آلرژی غذایی واکنش سیستم ایمنی بدن است که بلافاصله پس از خوردن یک غذای خاص بروز می‌کند. حتی مقدار کمی از مواد غذایی عامل آلرژی می‌تواند علائمی مانند مشکلات گوارشی، کهیر و یا تورم مجاری هوایی را ایجاد کند. در بعضی از افراد، آلرژی غذایی می‌تواند باعث علائم شدید یا حتی یک واکنش تهدید کننده زندگی شود که به آنافیلاکسی معروف است.
آلرژی چیست؟
وقتی یک میکروب وارد بدن می شود دستگاه ایمنی بدن واکنش نشان می‌دهد. گلبول‌های سفید که مانند سربازهای دستگاه ایمنی هستند با شلیک کردن مواد در نابودی میکروب‌ها یا با محاصره و دستگیری میکروب‌ها تلاش می‌کنند آنها را از فعالیت مضر بازدارند.
متأسفانه گاهی در برخی افراد دستگاه ایمنی به اشتباه یک ماده‌ی بدون ضرر مانند مولکول یک غذا را به عنوان مهاجم شناسایی می‌کند و علیه آن اقدامات ایمنی انجام می‌دهد. این اقدامات با التهاب و عوارضی همراه می‌شود که به آن آلرژی می‌گوییم.
آلرژی غذایی بیشتر در سنین پایین و کودکی خود را نشان می‌دهد و به همین دلیل بیشتر مبتلایان کودک هستند. اما حالت‌های دیگری هم شاید رخ دهد. شاید ما سال‌ها غذایی را بدون مشکل خورده‌ایم ولی اکنون به‌خاطر تغییر در واکنش دستگاه ایمنی به آن آلرژی پیدا کنیم. پس هر غذایی می‌تواند باعث علائم آلرژی غذایی شود.
کدام مواد غذایی حساسیت‌زا هستند؟
در حالی که بیش از ۱۶۰ نوع مواد غذایی می‌توانند واکنش‌های آلرژیک در افراد مبتلا به آلرژی غذایی ایجاد کنند، هشت نوع ماده غذایی به عنوان حساسیت‌زای مهم مشخص شده است. این مواد غذایی ۹۰ درصد از واکنش‌های آلرژیک غذایی را تشکیل می‌دهند و در اکثر غذاهای مصرفی وجود دارند. این هشت ماده غذایی عبارتند از:
- شیر
- تخم مرغ
- ماهی (به عنوان مثال ماهی قزل آلا)
- غذاهای دریایی مانند خرچنگ، صدف، میگو
- آجیل (مانند بادام و گردو)
- بادام زمینی
- گندم
- سویا
این هشت نوع ماده غذایی نامبرده شده و هر ماده‌ای که حاوی پروتئین مشتق شده از یک یا چندین نوع از آنها باشد، به عنوان مواد غذایی حساسیت‌زا شناخته می‌شوند.
شایع ترین علائم و نشانه های آلرژی
- سوزش و یا خارش دهان
- خارش، کهیر یا اگزما
- ورم لب ها، صورت، زبان و گلو و یا سایر قسمت های بدن
- خس خس، گرفتگی بینی و یا تنفس
- درد شکمی، اسهال، تهوع یا استفراغ
- گیجی، سرگیجه و یا غش کردن
به جای این که تصور کنید چیز مهمی نیست، این تجربیات را برای پزشک خود بازگو کنید.
بسیار مهم است که بدانید در صورت وقوع واکنش ها چگونه مدیریت کنید و همچنین چطور باید از آنها اجتناب کنید.
برخلاف آلرژی های غذایی، واکنش های حساسیت غذایی مانند موارد مربوط به عدم تحمل لاکتوز یا بیماری سلیاک، ممکن است تا 24 ساعت به تاخیر بیافتد.
مشکلات پوستی آلرژی
- کهیر: برامدگی های قرمزی که به طور ناگهانی روی بدن ظاهر می شوند و با خارش همراه هستند.
- ورم: بافت متورمی که در بدن به خصوص در اطراف صورت و لب ها ایجاد می شود.
برای درمان های این محرک ها با پزشک خود مشورت کنید. پزشکان اغلب توصیه می کنند که درمان واکنش های پوستی را با آنتی هیستامین خوراکی یا داروهای موضعی مثل کرم های استروئیدی, پماد و یا حمام آرد جو انجام دهید. همچنین مهم است که به کهیرها نگاه کنید و به این نکته توجه کنید که آن ها برای مدت کوتاهی هستند که این می تواند به پزشک شما در تعیین علت کهیر کمک کند.
مشکلات گوارشی آلرژی
آلرژی های غذایی ممکن است باعث ناراحتی های معده و روده شوند.
مشکلات این دسته عبارتند از:
- ناراحتی شکم
- درد شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال بیش از سه بار در روز
درد مزمن می تواند نشانه ای از آلرژی غذایی باشد که ممکن است نشان دهنده برخی دیگر از مشکلات گوارشی نیز باشد. عدم تحمل لاکتوز, بیماری سلیاک, بیماری التهابی روده (ibd) و زخم ها شرایط دیگری هستند که می توانند علائم مشابهی داشته باشند. در حالی که آنتی هیستامین ها می توانند به رفع آلرژی ها کمک کنند اما به رفع علائم این شرایط کمک نخواهند کرد.
مشکلات تنفسی آلرژی
آلرژی غذایی ممکن است که ریه ها, دهان و گلو یا هر چیزی که می تواند بر توانایی شما برای نفس کشیدن تاثیر بگذارد را دچار مشکل کند. اگر مبتلا به آسم و آلرژی غذایی هستید, در معرض خطر بالاتری برای داشتن یک واکنش آلرژیک شدید که شامل مشکل تنفسی می باشد، قرار دارید.
آلرژی های غذایی که بر خطوط هوایی تاثیر می گذارند بسیار جدی هستند و باید بلافاصله حل شوند.
برخی علائم آلرژی که بر مجرای تنفسی تاثیر می گذارند ،عبارتند از:
- خس خس
- صدای بلند هنگام تلاش برای تنفس
- سرفه
- رینیت آلرژیک (آبریزش بینی)
- ورم لب ها, زبان, چشم ها و یا صورت
- مشکل در بلعیدن
مشکلات چشمی آلرژی
واکنش های آلرژیک در چشم ها نیز شایع می باشد که علائم آن عبارتند از:
- قرمزی
- خارش
- آب ریزش از چشم
- ورم
با پزشک خود در مورد این که چگونه اشک و خارش چشم هایتان را درمان نمایید، صحبت کنید. برای بسیاری از مردم استفاده از آنتی هیستامین خوراکی به رفع علائم کمک می کند، اگرچه ممکن است به قطرات چشمی نیز نیاز باشد.
هنگام بروز علائم حساسیت غذایی چه باید کرد؟
بروز علائم پس از خوردن غذا ممکن است نشانه‌ای از وجود حساسیت غذایی باشد. از مصرف مواد غذایی که باعث ایجاد این علائم می‌شوند باید اجتناب شود. همچنین فردی که دچار این علائم می‌شود بایستی به یک پزشک متخصص مراجعه نماید تا با انجام آزمایشات، علت اصلی حساسیت مشخص شود.
افراد مبتلا به آلرژی غذایی باید یاد بگیرند که برچسب مواد غذایی را بخوانند و از غذاهای غیر مجاز اجتناب کنند.
اگر افراد مبتلا به آلرژی غذایی پس از خوردن غذا دچار علائم حساسیت شدند باید سریعاً به اورژانس مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرند.
آلرژی غذایی را چطور می‌توان درمان کرد؟
پس از تشخیص قطعی و درست آلرژی غذایی، نخستین راه کنترل آن پرهیز از خوردن آن غذاست. باید به‌خوبی بررسی کنید و ببینید آیا ماده غذایی آلرژی‌زا در برچسب «ارزش غذایی» با نام‌های دیگری شناخته نمی‌شود. در بعضی کشورها قانون، تولیدکنندگان مواد غذایی را مکلف می‌کند که همه‌ی تشکیل‌دهنده‌های ماده‌ی غذایی را به زبان ساده اعلام کنند، بخصوص ۸ ماده غذایی بسیار شایع آلرژی‌زا.
این تولیدکنندگان حتی موظف هستند اگر به دلایل فنی حتی مقدار بسیار اندکی از این مواد غذایی که در غذای تولیدی وجود دارد با عبارت‌های هشداردهنده آن را اعلام کنند. اما در نهایت، گفتنش راحت است و در عمل، پرهیز از ماده غذایی آلرژی‌زا بسیار دشوار. گاهی ماده غذایی آلرژی‌زا در بسیاری غذاها یافت می‌شود مانند گندم.
کمک گرفتن از یک مشاور تغذیه باعث می‌شود ما بتوانیم ضمن پرهیز از ماده غذایی آلرژی‌زا مطمئن باشیم همه مواد موردنیاز به بدن ما می‌رسد.
کسی نمی‌داند آلرژی به یک ماده‌ی غذایی در هر فرد چه مدت طول می‌کشد. به نظر می‌رسد آلرژی به شیر، گندم، سویا و تخم مرغ به مرور زمان برطرف می‌شوند ولی آلرژی به دانه های مغزی، بادام زمینی و ماهی شاید تا آخر عمر باقی بماند.
با توجه به آنچه گفتیم نقش داروهای ضدحساسیت در برطرف کردن علائم آلرژی غذایی بسیار پررنگ است. بهتر است با پزشک متخصص آلرژی مشورت کنیم که در صورت بروز علائم آلرژی از چه داروهایی می توانیم استفاده کنیم.
