لقمان ابراهیمی در گفت وگو با خبرنگار رسانه سایت خبری پرسون از زنجان، با بیان اینکه به صورت کلی دو نوع هوش در انسان وجود دارد، اظهار کرد: یکی از انواع هوش، هوش منطقی یا همان آی‌کیو و دیگری هوش هیجانی یا ای‌کیو نام دارد.
وی با اشاره به اینکه هوش منطقی یا آی‌کیو پس از سنین ۱۴ و ۱۵ سالگی دیگر قابلیت تغییر چندانی ندارد، افزود: این در حالی است که هوش هیجانی یا ای‌کیو در طول مسیر زندگی قابلیت تغییر زیادی را در خود دارد.
این کارشناس روانشناسی با اشاره به اینکه مقوله هوش هیجانی حدود ۲۵ سال است که در دنیای علم مطرح شده است عنوان کرد: در سال ۱۹۹۵ این مبحث مطرح شد که چرا افراد با هوش هیجانی بالا لزوماً افراد موفقی در زندگی خود نیستند و در این زمان بود که مشخص شد پای موضوع دیگری به نام هوش هیجانی برای موفقیت افراد در میان است.
ابراهیمی در تعریف هوش هیجانی ابراز کرد: هوش هیجانی توانایی استفاده از توانایی‌ها است. به عبارت دیگر فرد با هوش هیجانی بالا این توانایی را در خود دارد که علاوه بر استفاده از توانایی خود، از توانایی‌های دیگران نیز به نفع خود استفاده برد.
وی در خصوص تفاوت هوش هیجانی با هوش منطقی عنوان کرد: فردی که هوش منطقی بالا دارد ممکن است توانایی استفاده از توانایی‌ها را نداشته باشد به همین خاطر است که افرادی که آی‌کیو بالا یا همان هوش منطقی بالا دارند لزوما افراد موفقی در زندگی نیستند.
این کارشناس با بیان اینکه هوش هیجانی یا ای‌کیو به فرد کمک می‌کند که از ظرفیت‌های خودش به خوبی استفاده کنند و در کنار آن از ظرفیت‌های دیگران نیز برای خودش استفاده کند افزود: هوش هیجانی دارای مولفه‌های زیادی است که وجود این مولفه‌ها در افراد نشانگر وجود هوش هیجانی بالا در آنها است.
ابراهیمی در خصوص مولفه‌های هوش هیجانی عنوان کرد: هوش هیجانی به طور کلی 5 بعد دارد که این ابعاد نیز در مجموع دارای 15 مولفه هستند.
وی با اشاره به اینکه ابعاد هوش هیجانی شامل بعد روابط درون‌فردی، بعد روابط برون‌فردی، بعد انعطاف‌پذیری در هر فرد، بعد مدیریت فشار و بعد خلق و خوی هستند، افزود: هر یک از این ابعاد خود دارای مولفه‌های زیر مجموعه‌ای هستند.
کارشناس مسایل روانشناسی در خصوص مولفه‌های بعد روابط درون‌فردی هوش هیجانی گفت: مولفه های بعد روابط درون‌فردی شامل خودآگاهی هیجانی، ابراز وجود هیجانی، استدلال هیجانی، خوداحترامی و خودشکوفایی هستند.
ابراهیمی افزود: بعد روابط درون‌فردی به معنای این است که فرد به لحاظ کمی و کیفی چه نوع ارتباطی با خودش دارد که در افرادی که هوش هیجانی بالا وجود دارد فرد توانایی برقراری ارتباط خوب با خودش را دارد.
وی در تعریف استدلال هیجانی گفت: فردی که هوش هیجانی بالا دارد توانایی این را دارد که تحت تاثیر هیجانات دیگران واکنش نشان ندهد.
این کارشناس مولفه احترام به خود را این چنین تعریف می‌کند: فردی که دارای هوش هیجانی بالا است برای خود و هیجاناتش احترام قائل است. فرد می تواند هیجانات و احساسات خود را بر زبان بیاورد و ابراز کند و از احساس ناراحتی، عصبانیت و نفرت خود صحبت کند.
ابراهیمی در تعریف خودآگاهی هیجانی می گوید: فردی که دارای هوش هیجانی بالا است می‌تواند درک کند که چه اتفاقی در درون خودش در حال افتادن است به عنوان مثال می تواند بفهمد که در حال عصبانی شدن است و پیش از عصبانیت اقدامی انجام می‌دهد اما فردی که هوش هیجانی بالا ندارد اغلب به علت عصبانیت دچار خرابکاری و اشتباه می‌شود و پس از آن متوجه این موضوع می‌شود.
وی به موضوع خودشکوفایی هیجانی اشاره کرد و گفت: فردی که دارای هوش هیجانی بالا است توانایی ابراز هیجانات متناسب با همان موقعیت را دارد به عنوان مثال در زمان عروسی احساس شادی را از خود نشان می‌دهد اما در هنگام عزا ناراحتی خود را نشان می‌دهد.
این کارشناس به بعد دوم هوش هیجانی یعنی روابط بین‌فردی اشاره و عنوان کرد: روابط بین‌فردی به این معناست که فرد چقدر ارتباط خوب با دیگران دارد که این بعد روابط بین‌فردی خود دارای سه مولفه همدلی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی و مولفه ایجاد، حفظ و تقویت روابط با دیگران است.
ابراهیمی در تعریف مولفه های بعد روابط بین‌فردی گفت: همدلی یعنی اینکه فردی که دارای هوش هیجانی بالا است می‌تواند دنیا را از دید دیگران ببیند. مسئولیت‌پذیری اجتماعی یعنی اینکه ناراحتی، مشکلات و گرفتاری‌های دیگران فرد با هوش هیجانی بالا را ناراحت می‌کند این در حالی است که فردی که هوش هیجانی پایینی دارد نسبت به مشکلات دیگران بی‌تفاوت است
وی ادامه داد: مولفه آخر روابط بین‌فردی یعنی ایجاد، حفظ و تقویت ارتباط با دیگران یعنی اینکه فردی که دارای هوش هیجانی بالا است می‌تواند خیلی زود با دیگران ارتباط برقرار کند و یک سری از این ارتباطات را برای خود حفظ کند و تعدادی دیگر از این روابط حفظ شده را تقویت نماید.
ابراهیمی در خصوص بعد سوم هوش هیجانی گفت: بعد سوم هوش هیجانی بعد انعطاف‌پذیری در هر فرد است که این بعد خود دارای سه مولفه حل مسئله، واقعیت‌آزمایی و انطباق‌پذیری و سازگاری است.
این کارشناس در تعریف مولفه‌های بعد انعطاف‌پذیری عنوان کرد: حل مسئله یعنی اینکه فردی که هوش هیجانی بالا دارد توانایی حل مسئله را دارد و می‌تواند موضوعات را بر اساس الگوی حل مسئله حل کند.
وی افزود: در الگوی حل مسئله فرد ابتدا به شناسایی موضوع، سپس یافتن راه حل‌های مختلف، انتخاب راه حل قابل اجرا، اجرا و در آخر به ارزیابی می‌پردازد و از این طریق نسبت به حل مشکل خود اقدام می‌نماید.
ابراهیمی در خصوص مولفه واقعیت‌آزمایی این طور بیان کرد: فردی که دارای هوش هیجانی بالا است رفتارش را متناسب با واقعیت می‌کند و خواسته‌های او متناسب با داشته‌هایش است.
این کارشناس افزود: مولفه انطباق‌پذیری و سازگاری به این معنا است که فردی که دارای هوش هیجانی بالا است با موقعیت‌های مختلف سازگار می‌شود چرا که هوش هیجانی به فرد کمک می‌کند که یا کاری کند که محیط تغییر کند و یا خودش را در تطابق با شرایط تغییر می‌دهد.
وی بعد چهارم هوش هیجانی را مدیریت فشار خواند و گفت: این بعد خود دارای دو مولفه تحمل فشار روانی و کنترل تکانه است.
ابراهیمی با بیان اینکه تحمل فشار روانی به معنای این است که فردی که دارای هوش هیجانی بالا است توانایی این را دارد که فشارهای روانی را به خوبی مدیریت کند و دستپاچه نشود چرا که فرد به خوبی از منابع استفاده می‌کند افزود: کنترل تکانه به معنای این است که فرد این توانایی را دارد که واکنش خود را به تعویق اندازد و به عبارتی توانایی مقاومت در مقابل فاجعه را دارد.
این کارشناس آخرین بعد هوش هیجانی را خلق و خوی اعلام و ابراز کرد: این بعد خود دارای دو مولفه خوش‌بینی و شادکامی است.
وی با اشاره به این که خوش‌بینی یعنی این که فرد دارای هوش هیجانی بالا توانایی این را دارد که در اوج بدبختی از یک اتفاق مسائل مثبت آن را بیرون کشد ادامه داد: مولفه شادکامی یعنی اینکه فرد توانایی احساس خوشبختی را دارد همچنین توانایی احساس لذت بردن از خود و دیگران و داشته هایش را دارد.
ابراهیمی در پاسخ به سوال خبرنگار پرسون در خصوص تکنیک مناسب برای افزایش میزان هوش هیجانی در افراد خاطرنشان کرد: این قابلیت از طریق آموزش، استمرار آموزش و تمرین قابل یادگیری و ارتقا است.
فاطمه شمشیرگر _ استان زنجان
