به گزارش سایت خبری پرسون، در روزهای اخیر بارها رویه تلویزیون به دلیل برگزاری مناظره های ۲ نفره پس از ۱۵ سال تحسین شد. به ویژه مناظره اول که هم مجری ورودی مسلط داشت و هم اصل مناظره دوباره احیا شد. برگزاری شب دوم مناظره اما با واکنش های مختلفی مواجه شد و برخلاف شب اول نتوانست به همان میزان تحسین برانگیز باشد و حتی از طرف یک طیف منفی هم شد. مناظره دوم بخشی از آنچه را که پیش از این به عنوان اصول حرفه ای مناظره در قسمت اول از مرحله دوم مناظره ها، توسط تلویزیون تجربه شد، کنار زد و برخی از ویژگی‌ها از روند برگزاری تا طراحی سوالات و نقش مجری که به عنوان مولفه هایی مطلوب اثرگذار بودند در مناظره دوم رنگ باختند و شب دوم این مناظره ها به نسبت شب اول نتوانست آن اتفاق خوب را تکرار کند.
تلویزیون در شب اول نشان داد با رعایت نکاتی می تواند همچنان مناظره های ۲ نفره را به برگ برنده خود تبدیل کند و در شب دوم دقیقاً سراغ مواردی رفت که پاشنه آشیل مناظره بود و جزو نقاط منفی مناظره محسوب می شد.
در این گزارش مروری روی ۲ مناظره اخیر تلویزیون داریم. عامدانه این گزارش را با چند روز وقفه و پس از انتخاب رئیس جمهور منتشر کردیم تا از روزهای هیجانی انتخابات و سوگیری به نفع نامزدها مصون بماند. حالا با نتیجه نهایی انتخابات این گزارش هم منتشر می شود که مرور و تحلیلی بر ۲ مناظره اخیر تلویزیون است.
افتتاحیه مناظره
افتتاحیه ۲ مناظره اخیر ساعت ۲۱:۳۰ شروع شد که بعد از خبر ساعت ۲۱ بود اما از قبل از خبر ساعت ۲۱ نیز ورود نامزدها به صداوسیما نمایش داده شد. مناظره اول بدون تاخیر در همان ساعت برنامه ریزی شده و مناظره دوم با دقایقی تاخیر آغاز شد.
تغییر در دکور: این مناظره در همان ابتدا با یک تغییر در میزانسن و چیدمان دکور مواجه بود که هم جایگاه ها برای ۲ نامزد مناسب سازی شده بود و هم میز مجری برنامه که در مناظره های قبلی با فاصله ای طولانی از نامزدها قرار گرفته بود جلوتر گذاشته شده بود و فاصله عجیب مجری با نامزدها حالا استاندارد شده بود.
مجری برای زمان بندی در این مرحله از مناظره ها توضیح می دهد که برای هر سوال ۴ دقیقه فرصت پاسخگویی دارند با این توضیح که نامزدها این امکان را هم دارند که در خلال بحث ها به بحث دیگری وارد شده و در رد یا تایید موضوعات صحبت کنند. او همچنین گفت به عنوان مجری برنامه تذکری برای رعایت وقت نخواهد داشت.
مجری؛ تفاوت اجرا در شب اول و دوم
مهدی خسروی که در مناظره نامزدها در مرحله اول انتخابات بیشتر توانست نقش خود را در اعلام زمان، شروع و پایان هر بخش، اعلام ملاحظات کمیسیون تبلیغات و در قسمت آخر پرسیدن سوالات ایفا کند. در مناظره های ۲ نفره توانست سهم مهمی از این میدان بازی را در اختیار بگیرد. این بار نه کارشناسان ویدئویی که خود او پرسشگر سوالات بود و تلاش کرد بدون لکنت، به وضوح و به روانی سوالاتی اختصاصی را از هر نامزد بپرسد. برگ برنده مناظره هم به همین سوالات مصداقی و مشخص مربوط می شد که این بار به دور از کلیات و بدیهیات سراغ گفته های هر یک از نامزدها یا مشاوران و اعضای ستادهای آنها رفت تا کیفیت مباحث مطرح شده را حالا اینجا یک بار دیگر به سنجش و قضاوت مخاطب بگذارد.
شب اول: سوال های برنامه و مجری در مناظره اول آنقدر صریح، غیرمحافظه کارانه و مرتبط با مهمترین موضوعات کشور بود که قد مناظره ها را نه یک سر و گردن که خیلی از مناظره های قبلی فراتر برد و همین هم اولین تحسین و دست‌مریزاد متولیان برگزاری مناظره را در بر داشت.
مجری در اولین سوال به مساله مهم انتخابات در مرحله اول و مشارکت پایین اشاره کرد و از هر ۲ نامزد پرسید که برنامه شان برای همراهی دیگر مردم و مشارکت بالاتر چیست؟
دومین سوالی که توانست پازل این مناظره را به خوبی پیش ببرد اشاره مجری به بی اخلاقی های طرفین نامزدها و به کار بردن عبارت های «طالبان» و «پسماند و دور ریز» بود اینکه از نامزدها پرسید توصیه شان برای اخلاق چیست؟
به کار بردن همین واژگان ۲ طرفه باعث می شود مخاطب احساس کند با یک برنامه بی طرفانه رو به روست و مجری تا حد زیادی با نشان دادن لحن، گفتار بدون حب و بغض، رعایت زبان بدن و نکات ارتباطی می تواند مورد وفاق کارشناسان و صاحب نظران باشد.
برگ برنده اول او همین سوالات صریح و جزئی از نامزدها بود و برگ برنده دوم به حضور فعالانه اش در این مناظره برمی گشت که در جایی که نامزدها به کلی گویی دچار می شدند با سوالات کوتاه اما مشخص آنها را به جواب اصلی هدایت می کرد تا از کلی گویی پرهیز کنند. سوالاتی که توانست عمق تسلط او را در بحث های در لحظه هم نشان دهد حتی اگر بخش زیادی از این سوالات از گوشی به او رسانده شود باز هم در موقعیت های خطیر حضور پرسشگرانه خود را به خوبی به تصویر کشید.
شب دوم: حضور ویژه مجری در مناظره اول و حتی به طور کلی در همه مناظره های قبلی که با تسلط و احترام پیش رفته بود و نتوانست ایراد و انتقادی را متوجه خود سازد در مناظره دوم کمرنگ شد. مهدی خسروی در مناظره دوم کمتر دست به مداخله زد. این رویکرد البته از اواخر مناظره ۲ نفره نامزدها شکل گرفت و هدفش هم بود که چالش و مناظره به شکل واقعی در برنامه ایجاد شود و همین اتفاق شکل جدی تری به خود گرفت به طوری که مجری کمتر دست به هدایتگری و مدیریت زد به شکلی که مخاطبان می کردند عنان مناظره از دسترس او خارج شده است.
البته کنش و واکنش نامزدهای ریاست جمهوری هم این بار متفاوت تر شده بود و هر یک کمتر اجازه بحث به دیگری می دادند و بیشتر به سخنان دیگری ورود می کردند. مجری بارها مجبور بود نام هر نامزد را تکرار کند و به میان صحبت های طرفین برود تا بتواند سوال خود را مطرح کند. با همه این تلاش ها اما گویی مدیریت مناظره دوم از دست او خارج شد. به ویژه که بعد از گذشت یک ساعت خسروی تلاش کرد سعید جلیلی و مسعود پزشکیان را به سکوت دعوت کند تا بگوید هنوز فقط یک سوال پرسیده است و بقیه پرسش های او باقی مانده است.
نکته دیگر که به چشم برخی مخاطبان هوادار یک نامزد آمد این بود که انگار مجری این اختیار را داشت تا از یک نامزد سوال های جزیی تر و مشخص تری بپرسد، نکته ای که باعث شد طرفداران یکی از نامزدها احساس تبعیض و ناعدالتی کنند. هرچند خسروی از ابتدای مناظره ها نشان داد بی طرفانه اجرای برنامه را به عهده گرفته است اما شاید غیرعامدانه و ناخودآگاه مطالبه گری از یکی از نامزدها را پررنگ تر کرد. سوال هایی که از پزشکیان پرسیده می شد به صورتی تنظیم شده بود که بار منفی کلمات در آن ها بیشتر بود و اظهارنظرهای پزشکیان و اطرافیانش را شامل می شد در حالی که سوالات جلیلی بیشتر نکات منفی را که منتقدان به اظهارات او و تیمش نسبت می دادند، در بر می گرفت
.مجری به طور مثال در سوال اول از پزشکیان درباره مخالفت او با قانون اقدام راهبردی مجلس پرسید و اینکه علت مخالفت پزشکیان با قانون چیست؟ او در ادامه در فرصت چهار دقیقه ای پزشکیان چند سوال دیگر را هم برای روشن شدن ماجرا مطرح کرد. سوال او از جلیلی اما صرفاً یک سوال توضیحی بود و اینکه برای خنثی سازی تحریم ها چه خواهد کرد؟ در عین حال بعد از پاسخ جلیلی و بحث های بین ۲ نامزد ۲ بار صرفاً این عبارت را مطرح کرد که هنوز جواب خود را دریافت نکرده است.
خسروی در بیشتر سوالات از پزشکیان به نوعی کلیدواژه های منفی او را در اظهار نظرها یادآوری و از آنها پرسش می کرد مثل اینکه در جایی گفته است «پرداخت یارانه ۴۵ هزار تومانی کمر اقتصاد را خرد کرده است» و بعد باب بحث یارانه را باز کرد. در همه این موارد اما سوال مصداقی، مشخص، اظهار نظرهای اطرافیان و بیرون کشیدن تناقض ها در سخنان به پزشکیان اختصاص داشت.
و در کنار همه اینها تنها یک سوال بود که تند و تیز و نقادانه از جلیلی پرسیده شد که همان نگاه منتقدان او به بورس بود و اینکه در همین چند روز حضور جلیلی در انتخابات بورس با ریزش رو به رو بوده است. مجری اما همین سوال را هم عادی و بدون آکسان گذاری یا لحن و تاکید روی واژه ها پرسید. در حالی که تلاش داشت در پرسشگری از پزشکیان به نحوی مخاطب را متوجه آرا و عقاید او یا اطرافیانش کند.
نکته عجیب‌تر در برخی سوالات استفاده از کلیدواژهای منفی برای انعکاس آرای پزشکیان بود مثل پرسش درباره نظر او نسبت به ادامه تحریم ها و اینکه از او پرسید واقعاً کلمه «فلاکت بار» را به کار برده است؟ و این بیش از همه تاکید و آکسان گذاری روی برخی صفات را در اجرای خسروی مشخص می کرد و باعث نقدهایی شد که بعد از مناظره دوم از طرف اشخاص و رسانه ها دیده شد.
کارگردانی برنامه
یک نکته که در مناظره ها برای مخاطب جذاب است دیدن واکنش ها و ریکشن های طرف مقابل است در هنگام صحبت های رقیب. مناظره اول و دوم به شکل دو قاب بیشتر این فضا را فراهم کرد تا مخاطب بتواند در زمان صحبت های یکی از نامزدها واکنش های خنده یا کنایه، یا عصبانیت او را ببیند. نکته ای که هم بر جذابیت برنامه افزود و هم حرارت مناظره ای آن را بالا برد.
نبود زمان سنج برای مخاطب
اتفاق عجیب این مناظره‌ها نبود نمایشگری برای نامزدها و حتی مردم بود. در مرحله اول انتخابات بعد از اعتراض نامزدها نمایشگری در مقابل میز مجری ایجاد شد تا بتوانند زمان را محاسبه کنند اما در مرحله دوم چنین نمایشگری وجود نداشت و بعد از اعتراض هایی که برخی نسبت به محاسبه زمان داشتند مجری در جلسه دوم اعلام کرد که با بررسی ناظران مشخص شده است که مسعود پزشکیان ۱:۳۰ ثانیه زمان کمتری از آنچه که حقش بوده، استفاده کرده است که در قسمت دوم برنامه می تواند از آن استفاده کند.
علی رغم چنین اشتباهی که حتی چند ثانیه آن هم می تواند بی عدالتی را رقم بزند و نارضایتی عمومی را ضریب دهد در قسمت دوم معضل نبود نمایشگر زمان تکرار شد. فارغ از اینکه بی عدالتی در زمان برای کدام یک از نامزدها اتفاق بیفتد در وهله اول قضاوت مخاطب را به سمت تفسیر و برداشتی از یک رفتار غیرحرفه ای از سازمان صداوسیما سوق خواهد داد. از طرف دیگر اعتبار سازمان را نزد مخاطبان کاهش می دهد گویی سازمان مردم را محرم خویش ندانسته است که اجازه نمی دهد در جریان زمان بندی صحبت های نامزدها قرار بگیرند.
برکسی پوشیده نیست که نامزدها برای کارزاری رقابتی آمده‌اند اما نبود مدیریت صحیح می تواند به پایان مناظره آخر منجر شود که نامزدها هر یک بدون دست دادن و به دور از ملاحظات اخلاقی شب اول مناظره را ترک کردند. اتفاقی که حتی می تواند روی آرای مخاطب هم تاثیر بگذارد چه مخاطبی که تحت تاثیر این مدیریت و کارگردانی قرار بگیرد یا برعکس مخاطبی که از نتیجه این مناظره بخواهد با هیجانی کاذب رای دیگری بدهد.
منبع: مهر
