از ابتکار بدیع دکتر پزشکیان تا عدم وجود احزاب کارآمد باعث رجوع به سازوکارهای فوری و یک شبه مانند کارگروه شد

اولین سخنران این نشست، ابراهیم شیخ مدرس دانشگاه و عضو شورای راهبری دوره انتقالی دولت چهاردهم بود.

وی وقوع ناترازی های مختلف را نتیجه مستقیم سوء مدیریت درکشور برشمرد و گفت: همانطور که بیست سال پیش فعالان حوزه مدیریت پرچمدار توجه به حوزه منابع انسانی و اهمیت آن شدند، امروز که برای اولین بار مساله نظام مدیریت، حکمرانی و انتخاب مدیران به یکی از محورهای اصلی مباحث انتخاباتی کاندیداها تبدیل شده و با عبور از مباحث سیاسی به مسائل عینی حکمرانی و مدیریت رسیده ایم فرصت خوبی است تا مطالباتی از جنس دقت در انتخاب اعضای کابینه و مدیران ارشد کشور در سطوح عالی نظام مطرح و پیگیری شود.

وی در ادامه ضمن اشاره به مبانی نظری چینش دولت در اندیشه فلاسفه باستان و نظریه های معاصر مدیریت دولتی، انتخاب اعضای کابینه را در کنار تنظیم روابط قوه مجریه با سایر قوا و طراحی و اعمال سیاست های درست اقتصادی یک کار ویژه و اقدام اساسی رئیس جمهور دانست و گفت: در دولت جدید برای چینش اعضای کابینه تلاش شده از همه تجارب و ظرفیت های فکری و اجرایی کشور استفاده شود مثلا در کمیته ارزیابی گزینه های وزارت صمت، سه نفر از وزرای سابق این حوزه از دولت های مختلف و با گرایش های سیاسی متنوع حضور دارند. شیخ سپس به ابعاد مختلف رویکرد نوین دولت جدید برای انتخاب اعضای کابینه پرداخت و گفت: این فرایند تنها قرار است سازوکاری شفاف، اجماعی، دموکراتیک و باز برای معرفی افراد به رئیس جمهور فراهم کند و اگر در پی استقرار شایسته سالاری هستیم این نیاز به یک برنامه ریزی بلندمدت برای کشف و شناسایی و پرورش استعدادهای مدیریتی دارد و باید پیش از همه مدل شایستگی مقامات سیاسی و وزرا طراحی گردد اما چون این کار در سال¬های گذشته انجام نشده ناگزیر باید آن را در فرصتی کوتاه برای شروع دولت اجرا کرد.

وی در بخش دیگر صحبت خود به موضوع تنوع و شمولیت در مدیریت نیز اشاره کرد و گفت بهتر است به جای عبارت تبعیض مثبت که در برخی منابع مطرح شده، رفع محرومیت از برخی اقشار در پذیرش مسئولیت برای تبیین رویکرد دولت جدید مطرح شود و آن را موجب افزایش تعلق خاطر، انگیزش و استفاده از ظرفیت های مختلف و همچنین امنیت بیشتر برای جامعه دانست.

شیخ در بخش پایانی بر ضرورت تداوم نشست های علمی و تخصصی به منظور حمایت و نقد و بررسی ابعاد نظام اداره کشور و سرمایه انسانی و تداوم مطالبه گری فعال از دولت تاکید و پیشنهاد کرد نشست های بعدی به ارزیابی اثربخشی رویکرد انتخاب اعضای کابینه چهاردهم اختصاص یابد.

علی اصغر پورعزت استاد و رئیس دانشکده حکمرانی دانشگاه تهران سخنران دیگر این نشست علمی بود. وی در مقدمه سخن خود نقل قولی از کارل پوپر بدین مضمون مطرح کرد که به جای استقرار یک دولت متعالی و کامل باید مراقبت کرد تا یک دولت معمولی به سمت تباهی و فساد نرود. وی از همین دریچه سوال کلیدی خود را چنین طرح کرد که«چگونه می توان از فساد و تباهی حکمرانان و دولتمردان منتخب جلوگیری کرد» و مباحث خود را حول پاسخ به این پرسش ادامه داد.

پورعزت که بخش مهمی از سوابق پژوهشی اش در حوزه مطالعات اسلامی در مدیریت است با اشاره به بیاناتی از امیرالمومنین در نهج البلاغه، حضور دکتر پزشکیان در عرصه انتخابات را فرصتی برای طرح مجدد اندیشه علوی در بین عامه مردم و جلب توجه عمومی به نهج البلاغه دانست و ضمن تاکید بر ضرورت احیاء امر به معروف و نهی از منکر به عنوان دو فریضه مهم اجتماعی آن را از حقوق مردم نسبت به دولت برشمرد و مردم را ستون خیمه دین و حکومت دانست و گفت: از دید منابع دینی همه مردم شاهد و ناظر بر عملکرد حکومت و همه در قبال جامعه پاسخگو و در پیشگاه خداوند متعال بسیار مهم تر از آن چیزی هستند که مسئولان سرمست قدرت می پندارند. هوشمندی دولت به معنی کاربرد ابزار و سخت افزار و نرم افزار نیست بلکه مردم هوشمند هستند که دولت هوشمند می سازد و اجازه خطا به آنها نمی دهد.

وی حکمرانی متعالی را شرایطی دانست که مردم از امنیت و آگاهی کافی برای مشارکت در امور کشور برخوردار باشند از این رو توسعه و تقویت نهادهای مدنی برای نظارت و کنترل بر حکمرانی و جلوگیری از کژروی ها و فساد ها و پاسخگویی به مطالبات عمومی اهمیت ویژه ای می یابد.

پورعزت در بخش پایانی صحبت خود مداحی را موجب فهم غلط و بستر ساز فساد دانست و ضمن هشدار در موضوع تعارض منافع مدیران دولتی، دولت ائتلافی و فراجناحی را دیدگاه هایی درهم و مغشوش ارزیابی کرد و صاحبنظران را از طرح آن و رئیس جمهور را از رفتن به سوی آن پرهیز داد مگر آنکه بتواند به عهد و تعهد افراد منتخب از جناح مقابل اعتماد کند.

مجید سلیمی رئیس آموزش مرکزی شرکت نفت و ندا محمداسماعیلی استادیار دانشکده مدیریت دانشگاه تهران دو سخنران بعدی این نشست بودند که در بیاناتی جداگانه به تبیین تجربه دیگر کشورها و الگوهای رایج در انتخاب اعضای کابینه در آنها پرداختند.

در این بخش ضمن تحلیل و معرفی شیوه های انتخاب وزرا در کشورهایی همچون استرالیا، هند، نیوزلند، امارات متحده عربی، انگلستان، کانادا، ترکیه، اندونزی، روسیه و پاکستان مولفه هایی همچون نقش و جایگاه احزاب، محدودیت های نهادی و میزان اختیارات رئیس دولت در چینش کابیه، هماهنگی با سایر قوا و احزاب، شایستگی های موردنیاز بری تصدی جایگاه های وزارت، زمینه سازی برای حضور زنان و اقلیت ها و شایستگی های موردنیاز برای تصدی جایگاه های مدیریت ارشد مهم ترین ابعاد قابل بررسی و تعیین کننده در فرایند انتخاب وزرا در کشورهای منتخب بوده اند.

بخش پایانی این نشست برگزاری پانل تخصصی هم اندیشی پیرامون جنبه های مختلف رویکرد دولت جدید در انتخاب اعضای کابینه بود. در آغاز پانل سعید پاکدل نایب رئیس انجمن علمی آموزش و توسعه منابع انسانی که دبیری نشست را بر عهده داشت به تشریح اهداف این نشست پرداخت و با اشاره به رویه های سابق انتخاب مقامات سیاسی و اعضای کابینه سازوکار به کار گرفته شده به ابتکار دکتر پزشکیان را سازوکاری بدیع دانست که با توجه به ابعاد مختلف موضوع ضرورت توجه علمی به مساله و بحث و گفتگو و تبیین آن در فضای آکادمیک را اقتضا می کند.

آرین قلی پور استاد و رئیس دانشکده مدیریت دولتی و علوم سازمانی دانشگاه تهران در این جلسه گفت: فرایند انتخابات و گفتار و رفتار دکتر پزشکیان و نیز سازوکار اتخاذ شده انتظارات مردمْ احزاب و اقشار مختلف را از کابینه و دولت جدید افزایش داده و مردم انتظار انتخاب بهترین گزینه ها و شفافیت روش انتخاب را دارند.

وی در ادامه این سازوکار را از منظر سیستمی تحلیل کرد و گفت از آنجا که هدف هر روشی در انتخاب اعضای دولت و مدیران ارتقاء عملکرد دولت و پیشرفت کشور است لذا لازم است این سازوکار نیز از حیث خروجی ها، نتایج و آثاری که در اداره کشور خواهد داشت و نرخ بازگشت سرمایه آن تحلیل شود.

سیداحمد طباطبایی پیشکسوت نظام اداری و از موسسان انجمن آموزش و توسعه منابع انسانی نیز محور مطالب خود را روی محیط زیست و ضرورت حفظ و نگهداشت آن و نیز تاثیرش بر پیرفت کشور مطرح کرد.

وی گفت: ایران به لحاظ تنوع بومی و قومی و انسانی و تکثر آرا و اندیشه ها به مثابه مینیاتوری از نقش های گوناگون است و هم در مسیر انتخاب کابینه و هم اداره کشور باید این تنوع و تکثر مدنظر قرار گیرد. مهدی مرتضوی دانشیار دانشگاه تربیت مدرس سخنران دیگر این پانل بود که از منظر نهادهای اجتماعی به انتخاب مدیران ارشد پرداخت.

وی با اشاره به سه مختصات اصلی دولت مدرن(قراردادی بودن، زمینی بودن و مشروعیت) استعدادیابی مدیریتی و گزینش افراد شایسته را در هرسه ویژگی تاثیرگذار عنوان کرد و افزود: در ایران نیز باید مانند دیگر کشورها از نهادهای اجتماعی همچون خانواده، مدرسه و جامعه آغاز و در احزاب به کمال برسد.

در واقع احزاب باید برای اداره کشور هم نظریه و هم راهبرد داشته باشند و متناسب با آن کادرسازی کنند و مسئولیت عملکرد اعضای خود را برعهده بگیرند. اما ما چون احزاب کارآمدی در کشور نداریم ناگزیریم از سازوکارهای فوری و یکشبه مانند فراخوان و کارگروه استفاده کنیم.

مرتضوی عدم کادرسازی در دهه شصت را موجب بروز خلاء مدیریتی و آمد و رفت چهره های تکراری در دهه های بعد دانست.

اباصلت خراسانی رئیس سابق انجمن علی آموزش و توسعه منابع انسانی به موضوع جانشین پروری در بخش دولتی پرداخت و آن را از زیرنظام های مغفول مانده و فراموش شده مدیریت منابع انسانی خصوصا در بخش دولتی ایران دانست.

وی جانشین پروری را حصول اطمینان از وجود یک خزانه مدیریتی شایسته، مطمئن، پرورش یافته و آماده به کار تعریف کرد و گفت به خاطر بی توجهی به فرایند جانشین پروری و اجزای آن، مساله خلاء مدیریت از سطح یک چالش به یک تنش در نظام اداری و حتی بخش خصوصی ایران تبدیل شده است و بی توجهی به آن بسیاری از سازمان های دولتی و خصوصی را در انتخاب مدیران کارآمد با مشکل مواجه ساخته است.

وی همچنین پیشنهاد داد برای مدیریت کشور از ظرفیت نخبگان داخلی و ایرانیان متخصص خارج از کشور استفاده شود.

فاطمه یزدیان رئیس دانشکده علوم خانواده دانشگاه تهران سخنران دیگر این نشست بود که با ارائه آمارهایی از وضعیت اشتغال بانوان و نقش آفرینی آنها در تولید ملی و توسعه اقتصادی کشور، تحلیلی از نسبت های جنسیتی در مدیریت بخش دولتی و بازارکار ایران ارائه داد و گفت: زنان برای تصدی جایگاه های مدیریتی در بخش دولتی و خصوصی ایران با چالش سقف شیشه ای مواجه هستند که باید ضمن جلوگیری از اعمال تبعیض ناروا، از رویکرد تبعیض مثبت برای رفع این عقب ماندگی و محرومیت همه اقشار خصوصا زنان، اقوام و اقلیت ها از عرصه مدیریت کشور استفاده شود.

علی داوری دانشیار دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران نیز به عنوان آخرین سخنران پانل، به مساله تنوع نیروی انسانی و برابری بین نسلی فرصت ها در سطوح مدیریت ارشد پرداخت و ضمن ارائه تحلیلی از چالشوهای نسلی و اجتماعی در انتخاب و انتصاب مدیران در دولت های متوالی اصولگرا و اصلاح طلب بی توجهی به تفاوت های فردی خصوصا تفاوت های بین نسلی و تنوع انسانی و اجتماعی در جامعه ایران را چالشی فراگیر و مشترک در همه ادوار دانست و گفت: نسل جوان امروزی موسوم به نسل زد نه تنها مشارکت کمتری در فضای سیاسی و اجتماعی دارد بلکه تمایل چندانی نیز به استخدام یا پذیرش مسئولیت در بخش دولتی نشان نمی دهد و این ناشی از به رسمیت نشناختن علائق و اولویت ها و سبک زندگی این نسل در تفکر رسمی و نظامات اداری و کهن الگوهای رفتاری بخش دولتی است، ضمن آنکه هیچ گاه فرصت کافی به این نسل برای ارائه توانایی هایش در اداره کشور داده نشده است.

در پایان این نشست برخی از حضار به بیان دیدگاه های خود پرداختند و دبیر نشست بر اساس دیدگاه های مطرح شده، پیشنهادهایی ارائه کرد که اهم آنها عبارت است:

- بهره گیری از تجارب سایر کشورها با درنظر گرفتن شرایط محیطی و نظام سیاسی و اداری ایران؛