دفن میت چه آدابی دارد؟

به گزارش سایت خبری پرسون، آداب و مستحبات زمان دفن میت شامل خواندن قرآن، اقرار شهادتین و ... است. در زمان دفن میت نیز آداب خاصی در مورد نحوه تشییع، شرایط قبر، دعاهایی که خوانده می‌شود و نحوه دفن میت وجود دارد.

دفن در لغت به معنای به خاک سپردن مرده، پنهان کردن چیزى در زیر خاک و مانند آن است. دفن در اصطلاح عبارت است از در‌ خاک نهادن مرده؛ بدین گونه که گودالی در زمین، حفر کرده و مرده را در آن جاى دهند و رویش را بپوشانند؛ لیکن معناى لغوى آن اعم است. دفن اموات آدابی دارد که در ادامه این مطلب بیتوته به آن ها و مستحبات زمان دفن میت می پردازیم.

میت را در نزدیک ‌ترین قبرستان دفن نمایند؛ مگر آن‌ که قبرستان دورتر، از جهتى بهتر باشد. مثل آن ‌که مردمان خوب در آنجا دفن شده باشند، یا مردم براى فاتحه اهل قبور بیشتر به آنجا بروند.

جنازه را در چند متری قبر، زمین بگذارند و تا سه مرتبه کم کم نزدیک ببرند و در هر مرتبه زمین بگذارند و بردارند و در ‌نوبت چهارم وارد قبر کنند و اگر میت مرد است، در دفعه سوم طورى زمین بگذارند که سر او طرف پایین قبر باشد و در دفعه چهارم، از طرف سر وارد قبر نمایند و اگر زن است، در دفعه سوم طرف قبله قبر بگذارند و به پهنا وارد قبر کنند.

پس ولیّ میّت داخل قبر شود یا کسی که ولیّ میّت او را امر کند و وارد قبر شود از طرف پای قبر که آن دَرِ قبر است و چون وارد می شود بگوید:

اللّٰهُمَّ اجْعَلْها رَوْضَةً مِنْ رِیاضِ الْجَنَّةِ، وَلَا تَجْعَلْها حُفْرَةً مِنْ حُفَرِ النَّارِ.

خدایا این قبر را باغی از باغ‌های بهشت قرار ده و گودالی از گودال‌های دوزخ قرار مده.

و سزاوار است شخصی که وارد قبر شده سر برهنه و پابرهنه باشد، با بندهای گشاده، پس میت را بگیرد و او را از جانب سر داخل قبر کند و در آن حال بگوید:

بِسْمِ اللّٰهِ وَبِاللّٰهِ وَفِی سَبِیلِ اللّٰهِ، وَعَلَىٰ مِلَّةِ رَسُولِ اللّٰهِ . اللّٰهُمَّ إِیماناً بِکَ وَتصْدِیقاً بِکِتابِکَ، ﴿هٰذَا مَا وَعَدَنَا اللّٰهُ وَرَسُولُهُ، وَصَدَقَ اللّٰهُ وَرَسُولُهُ﴾، اللّٰهُمَّ زِدْنا إِیماناً وَتَسْلِیماً.

به نام خدا و به خدا و در راه خدا و بر آیین رسول خدا، خدایا با ایمان به تو و تصدیق به قرآنت، «این همان است که خدا و پیامبرش به ما وعده دادند و خدا و پیامبرش [به ما] وعده ی راست و درست داده اند»، خدایا به ما ایمان و تسلیم بیفزا.

در موقع وارد کردن، پارچه اى روى قبر بگیرند و نیز جنازه را به آرامى از تابوت بگیرند و وارد قبر کنند. دعاهایى که دستور داده شده، پیش از دفن و موقع دفن بخوانند. بعد از آن که میت را در لحد گذاشتند، گره هاى کفن را باز کنند و صورت میت را روى خاک بگذارند و بالشى از خاک زیر سر او بسازند و پشت میت، خشت خام یا کلوخى بگذارند که میت به پشت برنگردد.

پیش از آن که لحد را پوشاندند، دست راست را به شانه راست میت بزنند و دست چپ را به قوّت بر شانه چپ میت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او ببرند و به شدّت حرکتش دهند و سه مرتبه او را به شهادتین و اسماء ائمه را تلقین دهید.

به این صورت که تلقین کننده می گوید: یا فلان بن فلان و به جای این دو کلمه نام میت و پدر او را ذکر می کند و می گوید:

اذْکُرِ الْعَهْدَ الَّذِی خَرَجْتَ عَلَیْهِ مِنْ دارِ الدُّنْیا؛ شَهادَةَ أَنْ لَاإِلٰهَ إِلّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَاشَرِیکَ لَهُ، وَأَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، وَأَنَّ عَلِیّاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ، وَالْحَسَنَ وَالْحُسَیْنَ (و ذکر کند ائمّه(علیهم‌السلام) را یک یک تا آخر) أَئِمَّتُکَ أَئِمَّةُ الْهُدَىٰ الْأَ بْرَارُ.

آن پیمانی را که بر آن از خانه‌ی دنیا خارج شدی یادآور؛ گواهی بر اینکه معبودی جز خدا نیست، یگانه و بی شریک است و اینکه محمّد بنده و فرستاده‌ی اوست و اینکه علی امیرمؤمنان و حسن و حسین (علیهم‌السلام) (و ذکر کند ائمّه (علیهم‌السلام) را یک یک تا آخر) امامان تواند، امامان هدایت و نیکانند.

پس از چیدن لَحَد، خاک بر او بریزد و مستحبّ است کسانی که حاضر شده اند، با پشت دست های خود خاک بریزند و در آن حال بگویند:

﴿إِنَّا لِلّٰهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ﴾، ﴿هٰذَا مَا وَعَدَنَا اللّٰهُ وَ رَسُولُهُ، وَ صَدَقَ اللّٰهُ وَ رَسُولُهُ﴾، اللّٰهُمَّ زِدْنا إِیماناً وَتَسْلِیماً.

«ما مملوک خداییم و بی شک به سوی او بازمی گردیم»، «این همان [جنگی] است که خدا و پیامبرش به ما وعده دادند [که در صورت استقامت و پشت نکردن به آن، از پیروزی و ثواب عظیمش بهره مند خواهیم شد] و خدا و پیامبرش [به ما] وعده راست و درست داده‌اند». خدایا ایمان و تسلیم ما را بیفزا.

امام کاظم علیه السّلام مى فرمود: با عمامه و شب کلاه و نعلین و طیلسان(جامه ‏گشاد و بلندى که تمام بدن را مى ‏پوشاند) وارد قبر نشو، به هنگام وارد شدن ‏دکمه ‏هایت را باز کن؛ زیرا سنّت رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله بر این جارى شده. دفن کننده باید «اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم» بگوید، سوره«فاتحه» و «قل اعوذ بربّ الناس» و «قل اعوذ بربّ الفلق» و «قل هو اللّه احد» و «آیة الکرسى» بخواند.

در حدیثى وارد است که جریده (دو قطعه چوب تر خرما، که همراه ‏میت دفن مى‏ کنند) از سنت است.

یکی از سنت هایی که ائمه معصومین(ع) هم به آن سفارش کرده اند، همراه بودن تربت حضرت سیدالشهداء (ع) است با میت و در بعضی از روایات توصیه شده است که در وقت غسل دادن میت، تربت را با آب کافور مخلوط کنند و میت را با آن غسل بدهند. همچنین وقتی میت را کفن می کنید، مقداری از تربت را روی سینه او و یا به پیشانی او مالیده و در کفن او همراه میت دفن کنید، که این کار، امان است برای میت در داخل قبر و در فردای قیامت. «و یجعل معه شی ء من تربة الحسین علیه السلام فقد روی.»

در فقه شیعه هم سفارش شده است که مستحب است کمی از تربت حضرت سیدالشهداء (ع) میان دو چشم میت ریخته شود که این کار امان است برای میت در قبر.

مستحبات دفن میت چیست ؟

آب ریختن روی میت :

زمانی که میت به خاک سپرده می شود مستحب است که بر قبر او آب ریخته شوند.

امام صادق (ع) فرمودند :

سنت آب ریختن بر قبر میت این است که رو به قبله باشی و از جانب سر میت به طرف پایش آب ریختن را ادامه دهی سپس دور تا دور قبر را بشوری سپس آب را بر وسط قبر بریزی. (التهذیب، ج1، ص320)

امام باقر (ع) فرمودند :

تا زمانی که خاک قبر رطوبت داشته باشد عذاب از میت بر داشته می شود.

از دیگر مستحبات دفن میت می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• در بالا به تعدادی از مستحبات هنگام دفن میت اشاره کرده ایم و در ادامه به دیگر مستحبات اشاره می کنیم.

• بازکردن گره های کفن از طرف سر و پاها.

• گذاشتن صورت میت بر خاک و تلقین او.

• قرار دادن مقداری تربت حضرت سیدالشهدا علیه السلام همراه میّت در قبر.

• طهارت داشتن و برهنه بودن سر و پای کسی که میّت را در قبر می گذارد.

• داخل شدن و بیرون آمدن کسی که میّت را در قبر می گذارد از طرف پای میّت.

• ریختن خاک در سه مرحله با پشت دست توسط حاضرانِ غیرخویشاوند با میّت، پس از گذاشتن سنگ لحد.

• بهتر است هر کسی مقداری خاک بریزد تا حدی که اصلا خسته نشود، و این کار را سریع باید انجام بدهند.

• قبر باید محکم ساخته شود که زود خراب نشود.

• گذاشتن دست با انگشتان باز روی قبر و فشاردادن آن در خاک به گونه ای که اثر آن بر قبر بماند.

• طلب آمرزش برای میت و خواندن هفت بار سوره قدر و دعاهای وارد شده.

• تلقین دوباره میّت توسط ولی پس از بازگشت حاضران.

• تسلی دادن به بازماندگان.

• خواندن دو رکعت نماز پس از بازگشت از مراسم تدفین.

• مستحب است که تا سه روز برای صاحبان عزا غذا بفرستند.

مسأله آیت الله سیستانی : اگر زن در عزای میت صورت خود را بخراشد و خونین کند یا موی خود را بکند، ـ بنا بر احتیاط مستحب ـ یک بنده آزاد کند، یا ده فقیر را طعام دهد و یا بپوشاند. و همچنین است اگر مرد در مرگ زن یا فرزند یقه یا لباس خود را پاره کند.

مسأله آیت الله سیستانی : احتیاط مستحب آن است که در گریه بر میت، صدا را خیلی بلند نکنند.

حضرت على (ع) فرمود: رسول خدا (ص) پس از دفن میت سه مشت خاک بر روى قبر مى‌ ریخت.

امام على (ع) فرمودند: سنت است که بر روى قبر آب بپاشند.

امام رضا (ع) فرمودند: سنت آن است که قبر به قدر چهار انگشت ‌باز از زمین بلندتر ساخته شود و اگر بیشتر هم شد مانعى ندارد و نیز باید قبر مسطح‌ باشد و مانند کوهان شتر (یا گرده ماهى) برآمده ساخته نشود.

آداب بعد از دفن اموات

چیزهایی که می توانید به همراه میت دفن کنید :

• مقداری تربت امام حسین (ع) برای کاهش عذاب قبر.

• دو تکه چوب تازه سبز.

• نوشتن اسم میت و عبارت «انه یشهد ان لا اله الا الله» بر روی کفن.

• نوشتن بخشی از قرآن با تربت امام حسین (ع) بر روی کفن.

• دستمالی که میت با آن در مراسم عزای حسینی اشک های خود را پاک می کرده.

مکروهات دفن میت :

• دفن کردن دو میّت در یک قبر، جز در حال ضرورت مکروه است.

• ریختن خاک بر قبر توسط خویشان میّت.

• داخل شدن پدر در قبر فرزند خود.

زمان دفن میت :

• شتاب کردن در دفن میت مستحب است، مگر آنکه مرگش معلوم‌ نباشد که در این صورت تا حصول علم به مرگ، واجب است دفن به تأخیر بیفتد.

• تأخیر در دفن میت در صورتی که هتک او به شمار رود، جایز نیست؛ لیکن اگر میت باردار و جنین در رحم او زنده و حفظ حیات جنین متوقف بر دفن نکردن مادر باشد، تأخیر در دفن او واجب است.

مکان دفن میت :

– دفن کردن مسلمان در جایی که هتک او به شمار می رود، مانند مزبله و نیز در مکان غصبی و زمین وقف شده برای غیردفن مانند مسجد و مدرسه حرام است.

– دفن میت مسلمان در قبرستان کفار و یا بالعکس، جایز نیست.

– دفن در جای غصبی

– جابجایی میّت از شهری که فوت کرده به شهری دیگر مکروه است مگر مشاهد مشرفه که منتقل کردن به آنجا مستحب است؛ لیکن پس از دفن، انتقال به غیرمشاهد مشرّفه جایز نیست. در جواز نقل به مشاهد مشرّفه پس از دفن اختلاف است. عدم جواز به مشهور نسبت داده شده است.

– دفن در قبر مرده دیگر اگر موجب نبش قبر شود

متولّی دفن میت :

ولیّ میت، اختیاردار دفن او است، بدین معنا که نسبت به تجهیز میت بر دیگران اولویت داد. مراد از ولی میّت کسی است که در ارث بردن از او بر دیگران مقدم است، مگر شوهر که در هر حال نسبت به همسرش بر دیگران اولویت دارد. در این که مراد از اولویت، عدم جواز پیشی گرفتن دیگران بر ولی بدون اذن او است یا تنها عدم جواز ایجاد مزاحمت برای ولی در صورت اقدام وی به تجهیز میت، اختلاف است. بنابر قول اول، جواز اقدام دیگران به دفن منوط به اذن ولیّ است.

مستحبات بعد از دفن میت

• اعمال شب اول قبر

خواندن سوره هایی از قرآن در حالت احتضار مانند سوره های؛ یس، صافات، احزاب، آیة الکرسی، آیه 54 سوره اعراف، و سه آیه آخر سوره بقره در روایات توصیه شده است.

• خواندن نماز وحشت :

همچنین در شب اول قبر؛ مستحب است دو رکعت نماز وحشت خوانده شود که در رکعت اول بعد از سوره حمد، یک مرتبه آیة الکرسی و در رکعت دوم، بعد از سوره «حمد»، 10 مرتبه سوره «انا انزلنا» خوانده شود.

– سزاوار است در شب اوّل قبر، دو رکعت نماز وحشت برای میت بخوانند، و دستور آن این است که: در رکعت اوّل بعد از حمد یک مرتبه آیة الکرسی، و در رکعت دوّم بعد از حمد ده مرتبه سوره «إنّا أنزلناه» را بخوانند، و بعد از سلام نماز بگویند: «اللهمَّ صَلِ عَلی مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَابْعَثْ ثَوابَها اِلی قَبْرِ فُلانٍ» و به‌جای کلمه فلان اسم میت را بگویند.

– نماز وحشت را در هر موقع از شب اوّل قبر می‌شود خواند، ولی بهتر است در اوّل شب بعد از نماز عشا خوانده شود.

– اگر بخواهند میت را به شهر دوری ببرند، یا به جهت دیگر دفن او تأخیر بیفتد، باید نماز وحشت را تا شب اوّل قبر او تأخیر بیندازند.

سوره هایی که برای اموات خوب است :

– سوره قدر (بخشیده شدن گناهان )

– سوره حمد

– سوره توحید

– سوره یس برای اموات ( مصونیت از فشار قبر و... )

– سوره های فاتحه ( بخشش گناهان و رهایی از عذاب فرشتگان نوزده گانه)

– سوره تبارک برای میت ( رفع عذاب قبر و رفع گرفتاری روح مردگان )

– سوره احزاب (در امان بودن از عذاب قبر )

– سوره صافات (تسهیل مرگ )

– سوره آیه الکرسی رای نجات از عذاب قبر

– خواندن 7 مرتبه سوره انا انزلنا بالای سر قبر میت

منبع:بیتوته