ترس از زلزله در تهران؛ به زودی پایتخت با لرزش قرن خود مواجه می شود؟

به گزارش سایت خبری پرسون، زلزله اخیر در ترکیه و سوریه نگرانی شدید ایرانی ها را به همراه داشته است. اظهارات چند کارشناس درباره وقوع یک زلزله شدید در هر ۱۵۰ سال در تهران هم این نگرانی ها را افزایش داده است.

متاسفانه ساختار شهری تهران به شدت فشل و آسیب‌زاست. تراکم جمعیت، عدم کیفیت ساختمان ها، گسل های متعدد، معابر تنگ، قرار گرفتن مراکز حساس در شهر و... باعث شده بسیاری از افراد نگران زلزله شدید تهران باشند. تقریبا تمام کارشناسان معتقدند وقوع یک زلزله ۷ ریشتری یا بالاتر در تهران می تواند کار شهر را یکسره کرده و میلیون ها کشته بر جای بگذارد. آنچه بسیاری را بیش از پیش نگران کرده، توجه به این نکته است که پایتخت بیش از ۱۵۰ سال است که یک زلزله شدید را تجربه نکرده و ممکن است هر لحظه با این تجربه سخت و نگران کننده مواجه شود.

آیا به زودی در تهران زلزله می آید؟

بسیاری از زمین شناسان و متخصصان زلزله معتقدند معمولا هر ۱۰۰ الی ۲۰۰ سال یک بار در محل وقوع گسل و شکاف لایه های زمین یک جابه‌جایی بزرگ رخ داده و زمین لرزه شدیدی به وقوع می پیوندد. در واقع، مواد مذاب زیر پوسته زمین دائما در حال جابه‌جا شدن هستند و این باعث می شود لایه های پوسته به هم برخورد کرده یا از هم دور شوند. فشار حاصل از فشرده شدن پوسته ها و تخلیه این انرژی باعث ایجاد زمین لرزه می شود. تاب آوری یک لایه از زمین بیش از ۲۰۰ سال نیست و از آنجا که تهران روی چند گسل بنا شده، بعید است بیش از ۲۰۰ سال، یک زمین لرزه را تجربه نکند. البته این تحلیل قطعی نیست. برخی از گسل ها بیش از ۵۰۰ سال غیرفعال بوده و به زلزله بزرگ تبدیل نشده اند. خروج انرژی حاصل از فشردگی لایه ها بر اثر لرزش های کوچک می تواند از احتمال مخرب بودن زمین لرزه بکاهد.

همچنین به گفته برخی کارشناسان، بعضی گسل‌ها فعال‌تر از دیگر گسل ها هستند چراکه بیشتر، تحت تاثیر جا به جایی مواد مذاب زیرین خود قرار می گیرند.

زلزله شناسان معتقدند از بین چند گسل موجود در تهران، گسل مشا بیش از سایر گسل ها فعالیت داشته و در طول چند صد سال اخیر، منشاء بیشتر زمین لرزه ها بوده است. مشا که حدود 200 کیلومتر طول دارد از گسل‌ های اساسی البرز مرکزی است که در شمال تهران قرار گرفته است. شیب این گسل به سمت شمال است و از روستاى دلیچاى در شرق تا فشم در غرب کشیده می شود. چنان که بیان شد، فعالیت این گسل تاکنون چندین زلزله در تهران به وجود آورده است. زلزله بزرگ تهران در سال ۹۵۸میلادی که بیش از ۷/۷ ریشتر قدرت داشت حاصل فعالیت این گسل بوده است. همچنین آخرین زلزله شدید در تهران که در سال ۱۸۳۰ میلادی و در زمان فتحعلی شاه قاجار به وقوع پیوست، از فعالیت این گسل به وجود آمده است.

آخرین زلزله بزرگ تهران چگونه شهر را ویران کرد؟

آخرین زلزله بزرگ در تهران زمانی به وقوع پیوست که بیش از چند ده سال از عمر سلسله جدید قاجار نمی گذشت. این زمین لرزه در ۲۷ مارس ۱۸۳۰ میلادی با بزرگی بیش از ۷ ریشتر به وقوع پیوست. در مورد ابعاد تخریب این حادثه بحث های فراوانی شده است. برخی مورخان معتقدند این زلزله سراسر شمیرانات و دماوند را ویران کرد و حدود ۷۰ روستا در شرق جاجرود را از بین برد. طبق گزارش ها، سرتاسر منطقه لواسانات از بین رفت و بسیاری از روستاها زیر خروارها سنگ و خاک دفن شدند. زلزله به بافت داخل شهر تهران هم آسیب وارد کرد. تقریبا تمام خانه های داخل شهر آسیب دیدند و حتی بخشی از کاخ و بازار هم فروریخت.

به گزارش مورخان، تا قبل از زلزله، فتحعلی شاه تلاش زیادی داشت که پایتخت جدید ایران را مانند اصفهان کند و به همین دلیل، دستور ساخت کاخ ها و ابنیه بسیار زیبایی را داده بود اما زلزله و نابودی شهر، باعث ناامیدی او شد و یکسره دست از آبادانی و ساخت کاخ ها کشید.

در مورد تلفات زلزله تهران بحث های فراوانی شده است. جهانگردان و مستشاران خارجی حاضر در ایران تعداد کشته ها را ۳۰ هزار نفر دانسته اند. برخی مورخان با احتساب تلفات روستاهای اطراف، تعداد کشته ها را حدود ۴۵ الی ۵۰ هزار دانسته و برخی دیگر هم معتقدند از آنجا که برخی دهات به طور کامل تخریب شده و زیر خاک دفن گردیدند، تخمین تعداد تلفات ممکن نیست اما احتمالا تعداد کشته ها بیش از آن چیزی باشد که منابع گفته اند.

به گفته برخی باستان شناسان بسیاری از ابنیه تاریخی تهران که میراث اعصار گذشته بود بر اثر این زمین لرزه از بین رفت و دست مورخان را از شناخت تهران کوتاه کرد.

گسل هایی که اژدهای خفته اند

اگرچه زلزله تهران در سال ۱۸۳۰ حاصل فعالیت گسل مشا بود و زلزله شناسان معتقدند این گسل فعالیت زیادی دارد و فعالیتش هم از نوع بازگشتی است و حدودا هر ۱۵۰ سال یک بار به لرزش می افتد اما نباید از سایر گسل ها غافل شد. گسل ایوانکی در جنوب تهران که از گرمسار شروع می‌شود و تا سه راه افسریه ادامه دارد، از گسل های خطرناک به حساب می آید، هرچند در طول چند صد سال گذشته هیچ زلزله‌ای در محدوده این گسل روی نداده است. تهران گسل دیگری در شمال دارد که از کرج به سمت لواسانات کشیده شده است. با این حال، در طول تاریخ هیچ زلزله در خور توجهی به این گسل نسبت داده نشده است. با وجود این، نباید از خاطر برد که هیچکدام از این دو گسل غیرفعال نیستند و شواهد زمین شناسی گویای این است که هر دو می توانند به زمین لرزه بزرگ منجر شوند.

منبع: خبر فوری