آخرین وضعیت ثبت جهانی «غار کرفتو» و تعرض به آن

به گزارش سایت خبری پرسون، «غار کرفتو» در استان کردستان یکی از نامزدهای ایران برای ثبت جهانی است، که از آبان‌ماه سال ۱۴۰۱ در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو قرار گرفته و اقداماتی برای تدوین پرونده جهانی آن در حال انجام است، هرچند این اثر طبیعی و تاریخی هنوز حریم مشخصی ندارد و باید تعیین حریم شود.

«کرفتو» اثر ناشناخته‌ای است که تنها بخش‌هایی از آن مورد مطالعه و کاوش قرار گرفته و به گفته باستان‌شناسان زوایای پنهانی از این غار وجود دارد که هنوز اطلاعات دقیقی از آن در دسترس نیست. با این حال در بخش‌هایی از غار که کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شده است، کتیبه‌هایی از دوران پیش از تاریخ وجود دارد و به گفته کارشناسان باستان‌شناسی، قدیمی‌ترین آپارتمان دستکند پابرجای جهان به شمار می‌آید و با توجه به تحقیقات انجام‌شده این غار در دوران «مزوزوئیک» در زیر آب بوده و در اواخر این دوره ارتفاعات آن از آب خارج شده است.

با این حال، نگرانی‌هایی برای ثبت جهانی «کرفتو» وجود دارد که آن هم به علت قرارگیری ساختمان بوجاری در محوطه این اثر است.

«کرفتو» در مرز استان کردستان و آذربایجان غربی قرار دارد و مسئولان شهرستان تکاب در آذربایجان‌غربی، مجوز ایجاد مرکز بوجاری در نزدیکی مرز استان کردستان و محوطه کرفتو را صادر کرده‌اند. با صدور این مجوز که گفته می‌شود در چند سال گذشته صادر شده است و پس از قرار گرفتن غار کرفتو در فهرست موقت میراث جهانی، مالک این ساختمان شروع به احداث آن کرده است، که با واکنش‌ها و انتقادهایی از سوی مردم محلی و میراث‌دوستان و مسئولان میراث فرهنگی استان کردستان روبه‌رو شده و گفته می‌شود که باید حریم سه‌هزارمتری غار کرفتو حفظ شود، در حالی‌که این ساختمان در فاصله ۷۹۰ متری این اثر احداث شده است. با این وجود مسئولان میراث فرهنگی استان کردستان هنوز نتوانسته‌اند مانع فعالیت این ساختمان شوند و «غار کرفتو» هنوز حریم مشخصی ندارد تا ضوابط آن مانع از بروز چنین تعرض‌هایی شود.

از این‌رو آخرین وضعیت تعیین حریم غار کرفتو و ساختمان بوجاری را که در نزدیکی آن احداث شده است، از گلان فرزامی ـ معاون میراث فرهنگی استان کردستان پیگیر شدیم، گفت: پرونده تعیین حریم غار کرفتو آماده شده، اما هنوز مصوب نشده است. در آخرین جلسه‌ای که با دفتر ثبت و حرایم داشتیم، ایراداتی به نحوه مشخص کردن خط و خطوط حریم و مبنای تعیین آن گرفته شد و ما دوباره بازنگری روی آن انجام دادیم و قرار است تا هفته آینده و قبل از اینکه دوباره به شورای ثبت حریم ارائه شود، به شورای راهبردی درخواست جلسه دهیم تا پرونده مورد بررسی و ارزیابی آنها قرار گیرد.

او افزود: مبنای تعیین حریم غارها به عنوان یک اثر طبیعی و تاریخی بر اساس رأس یا قعر کوه‌هاست و یکی دیگر از مبناها دید از بیرون به اثر تاریخی است یعنی وقتی از اطراف به اثر تاریخی می‌نگریم نباید هیچ مانع دست‌ساز انسانی وجود داشته باشد و همچنین شاخص دیگر دید از خود اثر به اطراف است. برای تعیین حریم کرفتو نیز مطالعاتی زیادی انجام دادیم حتی حریم‌های آثار جهانی را بررسی کردیم و طبق مبناهایی که گفتم حریم درجه یک و درجه دو کرفتو مشخص شد، با این حال حریم تعیین‌شده قابل قبول نبود و نیاز به بازنگری داشت.

فرزامی با تاکید بر اینکه آماده کردن پرونده تعیین حریم غار کرفتو مقدمه‌ای بر تدوین پرونده ثبت جهانی آن است، ادامه داد: در حال حاضر جهانی شدن کرفتو از اولویت‌های ماست و سهم استان از ثبت جهانی بسیار اندک است و ما فقط «منظر فرهنگی اورامانات» را در فهرست آثار جهانی داریم. از لحاظ موقعیت سیاسی نیز صنعت پیشرویی نداریم و تنها صنعتی که می‌توانیم از آن استفاده و اشتغال‌زایی کنیم، گردشگری است. ثبت جهانی یک اثر تاریخی در استان کردستان همچون «غار کرفتو» به رشد و پیشرفت این صنعت کمک زیادی خواهد کرد.

معاون میراث فرهنگی کردستان بیان کرد: برخی دوستان فکر می‌کنند هدف ما از تعیین حریم کرفتو، ایجاد مانع برای فعالیت ساختمان بوجاری است که در محدوده کرفتو احداث شده، اما مالک ساختمان بوجاری تمام مراحل قانونی کار را درست پیش رفته است و فقط مشکلی که وجود داشته، این بوده که نماینده میراث فرهنگی تکاب از معاونت میراث فرهنگی کردستان استعلام نگرفته است. البته ما هم به دنبال ضرر ایشان نیستیم.

او اضافه کرد: این ساختمان در فاصله ٧٩٠ متری غار کرفتو احداث شده است. نکته مهم این است که غار کرفتو هنوز ناشناخته است و فقط ٧۵٠ متر از آن مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفته است و نمی‌دانیم این غار تا کجا ادامه دارد. بنابراین ساختمان بوجاری ممکن است ثبت جهانی این اثر را به خطر بیندازد، اما بحث ما برای تعیین حریم موضوع این ساختمان نبود، بلکه پیش بردن پرونده ثبت جهانی کرفتو برای ما مطرح است و اولویت دارد.

فرزامی در پاسخ به این پرسش که بعد از تعیین حریم تکلیف ساختمان بوجاری چه می‌شود؟ توضیح داد: مسأله این است که مجوز این ساختمان قبل از اقدامات تعیین حریم داده شده است، با این حال ساخت‌وساز این سوله بعد از این‌که تاریخ مجوزهای آن به پایان رسیده بود، شروع شد. این ساختمان شامل ضابطه حریم خواهد شد، اما تاکنون جلو آن را نتوانستیم بگیریم، چون در خاک استان آذربایجان غربی است و امکان توقف آن به صورت قانونی وجود ندارد. توقف کنونی فعالیت آن هم برای این است که صاحب این ساختمان فعلا در زیرساخت‌ها و تامین گاز و برق مشکل دارد و به دلیل کنترل هزینه‌ها از استان کردستان تقاضای تامین گاز و برق کرده وگرنه که ما نتوانستیم جلو ساخت‌وساز آن را بگیریم.

معاون میراث فرهنگی کردستان ادامه داد: موضوع بعدی که درباره ساختمان بوجاری مطرح بوده این است که افراد زیادی در طول سال‌ها برای ساخت‌وساز در این محوطه درخواست داده بودند، اما استان کردستان به آن‌ها مجوز نداد و مجوزی که به بوجاری داده شد تناقض بین‌اداری به وجود آورده است و ما هم نمی‌توانیم پاسخ مردم را بدهیم. درست است که این مجوز از سوی آذربایجان غربی داده شده است، اما برای ما هم قانع‌کننده نیست و آن‌ها تا جایی که توانسته‌اند این ساختمان را از اثر ثبت جهانی خود یعنی تخت سلیمان دور کرده‌اند که این موضوع شبهه‌برانگیز است.

او درباره این‌که وجود این ساختمان ثبت جهانی «کرفتو» را به خطر می‌اندازد؟ گفت: زمانی یک اثر از فهرست موقت وارد فهرست دائم جهانی می‌شود که خوب پایش و حفاظت شود و نگرانی ما هم این است که ساختمان بوجاری ممکن است ثبت جهانی را به خطر بیندازند، اما نمی‌دانیم ارزیابان یونسکو چه تصمیمی خواهند گرفت. به هر حال ما تمام تلاش خودمان را می‌کنیم تا مالک بوجاری متضرر نشود و غار کرفتو نیز حفاظت شود، اما در حال حاضر نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم چه اتفاقی پیش خواهد آمد.

فرزامی همچنین درباره ادامه مطالعه و کاوش غار کرفتو اظهار کرد: مطالعات بیشتر درباره ناشناخته‌های کرفتو از برنامه‌های ما در سال آینده است، اما کار راحتی نیست و به افراد متخصص نیاز داریم، با این حال جزء اولویت‌های ماست.

معاون میراث فرهنگی کردستان به وضعیت حفاظت و نگهداری «منظر فرهنگی اورامانات» بعد از ثبت جهانی نیز اشاره کرد و گفت: ثبت جهانی منظر فرهنگی هورامان یک نعمت برای کردستان است، اما به شرط آنکه طبق توصیه‌نامه یونسکو به دولت ایران، گردشگری از آداب و رسوم و کشاورزی سنتی این منطقه سبقت نگیرد. کنترل این موضوع کمی سخت است؛ چراکه بعد از ثبت جهانی اورامانات خیل عظیمی از گردشگران به این منطقه ورود کردند و بر اساس آداب مهان‌نوازی که مردم کردستان دارند، محلی‌ها خواستند از این گردشگران پذیرایی کنند و به سمت ایجاد بوم‌گردی‌هایی در این منطقه رفتند و یا به این فکر هستند که ساختمان تجاری برای عرضه و فروش محصولات صنایع‌دستی داشته باشند.

او اضافه کرد: کنترل این اقدامات و ساخت‌وسازها کمی سخت است، اما قدم‌هایی برای حفاظت این منطقه تاریخی برداشتیم و با وجود اینکه مدتی فاصله‌ در روند حفاظتی افتاد، اما دوباره در تلاش هستیم که اقدامات حفاظتی انجام شود. یک اثر بعد از ثبت جهانی مانند نوزاد تازه متولد شده‌ای است باید مواظب آن بود که پا بگیرد و اتفاق بدی برای آن نیفتد، ما هم درباره «منظر فرهنگی اورامانات» در مرحله‌ای هستیم که باید چهارچشمی مراقب آن باشیم و مردم و انجمن‌ها را برای حفاظت آن آگاه و همراه کنیم.

منبع: ایسنا