با وجود اهمیت زیاد نقشی که پرستاران در نظام سلامت ایفا می‌کنند زنگ خطر افت کیفیت خدمات درمانی در اثر کمبود پرستار چندسالی است به صدا درآمده و کمبود نیروی انسانی در حوزه پرستاری، این روزها به یکی از معضلات جدی نظام سلامت تبدیل شده است.
به گزارش سایت خبری پرسون، تجربه بستری در بیمارستان یا آشنایی با بیماران و کادر درمان، به هر کسی نشان می‌دهد که پرستاران چه نقش حیاتی در سلامت بیماران ایفا می‌کنند. نیروهایی که در ایام کرونا هم بار دیگر به همه مردم و مسئولین ثابت کردند که فداکاری و از خودگذشتگی در چه معناست و با به خطر انداختن جان خود، جان بیماران را نجات دادند.
با وجود اهمیت زیاد نقشی که پرستاران در نظام سلامت ایفا می‌کنند زنگ خطر افت کیفیت خدمات درمانی در اثر کمبود پرستار چندسالی است به صدا درآمده و کمبود نیروی انسانی در حوزه پرستاری، این روزها به یکی از معضلات جدی نظام سلامت تبدیل شده است. به مناسبت روز جهانی پرستار در این گزارش به دلایل و منشأ کمبود پرستار در کشور خواهیم پرداخت.
چند پرستار در کشور داریم؟
عباس عبادی؛ معاون پرستاری وزارت بهداشت به تسنیم می‌گوید: در حوزه درمان و مراقبت گروه پرستاری 230 هزار نفر در مراکز درمانی فعال هستند.
این عدد در بین جمعیت 550 هزار نفری کارکنان وزارت بهداشت قابل توجه و مؤید نقش مهم پرستاران در تأمین سلامت بیماران است. پرستاران می‌توانند در شاخص‌های مختلف نظام سلامت اثرگذار باشند و تأمین رضایت و رفع مشکلات کاری آنها به رضایت گیرندگان خدمت نیز منجر می‌شود.
چند پرستار کم داریم؟
معاون پرستاری وزارت بهداشت می‌افزاید: کشور با مشکل کمبود حداقل 100 هزار نفر پرستار روبرو است؛ استاندارد در نظر گرفته شده برای نیروی انسانی در گروه پرستاری، 2.5 نفر به ازای هر تخت بیمارستانی است اما در زمان حاضر، به طور میانگین کمتر از یک پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی در کشور داریم.
به عبارت دیگر، هر پرستار باید به طور همزمان، چند بیمار را تحت نظر داشته باشد که این معضل را می‌توان از علل افت کیفیت خدمات درمانی در بیمارستان‌های دولتی کشور دانست.
کمبود پرستار از کجا نشأت می‌گیرد؟
طبق اعلام سازمان نظام پرستاری، هم‌اکنون میزان پذیرش دانشجوی پرستاری 10500 نفر در مقطع کارشناسی است اما کشور به جذب سالانه حداقل 15000 پرستار نیاز دارد!
پایین‌تر بودن میزان تربیت پرستار نسبت به نیاز کشور از سویی و اضافه شدن سالانه تخت‌های بیمارستانی به کشور از سویی دیگر، از دلایلی است که کمبود پرستار را در کشور تشدید کرده است.
از طرف دیگر، طی دو سال گذشته به اذعان وزیر بهداشت، بیش از 16 هزار تخت بیمارستانی به مجموع تخت‌های کشور اضافه شده اما رئیس نظام پرستاری می‌گوید فکری به حال تأمین نیروی پرستاری برای این تخت‌ها نشده است.
محمدتقی جهانپور می‌افزاید: عدم تناسب تعداد تخت‌های بستری با تعداد پرستاران باعث می‌شود در ارتقای کیفیت خدمات پرستاری دچار مشکل شویم و پرستاران نیز دچار آسیب‌های ناشی از فشار کاری زیادشوند که این امر، یکی از دلایل مهاجرت و ترک خدمت نیروهای پرستاری به شمار می‌رود.
مهاجرت پرستاران به دلیل عدم دریافت حقوق کافی، تأخیر بسیار زیاد در پرداخت کارانه‌ها و فشار کاری زیاد به دلیل کمبود نیرو نیز، آتش کمبود پرستار در کشور را شعله‌ورتر کرده است.
طبق اعلام نظام پرستاری، سالانه بیش از 2700 پرستار درخواست خود را برای دریافت گواهی گوداستندیگ و برای مهاجرت به این سازمان ارائه می‌کنند.
البته معضل خروج نیروهای پرستاری از نظام سلامت تنها به مهاجرت و کمبود جذب نیرو ختم نمی‌شود و کشور با معضل بازنشستگی نیروهای پرستاری و عدم جایگزینی نیروهای جدید نیز مواجه است!
وزارت بهداشت آمار دقیقی از پرستارانی که سالانه بازنشسته می‌شوند ندارد یا حداقل به رسانه‌ها ارائه نکرده است اما بنا بر اظهارات معاون پیشین پرستاری وزارت بهداشت هر سال حدود 6000 پرستار بدون این‌که نیرویی جایگزین آنها شود، بازنشسته می‌شوند.
سال گذشته وزارت بهداشت مجوز جذب 25 هزار نیروی جدید در نظام سلامت را از سازمان امور اداری و استخدامی دریافت کرد و مقرر شد که حدود 10 هزار نفر از آنها از گروه پرستاری جذب شوند؛ رقمی که حداقل 5000 نفر با میزان نیاز سالانه کشور اختلاف دارد و درد کمبود پرستار را چندان دوا نمی‌کند.
از سوی دیگر جذب نیروهای جدید در وزارت بهداشت، براساس برنامه‌ریزی‌های دقیق، مستمر و نیاز واقعی نظام سلامت صورت نمی‌گیرد و مشخص نیست که سال بعد، وزارت بهداشت مجوز جذب نیروهای جدیدی را نیز داشته باشد یا خیر و بنابراین نمی‌توان افق دید مشخصی از آینده شغلی پرستاران ترسیم کرد.
کمبود پرستار صرفا یک مشکل صنفی نیست!
کمبود پرستاران تنها مشکل صنفی این گروه نیست بلکه آتشی است که زبانه‌های آن دامن‌گیر بیماران نیز می‌شود. ثقفی؛ عضو شورای عالی نظام پرستاری در این باره به تسنیم می‌گوید: در زمان حاضر یک پرستار به دلیل کمبود نیرو، نقش دو تا سه پرستار دیگر را نیز ایفا می‌کند که این موضوع علاوه بر ایجاد احساس فرسودگی شغلی در آنها، به ارائه خدمات درمانی مناسب به بیماران نیز لطمه وارد می‌کند.
پژوهش‌های مختلفی رابطه کمبود پرستار و کیفیت خدمات درمانی را مورد مطالعه قرار داده‌اند؛ در این تحقیقات مشخص شده پرستارانی که در سیستم بهداشتی دچار کمبود نیرو کار می‌کنند استرس و فشار کاری بیشتری را متحمل می‌شوند و با بیماران بداخلاقی می‌کنند.
کمبود پرستار خطاهای دارویی و درمانی را نیز افزایش می‌دهد.
همچنین یک مطالعه که به ارتباط کمبود پرستار و کیفیت مراقبت از بیماران پرداخته تصریح می‌کند که با افزایش تعداد پرستاران در محیط درمانی، آمار عفونت بیمارستانی، میزان اقامت در بیمارستان و احیای ناموفق بیماران کاهش می‌یابد و بنابراین کیفیت خدمات درمانی به طور مستقیم با افزایش نیروهای پرستاری در ارتباط است.
راهکار وزارت بهداشت برای رفع کمبودها
بهرام عین‌اللهی؛ وزیر بهداشت نیز در گفت‌وگو با تسنیم درباره راهکار وزارت بهداشت برای رفع کمبود نیروی انسانی در حوزه پرستاری می‌گوید: ما در زمینه استخدام آنها مشکلاتی داریم؛ ما وابسته به تعداد مجوزهای استخدامی که سازمان امور اداری و استخدامی صادر می‌کند، قادر به جذب نیرو هستیم. وزارت بهداشت از سازمان امور اداری و استخدامی درخواست کرده بود که مجوز استخدام 75 هزار نفر را صادر کنند؛ با این وجود، 25 هزار مجوز استخدامی برای وزارت بهداشت صادر شد که 14 هزار نفر از آنها از گروه پرستاری هستند و اگر مجوز استخدام 75 هزار نفر نیروی انسانی به وزارت بهداشت داده شود، کمبودی در حوزه پرستاری نخواهیم داشت.
لایحه حمایت از حقوق مادی و معنوی پرستاران بارقه امیدی برای افزایش انگیزه پرستاران
آنچه به عنوان یکی از دلایل مهاجرت و نارضایتی شغلی پرستاران در کشور اعلام می‌شود؛ پایین بودن مبالغ دریافتی است؛ به اذعان عبادی؛ معاون پرستاری وزارت بهداشت، با وجود شیفت‌های سنگین کاری، هر ساعت اضافه کاری پرستاران 28 تا 30 هزار تومان است و همین موضوع نیز سبب شده که جامعه پرستاری انگیزه‌ای برای ادامه کار نداشته باشند.
ابلاغ اجرای قانون تعرفه گذاری خدمات پرستاری پس از 14 سال روزنه امیدی را برای افزایش نگهداری پرستاران در بیمارستان‌ها گشوده بود اما آن طور که مسئولان سازمان نظام پرستاری می‌گویند، در بازتوزیع این تعرفه‌ها در بیمارستان‌ها نیز مشکلاتی وجود دارد؛ با این وجود، امید می‌رود که با اصلاح برخی فرآیندها و در گذر زمان، مشکلات اجرایی این قانون نیز برطرف شود.
وزارت بهداشت اخیراً از تدوین لایحه‌ای برای بهبود معیشت پرستاران خبر داده است؛ لایحه‌ای که در صورت تصویب در هیئت دولت، می‌تواند بسیاری از دلایل بی‌انگیزگی‌های پرستاران را از میان بردارد.
نسخه اولیه این لایحه به عنوان لایحه حمایت مادی و معنوی از پرستاران تدوین شده و پس از چکش کاری از منظر حقوقی در وزارت بهداشت، به هیئت دولت ارسال خواهد شد و در صورت تصویب، به ارتقای وضعیت معیشتی پرستاران کمک خواهد کرد.
براساس اعلام معاون پرستاری وزارت بهداشت، این لایحه در 37 ماده و چند سر فصل شامل سرفصل‌های معیشتی، امور رفاهی و ارتقای شغلی گروه پرستاری تنظیم شده که کمک خواهد کرد وضعیت معیشتی پرستاران بهبود یابد. همچنین خلاهای قانونی که در مشاغل سخت و زیان‌آور وجود دارد در این لایحه دیده شده و در بحث‌های رفاهی مسائلی ازجمله بهبود وضعیت اسکان پرستاران، درآمد آنها، حمایت از حضور پرستاران در مناطق محروم از طریق افزایش درآمد، ارائه خدمات رفاهی به پرستاران پیش‌بینی شده است.
منبع: تسنیم
