یادداشت/ در روزهای گذشته انتشار کلیپهایی از ضیافت نیروهای غیرحرفهای طالبان در کاخ های مجلل و با شکوه سران دولت افغان، سوالات زیادی را در ذهن ناظران ایجاد کرد. سرانی که علیرغم تجهیزات مدرن، تاب تحمل در برابر طالبان را نداشتند و زنجیروار یا تسلیم میشدند و یا فرار را بر قرار ترجیح میدهند.
دولت آمریکا در طی این سالها حقایقی را پنهان کرده است. کنون و در جریان سقوط سریع افغانستان به دست طالبان، شاهد آن هستیم که ورشکستگیِ سیاستهای آمریکا، بیش از پیش نمایان شده است.
یک عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: امروز پس از ۲۲ سال افغانستان وارد یک ناامنی جدیدی میشود که شاید آغاز یک برنامه ناامن سازی برای منطقه باشد.
رشیدی کوچی با اشاره به تصرف افغانستان توسط طالبان؛
یک عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها در مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: تسلیم شدن ارتش افغانستان در برابر طالبان نشان داد که اگر نیروهای مسلح اعتقادی نداشته باشند اقتداری هم نخواهند داشت.
روند تحولات افغانستان همه ناظران را در بهت و حیرت فرو برده است. چگونه میشود که قدرت اول جهان، بیست سال در یک کشور توسعه نیافته حضور مستقیم نظامی و سیاسی داشته باشد و برای تشکیل دولت آن تمام توان خود را بسیج کند و نزدیک به ۸ هزار نفر تلفات بدهد و بیش از دو هزار میلیارد دلار هزینه کند، ولی به محض آنکه از این کشور خارج میشود بدون حتی یک درگیری قابل توجه، کل حکومت و ارتش پوشالی آن در برابر مرتجع ترین جریان شکست بخورند و به سرعت حکومت را واگذار کنند و رییس جمهور آن فرار را بر قرار ترجیح دهد؟
یک موزهدار ایرانی با ابراز نگرانی از تکرار آنچه طالبان در گذشته بر سر میراث فرهنگی افغانستان آورد، از مجامع تخصصی و نهادهای فرهنگی درخواست کرد برای در امان ماندن میراث فرهنگیِ در خطر افغانستان در پی ظهور دوباره طالبان، هر اقدامی که میتوانند انجام دهند.
پیشروی سریع و تهاجمی طالبان به سمت ولایتهای مختلف افغانستان، شمال و غرب و جنوب نشان میدهد که افغانستان وارد مرحله پیچیدهای از بحران شده است. از آنجایی که خروج شتابزده آمریکا و ناتو از افغانستان ناامنیها را در این کشور تشدید کرده است، بهنظر میرسد که یک سناریوی از پیش طراحیشده، توسط آمریکا و غرب برای بحرانسازی در افغانستان تهیه شده است.
سخنگوی طالبان در بیانیهای اعلام کرد که اعضای این گروه در دروازههای کابل ایستادهاند، مذاکرات جریان دارد و تا تکمیل روند انتقال وارد این شهر نخواهند شد.
رئیس دولت اصلاحات نوشت: «اسلام طالبانی» چنانکه صریحاً از سوی نمایندگان آن اعلام و در عمل نیز نشان داده است نماد گونهای پندار ناروا و اندیشه واپسگرا و رفتارهای غیرمردمسالارانه است که حاصلی جز بدبختی مردم نخواهد داشت.
تحلیل گران 5 عامل عمده را دلیل فروپاشی افغانستان میدانند ساختار دولت، فساد، اراده طالبان تحت لوای مقاومت در برابر اشغالگران، ناروشن بودن استراتژی آمریکا و همینطور ناکامی این کشور در نهادسازی و سرانجام حمایت پاکستان از جمله این عوامل هستند.
کارشناس مسائل شبه قاره گفت: پس از خروج آمریکاییها از افغانستان طالبان فضا را مناسب دیدند وقتی مشاهده کردند که اشرف غنی به خواسته آمریکاییها تن نمیدهد، مراکز استانها حمله کردند و تا به حال ۱۳ - ۱۴ مرکز استان را تصرف کردند که هرات و قندهار نیز شامل آن میشود.
در پی تشدید حملات طالبان در افغانستان، «لوئیجی دی مایو» وزیر امور خارجه ایتالیا نیز همچون برخی دیگر از کشورها، تخلیه سفارتخانه خود در کابل را غیر محتمل ندانست.
طالبان در طول هفتههای گذشته توانسته است کاملا در سراسر افغانستان به قدرت فائقه بدل شود. جایگاه طالبان در حاکمیت سرزمینی افغانستان امروز از بسیاری از گزارشهایی که در رسانهها منتشر میشود هم فراتر است، بیش از نیمی از ولایات افغانستان کاملا یا تقریبا کامل در اختیار طالبان قرار گرفتهاند و دولت مرکزی فقط به کابل و چند ولایت پیرامونش محدود شده است و درواقع کاملا تحت محاصره طالبان است.
وزارت امور خارجه افغانستان اطلاعیهای را در باره موضع دولت این کشور در باره نشست دوحه منتشر کرده و گفته است که طالبان با تصرف شهرها، مرتکب جنایات جنگی شدهاند.
سقوط غزنی یک هشدار جدی برای پایتخت است. غزنی به عنوان یک شهر کلیدی، کابل را به قندهار دومین شهر بزرگ افغانستان در جنوب این کشور وصل میکند و تصرف ان به شورشیان اجازه میدهد تا خطوط زمینی ارتش برای تامین نیرو در جنوب را قطع کنند.