و با تغییر بافت زندگی و روابط میان انسان ها، از ماهیت اصلی خود دور شده است تا آنجا که در برخی موارد شاهد ورود تجمل و خودنمایی در آن هستیم حال آنکه واقعیت این شب خیرخواهی، گسترش احترام و گرفتن دست دیگران بود.
کرونا، فرصت برگزاری شب چله واقعی را دو چندان کرده است
جاوید با تاکید بر اینکه شیوع ویروس کرونا با همه سختی ها و استرس هایی که به همراه داشت، باعث شد خانواده ها روزهای بیشتری در کنار هم اوقات بگذرانند، تصریح می کند: اکنون بهترین فرصت ارتباط بزرگترها با فرزندان است، درست است که به خاطر رعایت پروتکل های بهداشتی نمی توان به خانه پدر و مادر بزرگ رفت اما می توان به همان شیوه قدیمی، این شب را با خانواده کوچک خود گذارند.
وی ادامه می دهد: می توان با کنار گذاشتن گوشی موبایل و خاموش کردن اینترنت، به شاهنامه و کتاب روی آورد یا هر قصه یا هنری که بلد هستند را به نوبت بیان کرد. با این کار اعضای خانواده تشویق، ترغیب و مورد توجه قرار می گیرد و با این کار تربیتی، اعتماد به نفس آنان افزایش می یابد.
پژوهشگر آیین های سنتی با بیان این که امروز با توجه به شرایط پیش آمده هم می توان دل ها را به هم نزدیک کرد و زندگی را پایدارتر کرد، تاکید می کند: یکی از نکات مهم ارتباطی، انجام بازی های گروهی است که در شب های خانه نشینی و چله می توان با بهره گرفتن از بازی ها، قصه خوانی ها و ترانه سرایی ها، جمعی گرم و صمیمی تشکیل داد.
به گفته جاوید، یکی از نکات مهمی که در شب چله بکار گرفته می شد، انفاق و کمک خیرخواهانه به خانواده هایی بود که دچار عسر و حرج بودند. رسمی که امروز و با توجه به نابسامانی اقتصادی ناشی از شیوع کرونا می توان به بهترین شکل انجام داد و شب چله خانواده های مستحق را هم نورانی کرد.
منبع: ایرنا
