به گزارش سایت خبری پرسون،کامران نرجه در یادداشتی نوشت: می گویند داشتن آرمان های بزرگ، اصلی ترین موتور محرکه پیشرفت انسان هاست و آنها که از کودکی به اهدافی بزرگ و جایگاه رفیع می اندیشند، با ممارست علمی و عملی به خواسته خود خواهند رسید و شگفتی خواهند آفرید. اما اگر این آرمانگرایی مبتنی بر ویژگی های واقعی نباشد یا در اجرا به موانع محاسبه نشده برخورد کند، آرزوی افراد مبدل به رویا پردازی خواهد شد و چه بسا این خام اندیشی و بزرگ پنداری، انسان را از آنچه که هست هم تنزل دهد.
برنامه های توسعه هم عیناً از همین قانون پیروی می کنند. اگر اهداف ترسیم شده یک جامعه با واقعیات اقلیمی، جغرافیایی و فرهنگی آن جامعه تطابق نداشته یا در اجرا با مشکلات محاسبه نشده سیاسی و اقتصادی برخورد کنند، بطور یقین شکست خواهند خورد و سرمایه های فراوانی را به هدر می دهند که جبران آنها در آینده غیرممکن است.
بررسی ۱۱ برنامه پنجساله توسعه اقتصادی و اجتماعی در عمر ۷۴ ساله نظام برنامه ریزی کشور نشان می دهد که عمده ناکامی های ایران به ویژه در حوضه پیشرفت های مبتنی بر منابع آبی، مرهون همین خودبزرگ پنداری ها و رویا پردازی های برنامه ریزان است.
ایران کشوری است که در کمربند بیابانی دنیا مستقر شده و به گواه اسناد کشف شده در کشفیات باستان شناسی از ۸ هزار سال قبل تاکنون با مشکل خشکسالی و کم آبی روبرو بوده است. این اقلیم خشک و کویری درهیچ زمانی مناسب رفتارهای مبتنی بر مصرف آب زیاد نبوده و فرهنگ زندگی مردم هم در طول قرون متمادی با این شرایط خاص منطبق شده و به نوعی عقلانیت اقلیمی در مورد منابع و مصارف آبی اطراف خود رسیده اند.
اگر امروزه با بحران کم آبی در ۷۵ درصد پهنه ایران مواجه شده ایم و ادامه زندگی در نیمی از فلات ایران غیرممکن شده است، ناشی از برنامه ریزی های غلط دهه های اخیر و نادیده گرفتن واقعیات اقلیمی و جغرافیایی ایران در اهداف توسعه اقتصادی و اجتماعی است.
یافته های آماری از منابع آبی ایران نشان می دهد که حجم کل سفره های زیرزمینی و ذخایر تجدیدپذیر کشور (حداقل در ۳ قرن اخیر) هیچگاه بیشتر از ۱۸۰ میلیارد مترمکعب نبوده و مصارف محاسبه نشده و برداشت های بی رویه در کنار تشدید گرمایش زمین و افزایش تبخیر روان آب ها باعث شده تا امروزه فقط ۹۳ میلیارد مترمکعب از این ذخایر را در اختیار داشته باشیم.
با این وجود عمده برنامه های توسعه ایران به ویژه در بخش کشاورزی و صنعت با الگوبرداری از مصارف آبی کشورهای درحال توسعه نظیر آمریکای لاتین، آسیای شرقی و جنوب شرقی یا اروپای مرکزی تدوین شده که هرگز با واقعیات اقلیمی ایران تطابق ندارند و به همین دلیل در عمل با شکست روبرو شده اند.
اگر کشت ذرت و گندم یا سایر محصولات آب بر با شیوه های مکانیزه در برزیل، روسیه و چین مورد توجه برنامه ریزان ایران قرار گرفته و به دنبال جایگاه آنان در تأمین امنیت غذایی بوده ایم، باید توجه داشت که برزیل (فقط در حوضه آبریز رود آمازون) ۶۵ برابر کل ذخایر ایران آب دارد.
چین هم فقط در حوضه آبریز رود یانگ تسه ۹ برابر ایران منابع آبی دارد و در سایر فلات خود هیچگاه با کم آبی تاریخی ایران روبرو نبوده است. در روسیه هم فقط رود ولگا حدود ۳ برابر کل منابع آبی ایران دریافت جوی و دارایی آبی دارد.
اگر جلگه خوزستان امروزه با توسعه کشت و صنعت های رویا پردازانه به مشکل کم آبی برخورد کرده یا منابع اطراف زاینده رود با برداشت بی رویه صنایع سنگین به مرحله مرگ خود نزدیک شده، ناشی از الگوی غلط توسعه صنعتی و کشاورزی در این مناطق است.
رود کارون که هسته اصلی تغذیه جلگه خوزستان را به عهده دارد و بالغ بر ۵۰۰ مجتمع بزرگ صنعتی و کشاورزی بر پایه منابع حوضه آبریز آن شکل گرفته است، در بهترین دوره آورد جوی طی دهه ۴۰ فقط ۲۴ میلیارد مترمکعب آب داشته که این رقم کمتر از یک سوم رودهای ژاپن و یک دهم رودهای جنوب آسیاست.
زاینده رود و حوضه آبریز آن هم در هیچ برهه ای مناسب بارگذاری صنایع فولاد، پتروشیمی، نساجی، مصالح ساختمانی و تولید محصولات کشاورزی آب بر نبوده و نیست.
همچنین یزد، کرمان، طبس، مشهد و سمنان هیچگاه مناسب ایجاد صنایع معدنی، فولادسازی، کاشی و سرامیک و نساجی نبوده اند و آنچه قبلا به اشتباه در این مناطق ایجاد شده، اکنون برای ادامه فعالیت اقتصادی خود ناچار به سرمایه گذاری بسیار هنگفت برای شیرین سازی آب دریای عمان و پمپاژ آن به ۱۸۰۰ کیلومتر بالاتر است.
در واقع تَوهّم بزرگی است اگر تصور کنیم در ایران خشک و نیمه خشک می توان همانند برزیل، چین، ژاپن، هند، روسیه، ترکیه و دیگر کشورهای پر آب، محصولات آب بر صنعتی و کشاورزی تولید کنیم.
اکنون هم در آستانه تدوین دوازدهمین برنامه پنجساله توسعه ایران و هفتمین برنامه توسعه پس از انقلاب اگر بخواهیم با الگوبرداری از رفتارهای اقتصادی سایر کشورها و بدون در نظر گرفتن واقعیات اقلیمی و جغرافیایی فلات ایران نسخه آرمانی بدهیم و اهدافی رویایی و غیرعملی ترسیم کنیم، بدون شک ظرف ۵ سال اینده از جایگاه فعلی خود هم عقب تر خواهیم رفت.
به همین دلیل باید در برنامه جدید توسعه از چنین خیال پردازی های پرهزینه ای فاصله گرفت و مغبون فشار گروهای سیاسی و اقتصادی محلی نشد تا آیندگان قضاوتی که ما اکنون از برنامه ریزان قبلی داریم، از طراحان برنامه جدید توسعه اقتصادی و اجتماعی نداشته باشند.
منبع: اطلاعات
484315
