شاید در برخی فیلم‌ها یا داستان‌ها جمله «چه احساسی داری» را هنگامی که شخصیت داستان به روان‌درمانگرش مراجعه می‌کند دیده یا خوانده باشید. این جمله به‌ظاهر ساده و کلیشه‌ای بیانگر یکی از قدیمی‌ترین و جذاب‌ترین مکاتب روانشناسی است که قدمت آن به اواخر قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردد. روان پویشی یا تحلیل روان یکی از شیوه‌های درمانی است که هرچند در مقایسه با روشهای جدید‌تر، کمتر به کار می‌رود، اما هنوز هم طرفدارانی دارد. در این یادداشت درباره روان پویشی، تاریخچه، کاربردها و ابزارهایش صحبت می‌کنیم.
روان درمانی پویشی چیست؟
روان درمانی پویشی به معنای پویایی روان یا “ذهن در حرکت” است و بر اساس اصل پویایی روان، عناصر پویای موجود در ناخودآگاه، افکار و احساسات و رفتارهای خودآگاه را تحت تاثیر قرار می دهند. بعبارت دیگر نوعی از روان درمانی که بر اساس اصل پویایی روان بنا شده باشد را روان درمانی “پویشی” یا “تحلیلی” می نامند.
در ترجمه متون روان درمانی به زبان فارسی، معمولا برای واژه Dynamic Psychology از معادل “روان درمانی پویشی” و نیز ” روان درمانی پویا” استفاده می گردد و برای Psychodynamic از کلمه “روانپویشی” و گاهی اوقات از ” روان پویا” استفاده می کنند.
فروید اصطلاح dynsmic را از علوم قرن نوزدهم و به خصوص فیزیک، ترمودینامیک و دینامیک آن موقع به کار گرفت. در حقیقت، علم دینامیک (dynamics) از علم فیزیک مشتق شده است که به پویایی بین نیروهای مختلف می پردازد.
فروید، روان، ذهن و شخصیت انسان را سیستمی از “انرژی روانی” می داند که بر مبنای همان اصول و قوانین موجود در دیگر سیستم های انرژی، مانند اصل پاینده بودن انرژی، کار می کند. با این توضیحات، هدف Psychodynamic خودآگاهی مشتری و درک تأثیر گذشته بر رفتار فعلی است.
روان پویشی چه تفاوتی با روانکاوی در کلینیک روانشناسی دارد؟
روان درمانی پویشی از شاخه های روانکاوی می باشد، مراکز مشاوره تفاوت بین روان درمانی پویشی و روانکاوی را بسیار اندک می دانند.
مشاور روان درمانی پویشی به برسی یه سه بخش در افراد می پردازد: ناخوداگاه، محیط و کودکی.
در درمان روان پویشی روانشناس به برسی وقایع و تجارب فرد در گذشته افراد می پردازد در روان درمانی روان پویشی مشاور کمک بسیار زیادی در یادوری خاطرات به فرد می کند زیرا معتقد است بسیاری از مشکلات امروز در افراد تحت تاثیر تجارب کودکی انهاست، روانشناس روان پویشی به تأثیرات محیط بر زندگی افراد توجه خاصی دارد و آنها را بسیار معنا دار می داند و مهمترین بخش در مشاوره روان درمانی پویشی ، ناخودآگاه افراد می باشد که تاثیر عمیقی بر افراد می گذارد.
همان گونه که گفته شد شباهت روانکاوی و روان درمانی پویشی بسیار زیاد است ، دکتر روان درمانی پویشی همچون روانکاو به خودشناسی در فرد کمک می کنند و با استفاده از روشهای کارآمد دیدگاه عمیقی از علت ناهنجاری های زندگی فرد را ارائه می کند، روان درمانگر پویشی رابطه خود با بیمار را هم چون رابطه بیمار با محیط اجتماع در نظر می گیرد و از این طریق به ناهنجاری های موجود در مراجع دست پیدا می کند، روان‌درمانگر روان پویشی می تواند برای درمان روان پویشی با احساسات بازدارنده فرد که مانع از حضور ناخودآگاه فرد در خودآگاهش می شود مقابله کند و از عمق ناخودآگاه فرد مسائلی را که با عثمانی بروز مشکلات شده اند را استخراج نماید.
اهداف درمان به روش روان پویشی کدام‌اند؟
اهداف این شیوه درمانی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
- تسهیل و عمق‌بخشی به خودآگاهی مراجع؛
- شناسایی رابطه بین افکار، احساسات و عقاید مراجع با تجربیات گذشته‌اش به‌خصوص تجربیات دوران کودکی.
روان‌درمانگر با هدایت مراجع به سمتی که درگیری‌ها، تضادهای درونی و رویدادهای مهم گذشته را بازبینی کند به این دو هدف می‌رسد.
نظریه روان پویشی بر این مبنا استوار است که مشکلات فرد ریشه در بخش ناخودآگاه ذهن او دارد. پس برای آنکه این مشکلات درمان یا مدیریت شوند، لازم است تا آنچه در ناخودآگاه ذهن فرد ریشه دوانده، بیرون کشیده شود و در معرض دیدش قرار بگیرد. بنابراین مراجع با کمک روان پویشی، از الگوهای ناخودآگاه ذهنش آگاه می‌شود و از این طریق میتواند مشکلاتش را مدیریت کند.
انواع روان درمانی پویشی
روان درمانی پویشی بلندمدت
جلسات در این روش درمانی مانند روانکاوی، طولانی تر بوده و میزان اثربخشی آن همچون روانکاوی می باشد. امروزه از این روش برای برخی مشکلات سطحی تر با تعداد جلسات کمتر استفاده می شود.
روان درمانی پویشی کوتاه مدت
روان درمانی پویشی کوتاه مدت، از سنت روانکاوی برآمده است. بینش های اساسی و قوانین فرضی آن، بدون کشفیات تاریخ ساز فروید میسر نمی شده است. این روش درمانی به علت طولانی بودن درمان روانکاوی، به وجود آمد که میتواند برای برخی ازموارد اختلالات روانرنجوری ، طول دوره درمان را کوتاه تر کند.
اینکه می گویند روان درمانی پویشی کوتاه مدت از بهترین جایگزین ها برای روانکاوی است، کاملا روایتی غیرعلمی است. تحقیقات نشان می دهد که این درمان، در گروه خاصی از بیماران مبتلا به اختلالات نوروتیک می تواند درمان خوبی باشد. محدوده این گروه بیماران به طور کامل بررسی نشده است.
تاریخچه و خاستگاه
درمان روان پویشی مبتنی بر نظریات زیگموند فروید است. با این حال، در مقایسه با مدل قرن نوزدهمی آن به طرز قابل توجهی تغییر و تکامل پیدا کرده است. پیشگامان این حوزه که به ایجاد و توسعه‌ی این روش کمک کردند کارل یونگ، ملانی کلاین و آنا فروید هستند.
در مراحل اولیه‌ی ظهور این روش، درمان می‌توانست برای سال‌ها با چندین جلسه درمانی در طول هر هفته، به طول بیانجامد. درمانگران اولیه هم معمولا تحصیلاتی با پیش زمینه‌ی پزشکی و رویکرد رهبرانه نسبت به مراجعین داشتند.
آیا روان‌درمانی پویشی روشی مؤثر است؟
اندازه‌گیری تأثیر درمان برای مشکلات روان‌شناختی امری بسیار پیچیده و مشکل است. با این حال بر اساس مطالعات و پژوهش‌های صورت گرفته، گفته می‌شود که رویکرد روان‌درمانی پویشی برای درمان مشکلات و اختلالات زیر مفید بوده است؛
- افسردگی: مطالعات نشان می‌دهد که این روش میتواند به افراد کمک کند تا الگوهای تکرارشونده‌ای که در زندگی‌اشان وجود دارد و منجر به بروز افسردگی می‌شود را شناسایی کرده و آنها را تغییر دهند.
- اضطراب اجتماعی، هراس اجتماعی و اختلال وحشت: مطالعات نتایج امیدوارکننده‌ای دال بر مفید بودن این روش در درمان و بهبود این اختلالات پیدا کرده است.
- بی‌اشتهایی عصبی: شواهدی قوی نشان می‌دهد که این روش باعث بهبودی علایم بی‌اشتهایی عصبی در افراد می‌شود.
- درد: پژوهش‌ها نشان می‌دهد که درد مزمن و درد شکمی بدون توجیه به‌خوبی به این روش درمانی پاسخ می‌دهند.
- اختلال شخصیت مرزی: مطالعات نشان داده است که درمان روان پویشی ساختار یافته، یکپارچه و تحت نظارت درمانگر در مورد این اختلال مؤثر است.
- مسائل روان‌شناختی در کودکان و نوجوانان: محققان دریافتند که درمان روان‌درمانی پویشی به طور کلی در کاهش علائم اختلالات روان‌شناختی در کودکان ۶ تا ۱۸ ساله موثر است.
متخصصان همچنین معتقدند که روان‌درمانی پویشی میتواند با کمک به افراد در زمینه‌های زیر زندگی آنها را بهبود بخشد؛
- تقویت و بهبود درک افراد از خودشان برای متوقف ساختن رفتارهای مخرب
- درمان مشکلات اجتنابی و اختلال شخصیت اجتنابی در افراد
- بهبود درک آنها از پویایی روابط
بر اساس مطالعات متعدد، یکی از جذاب‌ترین مزایای درمان به شیوه‌ی روان‌درمانی پویشی این است که نتایج حاصله از این درمان در فرد باقی مانده و با گذشت زمان توسعه پیدا می‌کنند. معنی این امر این است که افرادی که تحت این نوع درمان قرار می‌گیرند، مدت‌ها پس از اتمام آن هم حال روحی‌اشان همچنان بهبود می‌یابد.