مذاکرات برجام

برجام برای ایران تنها یک توافق سیاسی نبود، بلکه آزمونی از حکمت جمعی و ظرفیت حکمرانی بود. برجام، همانند هر توافقی، نقاط قوت و ضعف داشت؛ اما معضل بنیادین اصلی در فقدان انسجام حکمرانی پس از تصمیم نهایی نهفته بود.

پس از جنگ اخیر محتواهای گوناگونی تولید شد تا به مردم آموزش داده شود که چگونه تاب‌آور شوند و آن را حفظ کنند. یکی از نمونه‌های خوب آن سخنرانی دکتر مکری با عنوان «چه کسانی در بحران‌ها نمی‌شکنند؟» است.

مکانیسم ماشه حرف اول رسانه‌های غربی و عبری است.در داخل اما یک بحث جدی؛اشتباهات فاحش برجام و نقد جدی مفاد آن و ضعف تیم مذاکره کننده برجام است که بسیاری از آن ها اگر چه درست است، ولی اکنون بزنگاه درگیری و اختلاف در درون کشور نیست.

مذاکرات ایران و اروپا بر سر مکانیسم اسنپ‌بک، که می‌تواند تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگرداند، به دلیل بی‌اعتمادی عمیق تهران به غرب و ناکارآمدی اهرم‌های دیپلماتیک اروپا به بن‌بست رسیده است. ایران این مذاکرات را بی‌فایده می‌داند، زیرا اروپا را فاقد اختیار و اراده برای میانجیگری مستقل می‌بیند. اما چرا ایران و اروپا با ناامیدی به اسنپ‌بک نگاه می کنند؟

تاریخ معلم خوبی است. آن‌قدر خوب که یک درس را چند بار تکرار می‌کند اما اینکه برخی از دولتمردان ما درس‌های صریح، ساده و تکراری تاریخ را باز هم متوجه نمی‌شوند، تأسف‌آور است.

این روزها اما از تنها چیزی که سخن به میان نمی‌آید «لغو تحریم‌ها» است! «لغو تحریم‌ها» تنها دلیل خطرپذیری و مصلحت‌سنجی ایران برای تن دادن به خواسته دولت چهاردهم در پیشبرد مذاکرات بود اما دیپلمات‌های دولت چهاردهم آن‌قدر که در 5 دور مذاکره غیرمستقیم با آمریکا درباره اعتمادسازی و محدودسازی برنامه هسته‌ای ایران سخن گفتند از چند و چون لغو تحریم‌ها توسط آمریکا سخن به میان نیاوردند.

وزیرخارجه کشورمان درباره مذاکره با آمریکا گفت: باید ابتدا مطمئن شویم که آمریکا بار دیگر در جریان مذاکرات ما را هدف حملات نظامی قرار نخواهد داد.

انگیزه ایران برای مذاکرات، محدود شدن برنامه غنی‌سازی و چند و چون آن نیست بلکه هدف، لغو مؤثر و پایدار تحریم‌هاست که بعد از پنج دور مذاکره، هنوز در دستور کار جدی قرار نگرفته است.

اگر احیانا رفتار آمریکایی‌ها سرکشانه باشد و توافق را به دوردست منتقل کنند، می‌تواند آثار مثبتی را که تا همین الان به وجود آورده، از بین ببرد.

علی مطهری درمورد مذاکرات بین ایران و آمریکا گفت: اینگونه نباشد باشد که عده ای بگویند که دولت یا اصلاح طلبان این مذاکره غیر مستقیم را بر رهبری تحمیل کردند. نباید از ابتدا صدای اختلاف بلند شود. همه باید توجه داشته باشند که این مذاکرات غیر مستقیم با آمریکا تصمیم کل نظام بوده است و همه باید حمایت کنیم.

ما به طور مشخص ۱۴ سال است که با نسل جدید تحریم ها مواجهیم. حتی در دوره برجام و رفع نسبی تحریم ها نیز سایه تحریم ها و چگونگی رفع آن ها مسئله ای بود که ذهنیت همه کشور را متوجه خود کرده بود.

برخلاف ظاهر که گفته می‌شود وضعیت سیاست خارجی کشور عادی و همه‌چیز تقریباً آرام است، واقعیت از چیز دیگری حکایت می‌کند و نشان از یک بی‌توجهی کامل به جزئیات تعاملات خارجی دارد.

واقعیت این است که امروز نمی توان به مذاکره با آمریکا اعتماد کرد. یکی از دلایل اصلی هم این است که ایران برای لغو تحریم ها وارد مذاکره با کشورهای ۱+۵ از جمله آمریکا شد و به همین دلیل محدودیت های پیشنهادی در برنامه های هسته ای خود را پذیرفت. اما دولت اول ترامپ در اقدامی غیرقانونی و عهدشکنانه از برجام خارج شد و مانع اجرای مفاد این توافق گردید.

یکی از حامیان دوآتشه برجام با بیان اینکه آمریکا در موضوع عدم اجرای برجام به ایران ۲۴۰ میلیارد دلار خسارت وارد کرده، اذعان کرد که برجام از جهات مختلف، ضد منافع ایران نوشته شده است.

مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌عنوان مسئول نهاد ناظر بر اجرای تعهدات هسته‌ای برجام، با تاکید بر اینکه توافقات سال ۹۴ با پیشرفت‌های صنعت هسته‌ای ایران سازگار نیست، گفت: برجام می‌تواند الهام‌بخش و الگوی توافق جدید با ایران باشد.

برای کمک به دولت و ملت و برای فائق آمدن بر مشکلاتی که هر روز آستانه تحمل جامعه را پایین‌ و پایین‌تر می‌آورد، به خاطر خدا و مردم، همدلی و مهر و مدارا و وفاق را تحقق بخشیم.

عضو شورای اطلاع رسانی دولت گفت: «تأکید رئیس‌جمهور بر کلیدواژه‌ مذاکره شرافتمندانه ، به این معناست که دولت چهاردهم به هر قیمتی حاضر به مذاکره با طرف غربی نیست».

با وجود تمامی عبرت و خسارت برجام برای کشور که حتی وزیر وقت خارجه نیز به آنها اعتراف کرده است؛ این روزها همچنان عده‌ای در داخل کشور به دنبال ادامه مذاکرات و توافقات جدید هستند.گویی تمامی این درس‌های تلخ و نتایج ناگوار که برجام برای ایران به همراه داشت، به فراموشی سپرده شده است.

یک تحلیلگر دیپلماسی می گوید: برجام نمونه پیروزی دیپلماسی است، هر چند که برخی معتقدند که اجرای آن به‌ طور کامل محقق نشد، اما پول‌هایی که طی مراحل مختلف به واسطه این توافق کشور وارد شدند، نشان‌دهنده جنبه‌های مثبت این توافق بود.

اکنون وضعیت آمریکا بسیار نامناسب است چرا که تورم و بیکاری در آمریکا باعث شده نارضایتی‌های اجتماعی در این کشور به وجود ‌آید از این رو نگاه ترامپ نگاهی اقتصادی و تجاری به جهان خواهد بود و به این علت ایران باید از فرصت کنونی استفاده کند و تعاملی بر اساس شرایط منطقه و شرایط اقتصادی جهان با کشورهای غربی داشته باشد تا از این طریق آمریکا به سمت لغو تحریم‌های ایران گام بردارد.