زلزله خبر نمی کند/ ضرورت تغییر پایتخت

به گزارش پرسون از همدان- از گذشـته تـاکنـون هشـدارهای زیـادی نسـبت بـه زلزلــه خیــز بــودن ایــران شــنیده ایــم و حتــی گســل های کشــور شناســایی شــده اســت امــا متاســفانه هیــچ گونــه اقدامــی بــرای جلوگیــری از آســیب های ناشــی از زلزلــه در ایــران انجــام نشــده اســت.

چـرا زلزلـه خیـزی را بایـد جـدی بگیریـم؟ ایـران از سـمت راسـت روی مناطـق فشـرده افغانسـتان، هندوسـتان و کـوه هــای آلــپ قــرار دارد و از سمت چــپ نیــز بـه دلیــل گســترش سلسـله رشته کوه های زاگـرس و البـرز در منطقـه فشـرده و زلزلـه خیـز قـرار گرفتـه اسـت. سلســله جبــال زاگــرس از تنگــه هرمــز تــا منطقــه سیســتان و بلوچســتان و مــرز ترکیــه کشــیده می شــود و ایــن منطقــه اســتعداد زلزلــه تــا 5.7 ریشــتر را دارد و شــاخه زلزله خیــزی دیگــری داریــم کــه از مشــهد شــروع شــده و بــه تهــران، دریــای شــمال و منطقــه آذربایجــان شــرقی و غربــی وصــل می شــود و در واقــع زلزله خیــزی ترکیـه از شـرق بـه غـرب تقریبـا بـه صـورت افقـی دنبالـه زلزله خیــزی ایــران اســت. بـه همیـن دلیـل رفتـه رفتـه انـرژی بیشـتری در فلــات ایــران جمــع می شــود و به قــول دکتــر عکاشــه، پــدر علــم زمیـن شناسـی ایـران ناگهـان ایـن انـرژی تخلیـه می شـود کــه بــه آن (زلزلــه) می گوییــم.

حــال بایــد در آمــاده بــاش عملـی و میدانـی نـه آمادگی های تئـوری روی کاغـذ باشیم. مـروری کوتـاه در گذشته نشـان می دهـد کـه زلزله هـای تاریخـی در ایــران بســیار زیــاد بــوده کــه دامنــه تخریــب بالایـی نیــز داشته اند. اساساً ایــران اســتعداد زلزلــه تــا 5.7 ریشــتر را دارد البتـه در ایـن مورد اسـتثنا نیز ماننـد زلزلـه 7/8 ریشـتری طبـس وجود دارد.

مــا ایرانی هــا ماننــد ژاپنــی هــا بایــد مــدام آمــاده بــاش و منتظـر زلزلـه باشیم بخصوص در شـهرهای بـزرگ ماننـد تهــران و... در مورد وضعیــت گســل های تهــران باید گفت از شــرق تــا غــرب تهــران حــدود 40 کیلومتــر و شــمال و جنــوب تهــران حــدود 15 کیلومتــر کشیده شده اســت کــه در آنهــا صدهــا گسـل وجـود دارد و ضـروری اسـت کـه بدانیـم گسـل های تهـران تقریبـا گسـل های شـرقی و غربـی هسـتند کـه بـه مــوازات کوه هــای البــرز مرکــزی واقــع شــده اند و مناطــق شــمال و جنــوب تهــران بـه ـشــدت زلزله خیــز بــوده و ایــن موضــوع نگرانی هــا را از حیــث دامنــه تخریــب آن عمیقتــر می کنــد. مناطــق یک، ۲ و ۳ تهــران را از جملــه مناطــقی باید برشـمرد کـه بـا فعـال شـدن احتمالـی گسـل های شـمال پایتخـت بیشـترین آسـیب را از وقـوع ایـن بـلای طبیعـی خواهنـد دیـد. از آنجــا کــه مناطقــی چــون مناطــق۷، ۹، ۱۱ و ۱۷ دارای بافـت فشـرده هسـتند، در صـورت وقـوع زلزلـه ایـن مناطــق هــم آســیب جــدی دیــده و دامنــه خســارات در ایــن مناطــق بســیار بــالا خواهــد بــود. البته نبایــد فرامــوش کنیــم کــه گســل ری و فشــم دو گســل بــزرگ تهـران هسـتند و فعـال شـدن آنهـا خطرنـاک خواهـد بـود.

تمـام ایـن مقالـه اهمیـت و خطـر زلزلـه را و لـزوم تغییـر پایتخـت را گوشزد می کند چراکـه اگـر اینگونـه نشـود بایـد در یـک روز پس از زلزلـه دومیلیــون نفر از هموطنانمــان را فقــط در تهــران همزمــان به خــاک بســپاریم. آنچـه از شـواهد مشـخص اسـت تهـران به دلیـل جمعیـت زیـاد و زلزلـه خیـز بـودن نبایـد پایتخـت بمانـد. کشـور مـا هرساله یـک زلزلـه ۶ ریشـتری دارد و در تهـران نیــز هــر ۱۵۰ ســال یــکبــار زلزلــه ۷ و نیــم ریشــتری اتفــاق میافتــد. بنابرایــن بایــد بــرای چنیــن شــرایطی آمادگــی کافــی داشــت.

زلزلــه همیشــه در ایــران بــه وقــوع پیوسته و می پیوندد و بــه هیـچ کشـوری خبـر نمی دهـد و همه گفتـه هـا در مـورد پیــش بینــی زلزلــه دروغــی بیــش نیســت. البتــه در مکزیک زلزله ســنج هایــی هســت کــه شــاید 5 ثانیــه قبــل از زلزلــه هشــدار می دهــد امــا کفایــت نمی کنــد.
نتیجـه اینکـه اگـر زلزلـه بـا بیش از ۷ ریشتر در تهـران اتفـاق بیفتـد هیـچ راه کمکـی هـم بـه مـردم باقـی نمـی مانـد و دلیـل آن وجـود بافـت فرسـوده و معابـر بـا عـرض کــم و ســاختمان های بلنــد و نیــز تاسیســات زیرزمینــی و تونــل هــای مختلــف است. لــذا بایــد پایتخــت تغییــر کند تــا از حجــم رفــت و آمــد و اســکان در تهـران کــم شــود در غیــر ایــن صــورت انتظــار فاجعــه ای عظیــم را بایــد داشــته باشــیم. حــال پایتخــت بــه کجــا انتقــال یابــد نیــاز بــه بررســی دقیــق و ســریع دارد و در آخـر بایـد سـتاد بحـران از هـم اکنـون بـه فکـر همه شــهرها و اســکان در زمــان وقــوع زلزلــه و تأمین مایحتاج باشــد.

نویسنده: محسن بازرگان، کارشناس ارشد معماری