برجام

رئیس‌جمهور آمریکا در کنفرانس امنیتی مونیخ، بخشی از مانیفست سیاست خارجی کشورش را در دوران پساترامپ به جهان اعلام کرد. بازگشت آمریکا به همکاری نزدیک با اروپا به‌عنوان متحد استراتژیک، یکی از این موارد است.

گفته شد مردم روستایی در بلوچستان برای معالجه به پاکستان می‌روند. بیش از 10 ‌سال است که راه ارتباطی این روستا و روستاهای دیگر با نزدیک‌ترین شهر به‌ دلیل کمبود اعتبار بلاتکلیف مانده و هم‌وطنان ایرانی به‌همین‌دلیل به کشور بیگانه مراجعه می‌کنند. اینجاست که نماز قضا شده است. سرنوشت این راه مثالی بارز است از قضا‌شدن اقدامات و پروژه‌هایی که در ایران در جریان است و با گذشت ده‌ها سال به موجوداتی فرسوده و از پای افتاده تبدیل شده است.

ما برای رسیدن به حقوق کشور خود نه تنها در گام‌های هسته‌ای که در ابعاد سیاسی هم باید جبهه‌های جدید باز کنیم و افکار عمومی جهان را متوجه رنجی کنیم که تحریم‌های امریکا خصوصا در دوران کرونا متوجه ایرانیان کرده است. به نظر می‌رسد فشار سیاسی بر دولت بایدن موثر خواهد شد، درست برخلاف دولت ترامپ که هیچ فشاری را نمی‌پذیرفت و پیگیر پیروزی بزرگ و قاطع بود.

توافق مهم غیرمعاهده‌ای برجام هنوز به‌رغم خسارات و آسیب‌های متعددی که از سوی برخی اعضای بدعهد و ادا به آن وارد شد، به علاوه نزاع و مشاجره‌های حقوقی و سیاسی، منشأ آثار گوناگونی است. قراردادی که به درستی و برخلاف اصل حسن‌نیت که در متن آن مکرر به آن اشاره شده، اجرا نشد و حُسن نیتی هم از سوی همان اعضای بدعهد و ادا نسبت آن روا نگردید.

یکی از متداول‌ترین پرسش‌های چند ماه گذشته این است که بعد از احیای احتمالی برجام چه شرایطی متوجه اقتصاد ایران و نظم و نظام بازارها خواهد شد؟ واقعیت این است که اقتصاد ایران سال‌هاست منتظر تحولات برآمده از متغیرهای پیرامونی است. به گونه‌ای که این انتظار و تعلیق به یکی از ویژگی‌های اقتصاد ایران بدل شده است. قبل از امضای برجام، مدت‌ها، اقتصاد ایران در انتظار امضای برجام روزگار می‌گذراند.

اگر کشور و اقتصاد آن هر چه زودتر به یک شرایط نسبی بازگشت به برجام دست یابد، می‌تواند نقطه نجاتی برای اقتصاد ایران باشد؛ چرا که اگر بازارها از جمله بازار ارز احساسش بر این باشد که یک دوره طولانی مذاکرات بدون هیچ گشایشی در پیش است، باز هم دچار تلاطماتی که در ماه‌های گذشته تجربه کردیم خواهد شد و این تلاطمات می‌تواند اثر فزاینده‌ای روی تورم و نرخ بیکاری داشته باشد و نرخ رشد اقتصادی ما را نیز به سمت کمینه‌های خود پیش ببرد.

تاریخ ١١٣ ساله معاصر ایران چه چیزی به ما درباره آینده برجام می‌گوید؟ گاهی باید به گذشته بازگشت تا تحولات امروز معنا یابد؛ به همین دلیل بهتر است به ١١٣سال پیش بازگردیم؛ یعنی زمانه‌ای که انقلاب مشروطه به ثمر نشسته بود.

با روی‌کارآمدن جو بایدن، بار دیگر در نقطه عطفی تاریخی در پرونده هسته ایران قرار گرفته‌ایم. با گذشت حدود یک ماه هنوز وعده رئیس‌جمهور جدید آمریکا در بازگشت به برجام محقق نشده است.