ضرورت احداث بادشکن، اطراف مزارع و باغ های استان سمنان

به گزارش سایت خبری پُرسون، وحیدرضا شادفر کارشناس ارشد منابع طبیعی در یادداشتی نوشت:

جهان بسوی گرم شدن پیش می رود، گرمای بی سابقه درسال های اخیر (ناشی از تغییر اقلیم) در کل جهان محسوس بود، در کنار تغییر اقلیم و پدیده مخرب آلبیدو، 2 درجه افزایش دما، موج تابشی اشعه فرابنفش، آلودگی هوا و ریزگردها نیز مزید برعلت گردیده است.

براساس آخرین آمار وزارت نیرو ۸۲ میلیارد مترمکعب آب دربخش کشاورزی مصرف می شود، درحالیکه وزارت جهادکشاورزی بنابر بررسی های انجام داده، مصرف آب را نزدیک به ۷۲ میلیاردمترمکعب می داند گرچه زیاد فرقی هم ندارد، چراکه از سال اول اجرای برنامه اول (سال ۶۸ ) تا انقضای مدت برنامه پنجساله ششم (سال۱۴۰۲) که حدود ۳۳ سال از آن می گذرد، هرچه قانونگذار مقرر کرده، عملاً هیچ دستاوردی نداشته و غالباً کشور، با نتایج معکوس در "امنیت غذایی و توسعه روستاها" مواجه بوده است، چرا ؟

کاهش مصرف آب، کم آبی و بعضاً بی آبی، چالشی است که هر روز دامنه آن گسترده تر می شود، درحالی که می توان با راهکارهایی ساده، از هدررفت آب، تبخیر و پیامدهای آن جلوگیری کرد!

دکتر علی بیت‌اللهی، رئیس محترم مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، چندی قبل گفتند" عمده‌ترین دلیل فرونشست زمین در ایران، پایین رفتن سطح آب‌های زیرزمینی و تشدید تبخیر از سطح است".

ناترازی آبخوان‌ها از مرز 150 میلیاردمترمکعب درسال، گذشته است که سالانه 4.4 میلیارد مترمکعب بر این ناترازی اضافه می‌شود.

تنش آبی از یکطرف و فرسایش خاک، ازسویی دیگر دست بدست هم داده، سبب ازبین رفتن میکروارگانیزم های خاک گردیده و نهایتاً منجر به فقر شدید خاک شده است، تبخیر نیز مهم‌ترین و اصلی‌ترین معضل زیست محیطی کشور است و ازطرفی با کاهش بهره وری آب روبرو هستیم که اگر بتوانیم این معضلات زیستی را بطریقی، مقابله و کاهش دهیم، بسیاری از مشکلات تولید، دربخش کشاورزی حل می شود و یک گام به امنیت غذایی نزدیکتر خواهیم شد. افزایش 2 درجه ای دما و افزایش گرما، تبخیر را شدت بخشیده و رطوبت ناشی از بارش ها را ازدست میدهیم، خبر خوب اینکه برای کاهش و حذف 135 معضل زیستی و عوامل انسانی (که هریک به تنهایی سبب کاهش تولیدات کشاورزی و تولیدات منابع طبیعی می گردند) خوشبختانه راهکار هست.

چندی قبل، آقای دکتر رحمانی، معاون محترم دفتر توسعه نظام‌های فنی شرکت مدیریت منابع آب گفتند: "اگر قرار باشد اتفاقی در مدیریت آبهای زیرزمینی رقم بخورد، باید در دو بخش باشد، یعنی هم مدیریت منابع اصلاح شود و هم در بهره‌برداری، تغییرات و اصلاحاتی ایجاد کنیم".

دقیقاً امروز نیز شاهد همین مطلب مهم و انقلابی (اما از منظری دیگر و از بعد عملیاتی و از نگاه علمی و زیباتر) به اجرای طرح بادشکن، اما به دست پرتوان مردم بومی و بهره برداران هستیم.

دکتر قاسمی رئیس محترم سازمان جهادکشاورزی استان سمنان، بسیار هوشمندانه، با بیان اینکه باید بدنبال کاهش خسارات ناشی از باد و فرسایش خاک پیش رفت، تأکید کردند: "لازم است کاشت درختان بادشکن در حاشیه مزارع استان، عملیاتی گردد و برای افزایش تولید محصولات کشاورزی، باید به بهره برداران، آموزش‌های لازم ارائه شود، یکی از این موارد (احداث بادشکن با درختان و گیاهان دارویی) برای کاهش اثرات ریزگردها همراه با بهره‌وری اقتصادی است".

جهت جلوگیری و کاهش فرسایش خاک، بجهت کاهش هدررفت آب و بمنظور کاهش تبخیر و تعرق، یکی از راهکارهای علمی، زیست محیطی، اجرایی و سهل الوصول احداث بادشکن هاست.

همه میدانیم خشکسالی و تبعات آن یک شبه بوجود نیامده است که حل آن یکروزه و دریک جلسه انجام بشود، شروع و استارت یک دگرگونی و آغاز تغییرات (آنهم ازجنس زیست محیطی) نیازمند جسارت، شجاعت و مدیریتی مدبرانه است که کمتر میتوان یافت.

در کشوری که میزان بارش، بدلیل تغییرات اقلیمی کاهش یافته، پدیده سیلاب، فرسایش خاک، ریزگردها، فرونشست زمین، ناترازی آبخوانها، تبخیر وتعرق و آلبیدو و... افزایش یافته است و بهره برداری مازاد بر توان اکولوژیک به کاهش پوشش گیاهی انجامیده، فقط با وجود مدیریتی دانش محور و هوشمندانه می توان در بهبود وضعیت محیط زیست و منابع طبیعی، با اولویت استان سمنان برجسته شد و الگو شد، چراکه جهت کاهش خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی، هیچ راهی جز راهکار بیولوژیک، طبیعت محور و اثرگذارتر از احداث بادشکن اطراف مزارع، باغ ها، دیمزارها و دامداری ها، مرغداری ها و روستاها نداریم.

طرحی دوطرف سود که البته سودش برای کشاورزان بیشتر است (طبق گزارش مؤسسه تحقیقات مناطق خشک، بعضاً تا 120 % سبب افزایش عملکرد محصول میشود ) و نتایج آنرا دقیقاً در توسعه روستاها شاهد خواهیم بود.

بادشکن طرحی ساده، علمی و زیست محیطی است که توسط بهره برداران و در راستای طرح ملی تولید و کاشت یک میلیارداصله نهال، اجرایی می گردد، فقط بدین طریق در بهره‌برداری، تغییرات و اصلاحاتی ایجاد خواهد شد.

پروفسور چاپمن از دانشگاه لیدز براساس نتایج یک پژوهش جدید نشان داد که احداث بادشکن می‌تواند میزان ذخیره کربن در خاک را تا ۵۰ % بیشتر از مراتع مجاور افزایش دهد. این یافته‌ها که در مجله کشاورزی، اکوسیستم‌ها و محیط زیست منتشر شد، بر اهمیت بادشکن ها در بهبود سلامت خاک و کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی تأکید دارد.

دکتر سوفیا بیفی، پژوهشگر اکوسیستم‌های کشاورزی نیز درباره اهمیت این نتایج گفت: کشاورزان با احداث بادشکن، شاهد افزایش عملکرد محصول، تنوع زیستی در مزارع، افزایش حشرات (بعنوان گرده‌افشان‌) همچنین بهره‌مندی از مزایای چوب، گل و سایه درختان بادشکن بوده‌اند. دلایل فزآینده‌ای برای احداث بادشکن وجود دارد، از سلامت دام‌ها، حفاظت از محصولات و امنیت زیستی گرفته تا ذخیره کربن.

احداث بادشکن، بعنوان یک راهکار کلیدی برای دستیابی به اهداف زیستی، مورد توجه قرارگرفته است. دولت این کشور برنامه دارد، تا سال ۲۰۵۰ حدود ۷۲,۵۰۰ کیلومتر بادشکن جدید در سراسر انگلستان ایجاد کند. همچنین کمیته تغییرات اقلیمی بریتانیا، پیشنهاد کرده است که با توسعه شبکه بادشکن، می توان نقش مؤثرتری در کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی ایفاد کرد.

این نتایج نشان می‌دهد که احداث بادشکن، نه‌تنها به کاهش انتشار کربن کمک می‌کند، بلکه باعث بهبود شرایط زیست‌محیطی، کاهش دمای محیط و خاک (در تابستان ها) و تنوع زیستی در مزارع کشاورزی می‌شود.

راه مبارزه با فرسایش بادی و تقلیل فرسایش بادی و گرد و غبار در دو امر نهفته است:

الف) افزایش ماندگاری رطوبت خاک، باهدف پایداری و تثبیت خاک (از طریق پوشش گیاهی)

ب) تقلیل سرعت باد (از طریق احداث بادشکن ها)

البته احداث بادشکن از زمان های قدیم، بطور سنتی در بخش هایی از ایران رایج بوده است.

خدمات اکوسیستمی بادشکن ها در مناطق روستایی که بر پایه مطالعات و تحقیقات گسترده درسال 2021 توسط مرکز تحقیقات کشاورزی اتریش (نتایج تحقیقات 50 ساله- اثرات بادشکن) انجام شد، به مواردی تأکید گردیده که ذیلاً به مهمترین آن اشاره شده است.

- بادشکن ها، سبب پایداری خاک شده و فرسایش خاک را کاهش می دهند.

- بادشکن ها، با اثرگذاری بر شرایط جوی، موجب کاهش گازهای گلخانه ای (GHG) می گردند.

- بادشکن ها، موجب کاهش اثرات سوء آفت کش ها و سموم شیمیایی می شوند.

- بادشکن ها، سبب افزایش ارگانیک و طبیعی، غلظت نیتروژن خاک می گردند.

- بادشکن ها، بدلیل تعدیل و تنظیم دما، برای دام ها نقشی بسیار ارزشمند و مفید دارند.

- بادشکن ها، با عملکرد بهتر و بیشتر در گرده افشانی، سبب افزایش عملکرد محصول می گردند.

- بادشکن ها، موجب کاهش ذرات معلق (ریزگردها) تا 70 % و کاهش بو و سر و صدا می شوند.

- بادشکن ها، موجب کاهش آفات و کنترل بیماری های گیاهی در مزارع می گردند.

- بادشکن ها، با تولید زیست توده بسیار نقش آفرین هستند.

- بادشکن ها، روانآب را به تأخیر می اندازند و کاهش می دهند.

- بادشکن ها، تأثیر مثبتی بر تجمع عناصر میکرو و ماکرو و موجودات خاکزی دارند.

- بادشکن ها، سبب تجمع و افزایش مواد مغذی خاک می شوند.

نتیجه اینکه احداث بادشکن، برای توسعه اقتصادی روستاها ضرورت دارد.

اگر طرح ملی کمربندسبز یا احداث بادشکن درتمامی اماکن، اطراف راه ها، بزرگراه ها، ریل قطار و فرودگاه، اطراف روستاها، شهرها، کلانشهرها، شهرک های صنعتی، کارخانجات، اطراف معادن، اطراف تأسیسات وزارت نیرو و نیروگاه ها، زیستگاه های حیات وحش، رودخانه ها و اطراف سدها، اطراف پادگان ها و مراکز نظامی و خصوصاً با اولویت، اطراف مزارع، مراتع، دیمزارها و باغ های استان اجرا گردد، علاوه بر زیبایی منظر و ارائه خدمات ارزشمند زیست محیطی به بهره برداران، آیا محلی برای جولان آلاینده ها، ریزگردها یا گرد وغبار در استان سمنان باقی خواهد ماند؟

خداوند یار و پشت و پناه مدیران دلسوز- شجاع و مردمی.

منبع: پُرسون