به گزارش سایت خبری پرسون، بسیاری از نشریات در طول این سال‌ها یارانه دریافت کرده‌اند در صورتی که این روزنامه‌ها شباهتی به رسانه نداشته و آشنایی ای با رسالت مطبوعات ندارند و تنها به صرف دریافت کاغذ یارانه‌ای و آگهی‌های مختلف اتکا می‌کنند. به عبارتی تعداد بالایی از روزنامه‌ها در کشور ما مجوز انتشار دارند ولی در واقعیت تعداد بسیار اندک و محدودی از روزنامه‌ها عرضه می‌شوند و به دست مخاطبان خود می‌رسند. اما به تازگی خبری امید بخش رسیده است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دیگر قرار نیست به مطبوعات غیر فعال و غیر واقعی یارانه اختصاص دهد. این وزارتخانه قصد دارد روزنامه‌های نامرئی که بدون خبرنگار، نیروی انسانی لازم، انتشار منظم و با حداقل شمارگان تنها از امتیازها استفاده کرده را از فهرست حمایت بگیران حذف کند.
روزنامه‌ها و رسانه‌هایی که به فعالیت حرفه‌ای خود مشغول هستند و رسالت خود را می‌شناسند از این تصمیم وزارت ارشاد استقبال خواهند کرد و این یکی از مسیرهایی است که انتهایش به افزایش کیفیت روزنامه‌ها ختم می‌شود. هرچند مدیران جدید معاونت مطبوعاتی راه سختی را در پیش دارند ولی نشان داده‌اند در این خصوص و تقویت رسانه‌های کشور عزمی جدی دارند.
حمایت از قشر خبرنگاران و رسانه‌ها
منصور مظفری مدیر مسئول و صاحب امتیاز روزنامه آفتاب یزد در این باره گفت: «اقدام اخیر اداره کل مطبوعات داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در خصوص اینکه روزنامه‌ها طبق قانون باید تحریریه خودشان را نزد سازمان تامین اجتماعی بیمه نمایند خواستار این شده است که مدیران رسانه در سامانه وزارت ارشاد، لیست خبرنگاران خود را بارگذاری کنند. این تصمیم از دو جهت دارای اهمیت است؛ یکی جهت حمایت از قشر خبرنگار و جهت دیگرحمایت از رسانه‌ها در این تصمیم مورد توجه قرار گرفته است. حمایت از خبرنگاران این است که برخی از رسانه‌ها به صورت حق التحریر پولی را به خبرنگار و گزارش نویس خود پرداخت می‌کنند و آن ها را عملا از داشتن حق بیمه و ساختن آتیه خود محروم می‌کنند. از جهت دیگر مدیران رسانه‌های موثر و رسانه‌هایی که دارای تحریریه هستند و هزینه پرداخت می‌کنند در برابر برخی از نشریاتی که اصلا تحریریه ندارند و مطالبشان کپی است و تسهیلات از وزارت ارشاد می‌گیرند، متمایز می‌شوند.
وقتی اعلام می‌شود که کد بیمه و لیست بیمه شدگان را در سامانه بارگذاری شود به این مفهوم می‌ماند که روزنامه زنده، دارای تحریریه و تولید محتوا است. وزارت ارشاد در این موقعیت خاص کشور و تحریم‌ها که لوازم چاپ و کاغذ به صورت گران به دست رسانه‌ها می‌رسد و رسانه‌ها هم می‌خواهند به صورت ارزان محتوایشان را در اختیار مردم قرار بدهند رسانه‌ها را مورد حمایت قرار می‌دهد. بعضی از روزنامه‌ها هم که تولیدی ندارند و کپی هستند می‌خواهند از این تسهیلات بهره ببرند . اینجاست که وزارت ارشاد در جهت حمایت از رسانه‌های موثر این اقدام را انجام داده و بسیار دقیق و خوب باید توسط رسانه‌های موثر مورد حمایت قرار بگیرد. »
تقویت رسانه‌ها
وی ادامه داد :« ما یک ظرفی داریم که یارانه محدود مطبوعات در این ظرف قرار گرفته است و اگر صد نفر خواهان بهره بردن از یارانه باشند همین ظرف وجود دارد و اگر هزار نشریه وجود داشته باشد باز هم از همین یارانه محدود استفاده می‌شود. در صورتی که الان بیش از 000/13 نشریه در کشور دارای مجوز هستند. این عمل موجب تقویت رسانه‌ها است. با این تصمیم قطعا، رسانه‌هایی که تحریریه ندارند به دنبال تشکیل تحریریه و تولید محتوا می‌روند. این عمل باعث تقویت رسانه‌ها و به نفع جامعه و مخاطبین است. این تصمیم هرگز به ضرر جامعه رسانه‌ای نخواهد بود و باید مورد حمایت هم قرار بگیرد.»
چرایی تکثر مطبوعات
محمدرضا سعدی مدیر مسئول روزنامه جهان صنعت در این باره گفت :«تکثر مطبوعات و مشکلات پیش آمده ناشی از چند دلیل است. تکثر مطبوعات از زمان اصلاحات که کمی فضای باز سیاسی ایجاد شد و روزنامه‌ها رشد کردند شروع شد و یک موجی ایجاد شد که آن موقع جامعه از نظر آگاهی بخشی این نیاز را احساس کرد و مردم هم از این تصمیم استقبال کردند لذا یک فضای باز سیاسی ایجاد شد . دولت در آن زمان نسبت به مطبوعات نگاه مثبت داشت و حمایت های ویژه ای را برای آن ها در نظر میگرفت. اما بعد از دوران اصلاحات تکثر مطبوعات بنا به دلایل مختلف دیگری به وجود آمد. یعنی به دلایل سیاسی پایگاه خبری داشتن برای سیاسیون مطرح شد و به عنوان یک بازی قدرت برای نفوذ سیاسیون در نظر گرفته شد لذا هرکس به دنبال یک رسانه و صدا داشتن رفت.
بسیاری از افرادی که در قدرت نفوذ داشتند با استفاده از امکانات و شرایط مالی و یارانه‌های دولتی مطبوعات سعی کردند که مجوزی را دریافت کنند اما به زیر ساخت های راه اندازی این نشریات توجه ای نکردند. اکثرا آدم هایی بودند که یا آشنایی با سیستم مطبوعات داشتند و یا بیشتر در قدرت بودند و آمدند مجوز رسانه را به هوای یارانه های ارشاد و سایر کمک ها گرفتند . اکثر این گروه ها مخاطب شناسی نکردند و بنابراین نتوانستند در بازار، مخاطب را جذب کنند و از نظر اقتصادی یک بنیان اقتصادی درستی را از نظر تامین هزینه هایشان داشته باشند. بعد از اصلاحات و از سال های 90 به بعد که مشکلات ارزی کشور و تحریم بیشتر شد این اشکالات عدم توجه به زیر ساخت اقتصادی مطبوعات نمایان شد و دولت‌ها با کمبود منابع مواجه شدند و نتوانستند حمایت کنند.
یک انگیزه دیگر از تکثر مطبوعات خود سیستم هیئت نظارت و مدیران ارشاد بودند که سعی می‌کردند از طریق تکثر مطبوعات و تنوع بخشی به آن نشان دهند که کار می‌کنند و قدرت نفوذ بالایی دارند و در انتخابات نماینده مدیران مسئول هیئت نظارت هم از تکثر مطبوعات به نفع خودشان استفاده می کردند و مطبوعات جدید را طرف خود می کشیدند تا اینکه رای شان در انتخاب نماینده مدیر مسئولان بالا برود. »
کار درست وزارت فرهنگ و ارشاد در وضعیت کنونی
وی ادامه داد: «در شرایط فعلی که وزارت ارشاد این تصمیم را گرفته است از یک طرف منابع کمک دولت به مطبوعات بسیار کم شده و از طرف دیگر هزینه های کاغذ به بیش از 15 برابر رسیده است و اصلا راه اندازی نشریات کاغذی هیچ توضیحی ندارد مخصوصا با تیراژ پایین. از طرف دیگر سرعت پیشرفت فضای مجازی و قدرت اطلاع رسانی آن‌ها تهدید بسیار جدی ای برای مطبوعات و سایت‌ها است. به همین دلیل میزان اثر بخشی مطبوعات کاهش و هزینه آن ها افزایش پیدا کرده و قدرت دولت در کمک مالی به مطبوعات کاهش یافته است لذا وزارت ارشاد ناگزیر است که چاره ای بیندیشد . در این بحث آمده از طریق تعداد شعبات رسانه ها و روزنامه ها یک پالایشی انجام داد.
گام بعدی این است که بسیاری از نشریات هستند که برنامه ، جایگاه و دغدغه مشخصی ندارند لذا الزام کردن نشریاتی که بیمه دارند روی سایت بارگذاری کنند و از این طریق می خواهد به هویت نشریات رسمیت ببخشد و دیتابیس اطلاعاتی خود را تقویت کند. قطعا نشریاتی که دارای کد بیمه نیستند به این معنا است که نیرو ندارند و در بخش اشتغال زایی نقشی را بازی نمی‌کنند. موضوع دیگر کنترل تیراژ است؛ یکسری نشریات برای بیزینس ایجاد شده اند . از این طریق دو معیار بیمه و بحث چگونگی چاپ و انتشار وزارت ارشاد می خواهد یک سری هایی که فعال و تاثیرگذار نیستند را پالایش کند و بالاخره درباره آن ها هم باید تصمیم گرفته شود.
هیچ کس قائل به حذف و از بین بردن نان دیگری نیست . اگر فردی فعال و تاثیر گذار باشد طبیعی است که سیستم معاونت مطبوعاتی و وزارت ارشاد باید از آن دفاع کند. زیرا به خودی خود این کار فرهنگی و مطبوعاتی اقتصادی نیست و مطبوعات همواره در همه جای دنیا نیاز به حمایت دارند . ولی به عنوان یک بنگاه اقتصادی باید دید که مطبوعات یک جایگاه اقتصادی، عرضه و تقاضا ، مخاطب و خریداری هم داشته باشد. بخشی هم دولت ها برای تامین هزینه هایشان و رشد زیرساخت های آن ها کمک می کنند . ولی این نیست که نشریه ای تولید شود و همه هزینه آن را دولت ها بدهند. بنابراین در این وضع کار وزارت بهداشت کار درستی است و باید مدیریت شود و منابع دولت به درستی در مطبوعات توزیع شود. به این صورت که کسی که کار مفیدتری را انجام می‌دهد باید مورد حمایت قرار بگیرد. اما دیگرانی که نگاه بیزینسی دارند و کار آن چنانی انجام نمی‌دهند و تنها دنبال یارانه هستند باید شناسایی و حذف شوند. »
شناسایی شبه رسانه‌ها
حسین عبداللهی مدیر مسئول روزنامه آرمان ملی نیز در این باره گفت :« قانون می‌گوید هرکسی که صاحب امتیاز رسانه می‌باشد موظف است افرادی که به صورت رسمی، تمام وقت و قانونی در اختیار یک رسانه یا مطبوعاتی هستند را مطابق با قانون مطبوعات و در راستای رعایت این قانون بیمه کند. ماده 46 قانون مطبوعات می‌گوید « صاحب امتیاز و مدیر مسئول موظفند کلیه کارکنان نشریه را بیمه نمایند تا در صورتی که به حکم دادگاه یا رای هیات نظارت یا به هر دلیل‌دیگر نشریه تعطیل گردید، تا زمان اشتغال مجدد طبق مقررات قانون کار حقوق قانونی آنان پرداخت شود.» کارکنان یعنی نیروهایی که به صورت رسمی، ثابت و تمام وقت مشغول به فعالیت هستند. اگر نشریه‌ای وجود دارد که لیست بیمه ندارد انگار نیرویی ندارد و مطابق ماده مذکور، رسمیتی ندارد. پس این مسئله یک الزام قانونی است و وزارت ارشاد صرفا بر اجرای این مقرره قانونی تاکید کرده است.
غربالگری‌ای که وزارت ارشاد یا معاونت مطبوعاتی انجام می‌دهد نشان دهنده این است که در واقعیت، از منظر حقیقی و در فضای روزنامه نگاری کشور کدام روزنامه‌ها این الزام قانونی را رعایت نکرد‌اند. اینکه برخی نگران این موضوع شده‌اند باید توجه کنند که نمی‌توانند در مقابل قانون بایستند. در مورد اینکه آیا این تصمیم به رسانه‌های واقعی کمک می‌کند باید بگویم شاید معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده باشد که اگر این قانون را پیگیری کند تا درست اجرا شود، می‌تواند به تقویت رسانه‌های واقعی کمک کند؛ رسانه‌هایی که خارج از وضعیت کاسبگرایانه کار می‌کنند؛ به عبارت دیگر قصد شناسایی شبه رسانه‌ها را دارد.
وزارت ارشاد نهاد نظارتی بر مطبوعات چه از حیث شکلی و چه از حیث محتوایی است. بنابراین چنین اتفاقی باعث می‌شود رسانه‌های واقعی از نشریات و شبه نشریات متمایز شوند. این تدبیر معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد است که از این رهگذر می‌خواهد دست به شناسایی شبه رسانه‌ها بزند که به طور غیرمستقیم به رسانه‌های واقعی و مطبوعات معتبری که در چارچوب قانون فعالیت می‌کنند کمک می‌کند. رسانه‌ای که هزینه‌هایی از جمله بیمه را پرداخت می‌کند و وظایف کارفرمایی قانونی خود را به جا می‌آورد با کسانی که این مسائل را رعایت نمی‌کنند در دو کفه نامتوازن قرار می‌گیرد؛ یعنی یکی خود را به ظاهر رسانه نشان می‌دهد و از کمک‌ها و حمایت‌ها برخوردار می‌شود اما دیگری واقعا رسانه است. این ترکیب متناقض است و باید برای آن فکری اساسی اندیشیده شود. »
راهی منطبق بر قانون
وی ادامه داد :« شاید راه‌های دیگری برای دستیابی به این مهم وجود داشته باشد اما وزارت ارشاد این راه را در پیش گرفته است و به نظر منطبق بر قانون نیز است. نشریه‌ای که نتواند ارکان یک رسانه را داشته باشد، نمی‌تواند در تعریف و چارچوب رسانه قرار بگیرد. صرف داشتن یک مجوز نمی‌تواند آن نشریه را در قالب نشریات حقیقی که روزانه در معرض هزینه‌های سنگینی هستند قرار دهد. به نظر من وجود چنین نشریاتی فارغ از اینکه غیرقانونی است غیر عادلانه نیز می‌باشد که منجر به توزیع ناعادلانه حمایت‌ها می‌شود. رسانه‌های واقعی آن‌هایی هستند که در چارچوب قانون مطبوعات و آیین نامه آن کار می‌کنند و دارای ارکان رسمی یک رسانه‌اند و به تولید محتوا پایبند هستند. شریان حیاتی چنین رسانه‌هایی وابسته به اعتماد مخاطب است به این معنی که اگر مخاطب خود را از دست بدهند دچار مشکل می‌شوند و نخواهند توانست استمرار پیدا کنند. لذا رسانه‌ای که خود را با خواسته‌های مخاطب تعریف کند به هیچ عنوان حاضر نخواهد بود کار شبه رسانه‌ای انجام دهد و به نحوی رفتار کند که خلاف قانون مطبوعات باشد. اگر نهاد وزارت ارشاد این کار انجام دهد به نظر من باعث می‌شود بساط دلالان و کسانی که در بخش رسانه مشغول به چنین فعالیت‌هایی هستند از این صنف فرهنگی برچیده شود چرا که این تدبیر علاوه بر اینکه موجب شناسایی رسانه‌های واقعی می‌شود، مزاحمت ناشی از شبه رسانه‌ها را نیز از بین می‌برد.
صرف داشتن یک مجوز به معنی قانونی بودن یک رسانه نیست بلکه باید سایر شرایط نیز وجود داشته باشد. در محل فعالیت برخی از این رسانه‌ها گاهی اوقات تعداد بالایی نشریه در یک جا وجود دارند. این کشور 300 روزنامه دارد، مگر می‌شود در منظر حقیقی هر روز این تعداد روزنامه مانند روزنامه‌های واقعی حضور داشته باشند اما ما آن‌ها را نبینیم؟! کسانی ادعای نشریه بودن می‌کنند که گاهی اوقات حتی لوگوی آن‌ها در فضای حقیقی دیده نمی‌شود و معلوم نیست چه کار می‌کنند. این کار رسانه‌ای و فرهنگی نیست بلکه دلالی رسانه‌ای از طریق جذب آگهی‌ها و کمک‌های حمایتی است که با اهداف اولیه‌ای که وزارت ارشاد دارد بسیار متفاوت است. نگاه ارشاد یک نگه محتوایی و مبتنی بر واقعیت است. حتی از نظر شکلی نیز با وجود بالغ بر 300 عنوان روزنامه، در فضای حقیقی کمتر از 30 مورد آن‌ها قابل رصد هستند. به هر حال وزارت ارشاد به این نتیجه رسیده است که از این طریق شاید بتواند آن سوء مدیریتی که باعث شده چنین نشریاتی به وجود آیند و تحت عنوان یک مجوز و یک ورق کاغذ، جای رسانه‌های واقعی را اشغال کنند، مدیریت کند. »
شاخص‌های رتبه بندی تغییر کند
منصور مظفری همچنین گفت: اخیرا در سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رتبه‌بندی مطبوعات قرار داده شده است که بسیار دارای اشکال است هرچند وقت اعتراض وجود دارد ولی شاخص‌های رتبه‌بندی در دوره گذشته تعیین شده که منفعت عده‌ای خاص را تامین می‌کرد. وی گفت: مدیران جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با کار کارشناسی، شاخص‌ها را باید تغییر دهند تا مطبوعات واقعی رونمایی شوند. منصور مظفری ادامه داد: متاسفانه برخی شاخص‌ها تشریفاتی است و دوباره نشریات سفارشی و بی‌محتوا را بالا می‌آورد، هر چند که نشریات یا محتوا شاید در این شاخص‌بندی هم رتبه بالا را کسب نمایند ولی حق برخی دیگر ضایع می‌شود. وی تاکید کرد: اگر این شاخص‌ها را در اختیار مخاطبان قرار دهید هر فرد حتی با سواد کم رسانه‌ای متوجه اشتباهات آن خواهد شد و مسئولان جدید باید در این خصوص نیز فکری بنمایند.
منبع: آفتاب یزد
