شهر تنها با ساختمان‌ها ساخته نمی‌شود؛ جان شهر در پیاده‌روها، میدان‌ها، پارک‌ها و نیمکت‌هایی جریان دارد که مردم را به حضور، تعامل و زندگی دعوت می‌کنند. معماری هوشمند و زندگی‌محور این فضاها، کلید ساختن شهرهایی زنده، امن و پر از حس تعلق است.
به گزارش سایت خبری پُرسون، زهرا بیگی‌نژاد پژوهشگر در حوزه معماری و شهرسازی با بیان اینکه معماری فضاهای عمومی؛ قلب تپنده شهرهای انسانی است نوشت: شهرها فقط با ساختمان‌ها ساخته نمی‌شوند، بلکه با فضاهای بین ساختمان‌ها نفس می‌کشند. جایی که مردم راه می‌روند، می‌ایستند، گفتگو می‌کنند، بازی می‌کنند، قدم می‌زنند، و در آن حس تعلق پیدا می‌کنند اینجاست که شهر «زنده» می‌شود.
فضاهای عمومی و شهری، اگر به‌درستی طراحی شوند، نه‌تنها زمینه‌ساز تعامل اجتماعی و نشاط شهری‌اند، بلکه بستری برای ارتقای کیفیت زندگی، تقویت سرمایه اجتماعی و ایجاد حس هویت مشترک‌اند.
نقش معماری در کیفیت پیاده‌روها، میادین و فضاهای باز
معماری فضاهای عمومی نه‌تنها باید پاسخگوی نیازهای عملکردی باشد، بلکه باید به ابعاد انسانی، اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی نیز پاسخ دهد.
متأسفانه در بسیاری از شهرهای ایران، پیاده‌روها به حاشیه رانده شده‌اند. به‌جای آنکه محل عبور و حضور انسان باشند، به انبار مصالح ساختمانی، پارک موتورسیکلت یا مسیر عبور لوله‌ها تبدیل شده‌اند.
یک پیاده‌رو خوب، نه‌تنها باید ایمن، هموار، با دسترسی برای همه اقشار (از کودک تا سالمند و معلول) باشد، بلکه باید فضایی برای مکث، گفتگو، نیمکت، سایه و حتی هنر خیابانی داشته باشد.
میادین شهری نیز از فضاهای تاریخی ما بوده‌اند؛ از میدان نقش‌جهان تا میدان امام تهران. اما امروز بسیاری از میادین به گره‌های ترافیکی بی‌هویت تبدیل شده‌اند. بازآفرینی معماری میادین شهری می‌تواند به احیای فرهنگ جمعی، تعاملات اجتماعی و خاطره‌سازی شهروندان بینجامد.
بازطراحی پارک‌های شهری با رویکرد جامعه‌محور
پارک‌ها فقط فضای سبز نیستند. پارک‌ها آزمایشگاه زندگی شهری هستند.
رویکرد جدید در طراحی پارک‌ها بر محور "جامعه‌محور بودن" تأکید دارد؛ یعنی:
*مشارکت ساکنان در طراحی
*پاسخگویی به نیازهای واقعی گروه‌های سنی و جنسی
*ایجاد فضاهای ایمن، قابل استفاده در طول روز و شب
*توجه به اقلیم، امنیت، دید بصری و حریم خصوصی
پارکی که فقط گل‌کاری شده باشد، بدون حضور مردم، تنها فضای سبز بی‌جان است. اما پارکی که نیمکت‌اش خالی نماند، بچه‌ها در آن بازی کنند، زنان احساس امنیت داشته باشند، سالمندان آن را خانه دوم بدانند چنین پارکی قلب محله است.
مبلمان شهری هوشمند؛ آینده‌ی فضاهای عمومی
شهر هوشمند، فقط سنسور و دیتا نیست. مبلمان شهری هوشمند می‌تواند در تعامل شهر با شهروندان نقش کلیدی داشته باشد:
*نیمکت‌هایی که با نور خورشید شارژ می‌شوند
*سطل‌هایی که سطح پُری خود را اعلام می‌کنند
*ایستگاه‌های هوشمند اطلاع‌رسانی، وای‌فای عمومی، شارژر موبایل
*مجسمه‌ها یا عناصر تعاملی که محتوای آموزشی یا فرهنگی ارائه می‌دهند
*این نوع طراحی، نشان‌دهنده آینده‌ای‌ست که در آن شهر به شهروند پاسخ می‌دهد و نه برعکس.
فضاهای چندمنظوره در محلات؛ شهر برای همه
در محلاتی که زمین محدود است و بودجه‌ها ناکافی، طراحی فضاهای چندمنظوره می‌تواند کلید موفقیت باشد. تصور کنید:
*فضایی که صبح‌ها میزبان ورزش صبحگاهی سالمندان است
*عصرها به کتابخانه کودک تبدیل می‌شود
*شب‌ها برای نمایش فیلم و گفت‌وگوی محلی استفاده می‌شود
چنین طراحی‌هایی نه‌تنها باعث افزایش بهره‌وری فضا و هزینه‌ها می‌شود، بلکه به تقویت تعامل اجتماعی و حس مالکیت شهروندان بر شهر می‌انجامد.
برای رسیدن به چنین فضاهایی، شهرداری‌ها باید با معماران، ساکنان، مدیران محله و طراحان اجتماعی مشارکت واقعی داشته باشند.
جمع‌بندی: طراحی برای زندگی، نه فقط ساخت‌وساز
معماری فضاهای عمومی، قلب تپنده شهرهای زنده است. شهری که در آن مردم فقط از خانه به مقصد کار و برگردند، شهری خسته و فراموش‌شده است. اما شهری که در آن پیاده‌روها، پارک‌ها، میدان‌ها و حتی نیمکت‌ها طراحی شده‌اند برای زندگی، حضور و تعامل، شهری برای آینده است.
امروز وقت آن رسیده که از معماری «ساختمان‌محور» فاصله بگیریم و به معماری «زندگی‌محور» برسیم و این آغازش، در پیاده‌رو، میدان، پارک و نیمکت همین محله‌هاست.
منبع: پُرسون
