مروری بر مهمترین اخبار اقتصادی در هفته پایانی مهر:
به گزارش سایت خبری پرسون، کارگروه ویژه اقدام مالی از فوریه ۲۰۲۰ در سایه همه‌گیری ویروس کرونا فرایند بررسی وضعیت کشورهایی را که در لیست سیاه قرار داشتند، متوقف کرده بود؛ اما در جلسه این گروه در روز پنجشنبه ۲۱ اکتبر، ۲۹ مهر، ادامه حضور این دو کشور در لیست سیاه اعلام شد. تحریم‌های کارگروه ویژه اقدام مالی علیه ایران شامل محدودیت در روابط مالی با شرکت‌های ایرانی، بررسی بیشتر تراکنش‌های مالی مرتبط با ایران، ارسال گزارش درباره انجام هرگونه مبادله مالی با ایران به این کارگروه و ممانعت از احداث شعبه جدید بانک‌های ایران در خارج و برعکس می‌شود.
برخی دیگر از کشورهای منطقه از‌جمله ترکیه، پاکستان و اردن نیز در لیست خاکستری اف‌ای‌تی‌اف قرار گرفته‌اند و هر سه کشور موافقت کرده‌اند برای بررسی بیشتر معاملات مالی بر‌اساس توصیه‌های اف‌ای‌تی‌اف عمل کنند. مارکوس پیلر، رئیس گروه ویژه اقدام مالی علیه پول‌شویی، روز پنجشنبه ۲۹ مهر گفت اف‌ای‌تی‌اف در جریان نشست سه‌روزه خود در مراکش، پاکستان را هم با وجود پیشرفت‌های این کشور، در لیست خاکستری نگه داشته است.
پیلر در ارتباط با ترکیه هم از این کشور خواست به بخش‌های بانکی، مسکن و املاک، معاملات طلا و سنگ‌های قیمتی رسیدگی کند و نشان دهد که به‌طور مؤثر به پرونده‌های پیچیده پول‌شویی رسیدگی و با پول‌شویی مقابله می‌کند. وزارت دارایی ترکیه در واکنش به اقدام «اف‌ای‌تی‌اف» اعلام کرد در دوره آتی اقدامات لازم با همکاری اف‌ای‌تی‌اف انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود ترکیه از لیست خاکستری خارج می‌شود؛ اما برخلاف کشورهایی مثل ترکیه در لیست خاکستری، به نظر نمی‌رسد حاضران لیست سیاه چندان عجله و نگرانی در این زمینه داشته باشند.
لوایحی که هنوز خاک می‌خورند
اف‌ای‌تی‌اف تصویب لوایح مربوط به پول‌شویی را به‌عنوان ملزومات خروج ایران از لیست سیاه این گروه خوانده بود؛ اما ماه‌هاست که تکلیف این دو لایحه از چهار لایحه مربوط به این مسئله، نامشخص مانده است. لوایح مذکور، البته از تصویب مجلس گذشته‌اند؛ اما در ادامه مسیر و در مجمع تشخیص مصلحت نظام، برای مدت‌ها معطل مانده‌اند، تا جایی که دولت و مجلس پیگیر این لوایح به پایان دوره خود رسیدند. البته بارها اعلام شد درباره این لوایح در مجمع تصمیم‌گیری می‌شود؛ اما هر بار در نهایت از این کار خودداری شد.
در‌حال‌حاضر و حتی در شرایطی که دولت و مجلس دیگری از جنس اصولگرایان حاضر در مجمع بر سر کار هستند و با اینکه دولت جدید پیگیر پروژه‌هایی است که از سال‌های گذشته به او رسیده‌اند، همچنان خبری از پیگیری و تعیین تکلیف این لوایح نیست. تعبیر بدبینانه برخی تحلیلگران این است که هزینه‌های مخالفت با چنین لوایحی در کنار عدم تمایل به تأیید آنها لوایح مربوط به اف‌ای‌تی‌اف را در برزخ نگه داشته است. گروه ویژه اقدام مالی مشخصا تصویب‌نشدن دو لایحه مربوط به مقابله با پول‌شویی و پشتیبانی مالی از تروریسم از سوی ایران و عمل‌نکردن به تعهدات برخاسته از آن را از دلایل ادامه حضور ایران در لیست سیاه خوانده است.
دیوار اف‌ای‌تی‌اف بر سر راه پروژه‌های سیاست خارجی ایران
اما مسئله درخورتوجه در موضوع اف‌ای‌تی‌اف این است که حل‌نشدن این مسئله، عملا در قریب به اتفاق پروژه‌های سیاست خارجی ایران تأثیر منفی جدی خواهد گذاشت و این نکته‌ای است که بارها ازسوی مقامات دولت پیشین و نیز مقامات کشورهای نزدیک به ایران مطرح شده است. تا زمانی که نام کشوری در لیست سیاه باقی بماند، این حضور روی تمایل به سرمایه‌گذاری در آن کشور و نیز معاملات و تعاملات تجاری و اقتصادی اعم از صادرات و واردات تأثیر خود را خواهد گذاشت و تصویر عدم شفافیت حاصل از قرارداشتن نام کشور در لیست سیاه باعث خواهد شد بازیگران برای ورود به صحنه تجاری آن کشور محتاط‌تر باشند.
ایران در‌حال‌حاضر در اکثر چالش‌های سیاست خارجی خود با یک مسئله اقتصادی و تجاری نیز مواجه است و در پروژه‌هایی که پیش می‌برد نیز گسترش فرصت‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری را در برنامه دارد؛ اما چنان‌که به تکرار تبیین شده است، حتی در صورت رفع چالش‌های دیگر و موفقیت این پروژه‌ها نیز تا زمانی که مسئله اف‌ای‌تی‌اف از سر راه ایران برداشته نشود، دستاوردی که انتظار می‌رود عاید ایران نخواهد شد؛ بلکه حتی از زاویه‌ای می‌توان گفت، این حقیقت که هنوز تکلیف لوایح مربوط به اف‌ای‌تی‌اف در ایران مشخص نشده است، تأثیر درخور‌توجهی در تصمیمات طرف‌های مقابل ایران در مسیر حل این چالش‌ها نیز دارد.
این مانع، البته در تعاملات دوجانبه و منطقه‌ای و هنگامی که بحث به تعاملات تجاری برسد، خود را نشان می‌دهد؛ چرا‌که حتی نزدیک‌ترین دوستان ایران نیز در زیر چتر این پروژه بین‌المللی قرار گرفته‌اند؛ اما در سه پروژه عمده ایران، چنان‌که تبیین شده است، این مسئله چالش‌آفرین خواهد بود.
برجام و اف‌ای‌تی‌اف
برجام بزرگ‌ترین پروژه سیاست خارجی ایران در سال‌های اخیر برای حل بزرگ‌ترین چالش سیاست خارجی ایران بوده است. کمتر مسئله‌ای در صحنه سیاست خارجی ایران اثرگذاری‌ای با چنین گسترش و عمومیتی داشته است و کمتر عرصه‌ای در صحنه بین‌المللی است که احیای برجام روی آن به نفع ایران اثرگذار نباشد. این تا حدی است که برخی از منتقدان دولت پیشین، دستگاه سیاست خارجی آن دولت را متهم می‌کردند که همه‌چیز را معطل برجام کرده است و البته حامیان این دولت پاسخ می‌دادند اگر نه همه‌چیز، بسیاری از مسائل در دنیای واقعیت‌ها معطل برجام است؛ اما نکته درخورتوجه اینجاست که برجام خود معطل اف‌ای‌تی‌اف خواهد بود. در زمان امضای این موافقت‌نامه حرکت ایران به سمت پذیرش عضویت در چنین معاهده‌هایی مفروض بود.
تعیین تکلیف برنامه هسته‌ای ایران و پایان چالش سیاسی بر سر این موضوع بعد از چندین دهه تنها یکی از پیامدهای احیای برجام خواهد بود؛ اما یکی از بخش‌های اصلی این توافق، چه در زمان امضا و چه در زمان احیای آن، رفع تحریم‌های اقتصادی و بازشدن درها برای تعامل اقتصادی و تجاری با کشورهای دور و نزدیک بوده است؛ اما مسئله اینجاست که اثرگذاری برجام از این زاویه نیز خود به حل چالش اف‌ای‌تی‌اف مربوط خواهد بود. اگر ایران بتواند سرانجام مانع هسته‌ای را از سر راه اقتصاد خود بردارد، تازه به مسئله اف‌ای‌تی‌اف خواهد رسید و این خود مانع تازه‌ای در مسیر تصمیم‌گیری طرف‌های دیگر برای ورود به بازار ایران جهت سرمایه‌گذاری و تعامل خواهد بود.
از شانگهای تا اوراسیا
پروژه بزرگی که دولت سیزدهم به‌عنوان دستاورد خود در اولین هفته‌های حضور از آن رونمایی کرده است، پروژه تأیید عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای است. البته فرایند اضافه‌شدن عضو تازه به این سازمان به این شکل پیگیری می‌شود که از زمان اعلام تأیید، کشور پذیرفته‌شده فرصتی خواهد داشت تا تغییرات مد‌نظر سازمان را در سیستم‌های اقتصادی و تجاری خود اعمال کند و سپس به‌طور رسمی عضو سازمان شود؛ فرایندی که در نمونه‌های مشابه نزدیک به دو سال به طول انجامیده است؛ اما به گواه کارشناسان، حتی اگر ایران ملزومات باقی‌مانده برای عضویت نهایی در سازمان شانگهای را فراهم کند، باز نمی‌تواند تا زمانی که مسئله گروه ویژه اقدام مالی برای مقابله با پول‌شویی را حل نکرده، به مرحله برداشت محصول از تلاش‌های چندین‌ساله برای عضویت در این سازمان برسد.
پروژه بزرگ دیگری که در صحنه سیاست خارجی ایران در ماه‌های اخیر کلید خورده است، برنامه همکاری‌های مشترک ۲۵ساله با چین است که بناست بر‌اساس‌آن، دو کشور به‌دنبال شکل‌دهی به پروژه‌های مختلف اقتصادی و تجاری مشترک بروند. این طرح البته منتقدان و حامیان خود را داشته است و بحث بر سر پیامدهای مثبت و منفی آن برقرار است؛ اما به‌هر‌حال اگر بناست در نتیجه چنین طرحی، ایران به‌دنبال پیگیری ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری خود در تعامل با چین برود، باز مسئله اف‌ای‌تی‌اف مانع از ادامه فرایند چنین پروژه‌ای خواهد بود.
در واقع این حتی از برخی مقامات چینی نقل شده است که تا زمانی که چالش‌های بین‌المللی مثل برجام و اف‌ای‌تی‌اف حل نشده باشند، چین به‌عنوان کشوری که نزدیک به ایران محسوب می‌شود، نیز در تعاملات خود با ایران محدودیت دارد. همین مسئله درباره دیگر تعاملات ایران مانند تعاملات در منطقه و در حوزه اوراسیا نیز مطرح می‌شود. در واقع، مشکلی که لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف برای ایران ایجاد می‌کند، برخلاف آنچه مخالفان این گروه و نیز مخالفان برجام در ایران عنوان می‌کنند، برای رابطه ایران با «غرب» نیست. ایران برای تعامل بهینه با نزدیکان و دوستانش نیز باید هم مسئله برجام و هم مسئله اف‌ای‌تی‌اف را حل کند.
بحرانی که به چشم نمی‌آید
بخت از جهتی به شکلی کنایه‌آمیز با مخالفان اف‌ای‌تی‌اف یار است. مسئله برجام و تحریم فعلا مانع اولیه بر سر راه تعاملات ایران هستند و از طرفی چالش‌های متعدد دیگر ایران در صحنه بین‌المللی، از طالبان تا جمهوری آذربایجان، فضای خبری و رسانه‌ای را پر کرده‌اند و توجه رسانه‌ها و افکار عمومی فعلا چندان روی اف‌ای‌تی‌اف متمرکز نیست. وقتی صحبت از تعلل در ایران برای عبور از مشکلات در صحنه بین‌المللی مطرح است، فعلا برجام و مسئله هسته‌ای کلیدواژه معمول است و هنوز هم مشخص نیست آیا این مانع رفع خواهد شد یا نه.
اما اگر روزی ایران پروژه احیای برجام را به نتیجه برساند، تازه آشکار خواهد شد که اف‌ای‌تی‌اف و ادامه چالش ایران با آن به دلایل مبهم، چه اثر منفی جدی بر تعاملات ایران می‌گذارد. حتی اگر دولت سیزدهم از برجام عبور کند و بخواهد به دنبال مسیر نامعلومی برود که به تعبیر اصولگرایان از طریق آن، بدون نیاز به برجام مسائل کشور پیگیری خواهد شد، آن زمان نیز اگر این مسیر، از مسیرهای بابک زنجانی پرور نباشد، چالش اف‌ای‌تی‌اف روشن خواهد شد.
احیای برجام، پیگیری قرارداد همکاری ۲۵ساله با چین یا قراردادهای مشابه با روسیه و دیگران، عضویت در سازمان شانگهای و هر پروژه دیگری، زمانی ارزش خود را نشان خواهد داد که به مرحله برداشت محصول و بهره‌مندی ایران از مزایا برسد و اگر ایران در مدیریت صحنه ناکام بماند و چالش‌هایی مثل اف‌ای‌تی‌اف را جدی نگیرد، نه برجام نه شانگهای، نه تعامل با غرب، نه با شرق و نه با همسایگان، نتیجه بهینه‌ای برای ایران به‌همراه نخواهد داشت.
منبع: شرق
