به گزارش سایت خبری پرسون، روزنامه هم‌میهن نوشت: «شاید بارندگی‌های دو روز گذشته خیال جبران کمبود آب پایتخت را تقویت کرده باشد اما به واقع شرایط وخیم‌تر از آن است که بتوان به این بارش‌ها دلخوش بود. وضعیت ذخایر سدها مناسب نیست و اگر فکری به حال مصرف نشود، ممکن است سیاست‌ها به سمت تصمیمات سخت در شرایط بحران کشیده شود.
امسال وارد سومین سال خشکسالی شدید شده‌ایم. مقدار بارش‌های پاییز ۶۰ درصد کمتر از پاییز سال قبل و بسیار کمتر از پیش‌بینی‌ها بود. حجم ذخایر پنج سدی که تهران را تعذیه می‌کنند، به ۳۰۰ میلیون مترمکعب کاهش یافته که همه این میزان هم قابل استحصال نیست.
هم‌اکنون وزارت نیرو برای تامین آب مورد نیاز پایتخت چاه‌هایی که پیش‌تر در اختیار کشاورزان قرار داشت را وارد مدار کرده و از آب اختلاطی پنج سد و چاه‌های موجود، نیاز تهران را تامین می‌کند. بیش از سه میلیون متر مکعب نیاز روزانه تهران است که بیش از یک میلیون مترمکعب آن از چاه‌ها برداشت می‌شود. این تصمیم برای کوتاه‌مدت گرفته شده، به امید آنکه از یک طرف بارندگی‌ها بیشتر شود و از طرف دیگر، مشترکان، کمتر مصرف کنند. در صورتی که این دو شرط محقق نشود، فشار بیشتر به منابع آب زیرزمینی خطرات جبران‌ناپذیری به همراه خواهد داشت.
چاه‌ها آلوده است؟
وضعیت سدهای تهران خوب نیست و بارش‌ها کمک زیادی نکرد. امید وجود دارد که در ادامه ماه آذر و در دی‌ماه بارندگی‌ها به شکلی تداوم داشته باشد که بخشی از منابع سدها بازگردد؛ چرا که بخش قابل توجه تامین، لازم است از محل آب‌های سطحی باشد. برداشت از آب زیرزمینی تا سطح مشخصی امکان‌پذیر است و نمی‌توان آب زیرزمینی را به طور کامل جایگزین آب سطحی کرد. نمی‌توانیم هر زمان نیاز داشتیم، از آب زیرزمینی برداشت کنیم و انتظار داشته باشیم سطح آن افت پیدا نکند.
در کنار خطرات ناشی از افت آب‌های زیرزمینی، بحث آلودگی آب چاه‌ها نیز مطرح است. اینکه این آب‌ها مقدار زیادی نیترات دارد و این نگرانی وجود دارد که مقدار آن در آب شرب باعث مشکلاتی برای سلامت مصرف‌کنندگان شود. مصرف بیش از حد نیترات و نیتریت باعث اکسیدشدن آهن در گلبول‌های بدن انسان شده و در نهایت گلبول‌ها نمی‌توانند اکسیژن را با خود حمل کنند. این کمبود و فقدان اکسیژن، باعث مرگ سلول‌ها می‌شود. بالا بودن نیترات باعث ایجاد ترکیباتی در بدن می‌شود که نیتروز نامیده می‌شوند. برخی از این ترکیبات سرطان‌زا هستند اما برخی دیگر خطر ابتلا به سرطان ندارند.
با وجود این نگرانی اما یک منبع مطلع در گفت‌وگو با «هم‌میهن» به حساسیت بالای اداره آب و فاضلاب در کیفیت آب اشاره کرده و می‌گوید: «با توجه به حضور وزارت بهداشت به عنوان دستگاه ناظر، کیفیت آبی که به عنوان شرب در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌گیرد از سطح مطلوبی برخوردار است. استانداردی در بحث آب شرب با عنوان ۱۰۵۳ وجود دارد که باید حتما آب شربی که به لوله‌ها انتقال پیدا می‌کند، از این استاندارد برخوردار باشد. اگرچه بعضی از چاه‌های تهران نیتراته است اما در مورد میزان آلایندگی آنها از سوی برخی افراد یا نهادها بزرگ‌نمایی شده است. اگر اطلاع‌رسانی صورت گیرد که مادران باردار و نوزادان زیر شش ماه از این آب استفاده نکنند، مصرف برای باقی افراد خالی از اشکال است. استاندارد میزان نیترات در آب، ۵۰ میلی‌گرم در لیتر است اما تا ۱۰۰ میلی‌گرم در لیتر نیز نمی‌تواند مشکلی برای افراد ایجاد کند. کمااینکه اداره آب و فاضلاب استاندارد ۵۰ را نیز رعایت می‌کند. در برخی مناطق که میزان نیترات از این مقدار بیشتر است، با اختلاط آب چاه و آب‌های سطحی میزان نیترات موجود کاهش می‌یابد و به سطح استاندارد می‌رسد. در حال حاضر می‌توان تاکید کرد که نیترات موجود در آب تهران به هیچ وجه بیشتر از سطح استاندارد نیست. در گذشته مقدار آن ۲۰ تا ۳۰ میلی گرم در لیتر بود. امروز به دلیل برداشت بیشتر از منابع زیرزمینی پنج واحد بیشتر شده ولی تا سقف مقدار مشخص در استانداردها هنوز فاصله دارد.»
خطر اصلی چیست؟
او با تاکید بر اینکه هیچ نگرانی‌ای بابت آلودگی در آب وجود ندارد، توضیح می‌دهد: «موضوع نگران‌کننده حجم آب برداشتی از منابع زیرزمینی است. در حال حاضر سعی می‌شود فشار زیادی بر آب‌های زیرزمینی وارد نشود. هر چند برداشت صورت می‌گیرد اما این برداشت طی سال‌های گذشته همواره صورت می‌گرفته است. ما از حوضه‌های مجاور به تهران آب می‌آوریم. خود تهران منابع آبی کافی ندارد و از اطراف آب مورد نیاز را تامین می‌کند. هر سال بخشی از ورودی آب‌های سطحی وارد مدار تصفیه و به‌عنوان شرب استفاده می‌شود و بخشی وارد منابع زیرزمینی شده و به مصارفی مانند کشاورزی می‌رسد. امروز که ذخایر سدها کاهش یافته، آب‌هایی که برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شدند را وارد مدار کرده‌ایم. البته کشاورزان زمستان مصرف آب ندارند و تابستان از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کنند اما ما دائم در حال برداشت هستیم.»
او ادامه می‌دهد: «در همدان نیز هنگام بحران آبی چند وقت پیش همین کار انجام شد. وقتی همدان دچار کمبود آب شد، چاه‌های کشاورزی را به خط شهری متصل کردیم تا زمانی که مجدد ورودی سد افزایش یافت. امروز مخلوط آب سطحی و آب چاه در همدان به مشترکان داده می‌شود. در تهران هم آب به صورت اختلاطی تامین می‌شود اما تهران به قدری وسعت دارد و میزان نیازش زیاد است که با ۱۰ یا ۲۰ چاه مشکل کمبودش برطرف نمی‌شود. لذا در این زمینه دچار مضیقه‌هایی هستیم.»
او در خصوص خطر فرونشست با ادامه برداشت آب‌های زیرزمینی نیز می‌افزاید: «در حال حاضر میزان برداشت به اندازه‌ای است که خطر فرونشست را به دنبال ندارد. ضمن آنکه این برنامه‌ها نیز کوتاه‌مدت است و در بلندمدت قرار نیست برداشت از آب زیرزمینی ادامه داشته باشد. برنامه این است که با افزایش بارندگی‌ها، سیستم به روال قبل بازگردد. بنابراین به افزایش برداشت از چاه‌ها فکر نمی‌شود و اصلا قابل فکرکردن هم نیست. اگر از بحران کنونی عبور کنیم و مردم با صرفه‌جویی مصرف را مدیریت کنند، انتظار این است که با افزایش بارندگی‌ها مجدد آب‌های سطحی جایگزین آب‌های زیرزمینی شود.»
این کارشناس ابراز امیدواری می‌کند که روزهای پربارش از راه برسد. به گفته او «هواشناسی پیش‌بینی کرده که زمستان خوبی داشته باشیم. در صورتی که این پیش‌بینی محقق شود، از بحران عبور خواهیم کرد. اگر بخواهیم در فاز برداشت آب زیرزمینی بمانیم و این تبدیل به عادت شود، به‌زودی منابع زیرزمینی به اتمام خواهند رسید و آبی برای برداشت باقی نخواهد ماند.»
ذخایر تهران تا دی‌ماه به اتمام می‌رسد؟
او درباره خبر اتمام منابع آبی تهران تا دی‌ماه نیز اظهار می‌کند: «برخی تخمین‌های اشتباهی را عنوان می‌کنند. به طور مثال با حجم ۳۰۰ میلیون متر مکعبی آب سدها و مصرف روزانه سه میلیون متر مکعبی می‌گویند تهران ۱۰۰ روز بیشتر آب ندارد. در صورتی که این تخمین اشتباه است. ما در سدها کنار خروجی روزانه، ورودی روزانه نیز داریم. مثلا ۱۰ مترمکعب در ثانیه حجم ورودی و ۱۵ مترمکعب در ثانیه حجم خروجی آب است. بنابراین نمی‌توان گفت مقدار حجم ذخایر ثابت است و با برداشت روزانه به‌زودی تمام می‌شود. آنچه باید محاسبه شود، اختلاف بین میزان ورودی و خروجی سدهاست. نکته دوم اینکه کل سه تا ۳.۵ میلیون متر مکعب آب خروجی در روز از سدها تامین نشده و منابع زیرزمینی هم به آن اضافه می‌شود لذا خروجی با کم‌کردن حجم برداشت و حذف مصارف کشاورزی تا حد زیادی کنترل شده است. این را هم باید در نظر داشت که اگر حجم ذخایر ۳۰۰ میلیون متر مکعب تخمین زده می‌شود، کل این مقدار قابل برداشت نیست. بسته به نوع سازه سد، کجا قرارگرفتن دریچه‌ها و خاکی یا بتنی بودن آن، مقدار استحصال آب متفاوت است.»
مصرف را مدیریت کنیم
در شرایط بحران آبی، مدیریت مصرف ضروری است. مردم در تهران بی‌محابا آب مصرف می‌کنند. وضعیت مصرف آب در مناطق شهری استان تهران در مقایسه با دیگر استان‌ها تفاوت معناداری دارد و بر اساس آمارها در سال ۱۴۰۰ یعنی سال گذشته، ۴۹درصد خانوارهای شهری استان تهران که حدود ۵/۲ میلیون خانوار را تشکیل می‌دهند، تا دوبرابر الگو آب مصرف کرده و ۵۸ درصد مصرف آب یعنی ۵۷۵ میلیون مترمکعب و ۵۸ درصد آب‌بهای پرداختی به آنها تعلق داشته است. در این میان، چهار درصد خانوارهای شهری استان تهران نیز که ۱۹۰ هزار خانوار را تشکیل می‌دهند، با مصرف بیش از دو برابر الگو به‌عنوان مشترکان بدمصرف، هشت درصد آب شرب کل استان تهران یعنی ۸۱ میلیون مترمکعب را استفاده کرده و مشمول پرداخت ۲۳ درصد آب‌بهای شرب خانگی شهری شده‌اند. بین مصرف‌کنندگان تنها ۴۷ درصد خانوارهای شهری استان تهران در حد الگو آب مصرف کرده‌اند. به همین دلیل ۳۳ درصد آب مصرفی شرب خانگی حوزه شهری استان تهران یعنی ۳۲۵ میلیون مترمکعب متعلق به این گروه بوده، این در حالی است که به دلیل مصرف بهینه آب، ۱۹ درصد آب‌بهای پرداختی به آنها تعلق دارد.»
