آنسفالیت به التهاب بافت مغز گفته می‌شود. دلایل زیادی برای التهاب مغز وجود دارد اما معمولا عفونت ویروسی شایع‌ترین علت این عارضه محسوب می‌شود. به طور کلی آنسفالیت فقط باعث بروز علائم و نشانه‌های شبیه آنفولانزای خفیف از قبیل تب یا سردرد می‌شود و هیچ علامت دیگری ندارد اما گاهی اوقات این علائم شدیدتر هستند.
آنسفالیت مغزی چیست؟
آنسفالیت یا ورم بافت مغزی نوعی بیماری نادر است که از هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر ۱۰-۱۵ نفر را درگیر می‌کند. هنگامی که این بیماری مغز را درگیر کند، حتی ممکن است باعث تغییر شخصیت نیز بشود.
کودکان، سالمندان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. این بیماری می‌تواند به دلیل یکی از انواع مختلف عفونت‌های ویروسی ایجاد شود، به همین دلیل گاهی با نام آنسفالیت ویروسی نیز شناخته می‌شود.
بیماری آنسفالیت مغزی در حالت کلی به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. که در ادامه به بررسی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم:
آنسفالیت اولیه
در آنسفالیت اولیه معمولاً ویروس به صورت مستقیم بافت مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از این رو عفونت ناشی از این ویروس ممکن است در یک نقطه متمرکز باشد و یا به صورت گسترده در بدن وجود داشته باشد.
آنسفالیت ثانویه
آنسفالیت ثانویه معمولا در اثر واکنش سیستم ایمنی بدن به عفونتی در نقاط دیگر بدن اتفاق می‌افتد. در این حالت بدن به جای مقابله با ویروس‌های ایجاد کننده عفونت، به سلول‌های سالم مغز حمله می‌کند.
علائم بیماری آنسفالیت مغز
بیشتر افراد مبتلا به بیماری آنسفالیت ویروسی علائم خفیفی مانند آنفلانزا تجربه می‌کنند که شامل سردرد ، تب ، درد عضلات و مفاصل ، خستگی و ضعف می باشد.
گاهی اوقات علائم و نشانه ها شدید تر شده و ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- گیجی ، تحریک یا توهم
- تشنج
- از دست دادن احساس یا فلج شدن در مناطق خاصی از صورت یا بدن
- ضعف عضلانی
- مشکلات گفتاری یا شنوایی
- از دست دادن هوشیاری (کما)
در نوزادان و کودکان خردسال علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- تورم نقاط نرم جمجمه نوزاد
- تهوع و استفراغ
- سفتی بدن
- تغذیه ضعیف یا بیدار نشدن برای تغذیه
- تحریک پذیری
علت بروز بیماری آنسفالیت مغزی چیست؟
بیماری آنسفالیت مغزی معمولا در حین یا بعد از ابتلا به یک عفونت ویروسی بروز می‌کند. از این رو آنسفالیت ممکن است بعد از ابتلا به آنفلوانزا، سرخک، سرخچه، اوریون، آبله مرغان، هاری و حتی تبخال بروز کند.
در این میان احتمال زیادی هست که ویروس تبخال به آنسفالیت تبدیل شود، و تغییرات روانی در فرد ایجاد کند. این ویروس در برخی از موارد خاص ممکن است با ایجاد تشنج در فرد منجر به کما یا حتی مرگ شود.
در برخی از موارد نادر نیز عفونت‌های قارچی، باکتریایی، انگلی و … می‌تواند منجر به بروز آنسفالیت شود. هر چند در برخی از مواقع عفونت‌های منتقل شده از طریق حشرات یا مصرف برخی از داروها نیز می‌تواند علتی برای بروز این بیماری شود.
تشخیص آنسفالیت مغزی چگونه انجام می‌شود؟
بررسی سوابق پزشکی و معاینه فیزیکی به همراه بررسی علائم توسط پزشک متخصص اساس تشخیص آنسفالیت مغزی است. اما برای تشخیص دقیق این بیماری به بررسی‌های بیش‌تری نیاز است.
سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی
تصویربرداری یکی از بهترین روش‌های تشخیص تورم مغزی است. از این روش برای تشخیص تومور مغزی نیز استفاده می‌شود.
آنالیز مایع مغزی نخاعی
آنالیز مایع مغزی نخاعی می‌تواند بهترین روش برای تشخیص عفونت و التهاب مغز باشد. تحلیل این مایع می‌تواند راه را برای تشخیص بیماری‌های باکتریایی هموار کند. این روش تحت عنوان آزمایش CFS شناخته می‌شود.
روش الکتروانسفالوگرام
در این روش از الکترودهای چسبیده به کف سر برای ثبت فعالیت‌های الکتریکی مغز استفاده می‌شود. وجود الگوهای غیرطبیعی در این فعالیت‌ها راهی برای تشخیص آنسفالیت مغزی است.
بیوپسی از مغز
در موارد بسیار نادری ممکن است تشخیص آنسفالیت از طریق بیوپسی مغزی انجام گیرد. این روش معمولا در مواقعی که بدن بیمار به روش‌های درمانی واکنش مثبتی نشان ندهد، استفاده می‌شود.
آزمایش خون و ادرار
انجام آزمایش خون و ادرار یکی از بهترین روش‌های تشخیص بیماری‌های مختلف است. بنابراین در تشخیص آنسفالیت هم کاربرد خواهد داشت.
درمان آنسفالیت مغزی
تشخیص سریع این بیماری و درمان مناسب علت زمینه‌ای آن مهم‌ترین عاملی است که جان مبتلایان را نجات می‌دهد. برای بهترین درمان، نیاز است که گروهی از متخصصات با هم همکاری کنند.
شاید لازم باشد مبتلایان به آنسفالیت در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شوند تا کادر درمان بتوانند مراقب عارضه‌هایی مانند تشنج، ورم مغزی، ایست تنفسی یا تغییر ریتم قلبی باشند.
درمان این بیماری به عامل زمینه‌ای آن بستگی دارد، پس می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضدویروس برای مبارزه با عفونت ویروسی درگیرکننده مغز؛
- آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت باکتریایی؛
- ایمنی‌درمانی مثلا استفاده از استروئیدها، پادتن‌های تزریقی یا تعویض پلاسما برای درمان آنسفالیت‌های خودایمنی؛
- داروهایی برای کنترل تشنج؛
اگر فرد در اثر بیماری هوشیاری خود را از دست بدهد، ممکن است استفاده از لوله‌های تنفسی، سوند ادراری و لوله تغذیه نیز لازم باشد.
