کوچ سرمایه‌های باقی مانده!

به گزارش سایت خبری پرسون، این در شرایطی است که پیشتر فعالین اقتصادی بر این باور بودند که برای بهبود رشد اقتصادی و راه‌اندازی چرخ تولید نیازمند جذب سرمایه‌های خارجی هستیم اما این طور که پیداست قوانینی که به تازگی در حال تصویب در مجلس شورای اسلامی است همان سرمایه گذاران داخلی را هم از ماندن و سرمایه‌گذاری در کشور پشیمان ساخته است. با این حال باید دید چگونه می‌توان جلوی کوچه سرمایه گذاران داخلی را گرفت؟ و سرمایه گذاران خارجی را هم جذب کرد؟ آیا اخذ مالیات از مناطق آزاد کار درستی است؟

اخذ مالیات از سرمایه گذاران مناطق آزاد

تقریبا دو هفته پیش بود که رحیم زارع سخنگوی‌ کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ گفت: کمیسیون تلفیق تصویب کرد که در سال آینده مناطق آزاد تجاری - صنعتی و ویژه اقتصادی مشابه سرزمین اصلی مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده شوند. گویا دولت در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ کشور، مناطق آزاد و ویژه اقتصادی را مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده اعلام کرده است و بر همین اساس در بند «ش» تبصره عوارض و مالیات لایحه بودجه سال ۱۴۰۱آمده است که مناطق آزاد تجاری- صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی مشابه سرزمین اصلی مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده (وی-ای- تی) خواهند بود. این موضوع از همان ابتدا با اعتراضات زیادی همراه بود و حتی کارشناسان اقتصادی و تحلیلگران نیز این موضوع را مسبب خروج سرمایه گذاران از مناطق آزاد می‌دانستند اما روز گذشته دبیر شورای عالی مناطق آزاد در گفتگو با یکی از خبرگزاری‌ها به مواردی اشاره کرد که بسیار تامل بر انگیز است.

کوچ سرمایه‌گذاران مناطق آزاد به امارات و ترکیه

سعید محمد دبیر شورای عالی مناطق آزاد درباره تصمیم کمیسیون تلفیق مجلس اظهار داشت: اخذ مالیات بر ارزش افزوده از فعالان اقتصادی در مناطق آزاد در گزارش کمیسیون تلفیق آمده است و حتی اخذ مالیات عایدی بر سرمایه از مناطق آزاد هم از سوی برخی از نمایندگان مجلس در حال پیگیری است و از سوی دیگر در بخش معافیت گمرکی هم همکاری لازم به عمل نمی‌آید و به نوعی این مزیت هم حذف شده است.وی با بیان اینکه تقریبا تمام مشوق‌ها و محسنات جذب سرمایه به مناطق آزاد را از بین بردند، ادامه داد: برخی از نمایندگان مجلس هم به این موضوع اذعان داشتند که حذف معافیت‌های مالیاتی در مناطق آزاد باعث کوچ سرمایه از این مناطق و کشورمان به کشورهای همسایه خواهد شد. محمد با اشاره به مشوق‌های مالیاتی در مناطق آزاد کشورهای همسایه گفت: معافیت‌های مالیاتی در مناطق آزاد کشورهای اطراف ایران بسیار طولانی مدت است به طوری که مدت زمان معافیت مالیاتی در برخی از این کشورها بالای 30 سال است و حتی در امارات به 50 سال هم می‌رسد.وی تاکید کرد: مدت زمان معافیت‌های مالیاتی مصوب قانون در مناطق آزاد ایران 20 سال است اما رعایت نمی‌شود و به یکباره خلاف قانون این مشوق حذف می‌شود. این اقدام را حتی خلاف شرع می‌دانم چراکه وقتی سرمایه‌گذاری با توجه به قانون معافیت 20 ساله از مالیات برنامه ریزی کرده و با اعتماد به قانون سرمایه خود را وارد این مناطق کرده در سال پنجم سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی به یکباره این قانون را حذف می‌کنند.

مشاور رئیس جمهوری افزود: باید توجه داشته باشیم که این سرمایه گذاران با برنامه و یک توجیه اصولی و اقتصادی، وارد فعالیت‌ و سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد شده‌اند. اگر قرار باشد به یکباره رقم قابل توجهی را به عنوان مالیات بپردازند به طور قطع مزیت سرمایه‌گذاری در این مناطق از دست می‌رود و دیگر انگیزه و توان ادامه فعالیت را نخواهند داشت.وی با تاکید بر اینکه اخذ مالیات از فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران مناطق آزاد باعث مهاجرت سرمایه از کشور می‌شود، گفت: رقم فرار سرمایه از کشورمان به ترکیه در چند سال گذشته بسیار چشمگیر بوده و شاهد فرار سرمایه به سمت امارات هم هستیم این درحالی است که باید با مشوق‌های جذاب نه تنها سرمایه داخلی را در کشور حفظ کنیم بلکه به دنبال جذب سرمایه‌گذار خارجی به مناطق آزاد باشیم.

دبیر شورای عالی مناطق آزاد ادامه داد: در حال حاضر 2500 واحد صنعتی در مناطق آزاد مشغول به کار هستند که اگر در سال پشتیبانی و مانع زدایی از تولید به این واحدها کمک کنیم می‌توانیم نرخ بیکاری در این مناطق را به شدت کاهش دهیم و برای مردم بومی مناطق آزاد اشتغال زایی کنیم. اما متاسفانه در حال حاضر به این موضوعات توجهی نمی‌کنند و فقط به دنبال اخذ مالیات هستند.محمد درباره اخذ مالیات 18 درصدی از فعالان اقتصادی در مناطق آزاد گفت: در حال حاضر در شرایطی که فعالان و سرمایه گذاران حوزه تولید در مناطق آزاد که طبق قانون باید از مالیات معاف باشند دو بار مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازند. در جزئیات قانون جدید مالیاتی که 13 دی ماه امسال ابلاغ شد، مناطق آزاد دیده نشد و این مناطق هم مشمول قانون جدید شدند. امروز سرمایه‌گذار فعال در حوزه تولید یکبار وقتی که مواد اولیه از سرزمین اصلی خریداری می‌کند، مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت می‌کند و یک بار هم وقتی که تولید را انجام داده و در هنگام انتقال محصول نهایی به سرزمین اصلی مالیات بر ارزش افزوده را می‌پردازد.

در حال حاضر فعالانی که قرار بوده از پرداخت 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده معاف باشند امروز 18 درصد مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازند.وی با بیان اینکه پس از ابلاغ این قانون جدید بسیاری از تولیدکنندگان فعال در مناطق آزاد خط تولید خود را متوقف کرده‌اند، افزود: درخواست داده‌ایم، اجرای این قانون جدید مالیاتی در مناطق آزاد تا زمان تنظیم شیوه‌نامه جدید متوقف شود اما می‌گویند از آنجایی که به قانون تبدیل شده امکان توقف در اجرا را نداریم. نکته جالب این است که هم گمرک و هم سازمان امور مالیاتی اذعان دارند که این قانون دارای ایراد و ابهام است و در خصوص مناطق آزاد قابلیت اجرا ندارد. اخیرا رئیس کمیسیون اقتصادی هم اعلام کرده که این قانون درباره مناطق آزاد ایراد دارد و باید اجرای آن متوقف شود.

دبیر شورای عالی مناطق آزاد تاکید کرد: اگر قرار است که تغییری در قوانین مرتبط با مناطق آزاد ایجاد شود این تغییر باید در چارچوب قانون چگونگی اداره مناطق آزاد باشد و نه از طریق قانون بودجه و.... محمد با اشاره به تجربه موفق مناطق آزاد کشورهای همسایه گفت: باید از قوانین مرتبط با مناطق آزاد از تجربه موفق کشورهای امارات، ترکیه و چین استفاده کنیم و امروز مناطق آزاد در این کشورها موتور پیشران اقتصادی شده‌اند اما در کشورمان با تسری دادن قوانین سرزمین اصلی به مناطق آزاد دائما محدودیت ایجاد کردند و فعالان اقتصادی رغبتی برای ادامه کار و فعالیت در مناطق آزاد ندارند.مشاور رئیس جمهوری تاکید کرد: متاسفانه در حال حاضر شیب سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد نزولی است و هر سال عدد سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد کاهش پیدا می‌کند که دلیل عمده آن اعمال قوانین خلق الساعه و اذیت و آزاری است که از ناحیه ناهماهنگی بین دستگاه‌ها به فعالان اقتصادی فشار وارد می‌کند.

فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران مناطق آزاد واقع در شمال غرب کشور مانند ارس، ماکو و انزلی سرمایه‌های خود را به ترکیه انتقال می‌دهند و شاهد کوچ فعالان اقتصادی در مناطق آزاد جنوب کشور به سمت کشورهای حاشیه خلیج فارس هستیم. وی در پاسخ به این سوال که آیا مواردی از انصراف متقاضیان سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد به دلیل وضع قوانین مالیاتی وجود داشته، گفت: بله مراجعات زیادی از سوی سرمایه گذاران دارم که منتظر تثبیت قوانین مرتبط با مناطق آزاد هستند که پس از آن نسبت به اقدام سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد تصمیم بگیرند. محمد با بیان اینکه قوانین مالیاتی در مناطق آزاد می‌تواند جلوی رشد سرمایه‌گذاری و اشتغال در این مناطق را بگیرد گفت: درخواست ما از کمیسیون تلفیق و نمایندگان مجلس این است که در سال مانع زدایی و پشتیبانی از تولید با حمایت و دقت بیشتری نسبت به وضع قوانین مرتبط با مناطق آزاد تصمیم بگیرند تا رونق اقتصادی به مناطق آزاد برگردد و این مناطق بتوانند ماموریت‌های محول شده را محقق سازند.

مناطق آزاد در کشور ما ناقص خلق شدند

با همه این تفاسیر باید دید از بعد کارشناسی اخذ مالیات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد کار درستی است؟

هادی حق شناس، کارشناس اقتصادی در این رابطه گفت:«فلسفه ایجاد مناطق آزاد هم در دنیا و هم در ایران این بود که قوانین اقتصادی حاکم بر سرزمین اصلی در این مناطق اجرا نشود. از جمله این قوانین اقتصادی می‌توان به قوانین پولی، بانکی، ارزی و مالیاتی اشاره کرد. عمده بحث برای ایجاد مناطق آزاد این بود که هزینه تمام شده برای کالای تولید شده در مناطق آزاد به دلیل عدم اجرای قوانین پولی کاهشی باشد.»وی تصریح کرد:« طبیعتا مالیات بر ارزش افزوده قیمت تمام شده کالا را افزایش می‌دهد بنابراین وقتی مناطق آزاد نیز مشمول مالیات می‌شوند دیگر فرقی ندارد که یک سرمایه‌گذار در مناطق آزاد کالا تولید کند یا در سرزمین اصلی.

یعنی مناطق آزاد دیگر مزیتی برای سرمایه گذاران ندارند. متاسفانه مناطق آزاد در کشور ما ناقص خلق شدند. شرط تولید یک بنگاه اقتصادی این است که آب، برق، گاز و سایر زیر ساخت‌ها مثل یک شهرک صنعتی فراهم شود و علاوه بر آن امکانات رفاهی و رفت و آمد نیز برای سرمایه‌گذار فراهم باشد. بعد باید دید این مناطق آزاد متناسب با فلسفه ایجادشان موفق عمل کرده‌اند یا خیر.» حق شناس افزود:« طی سالیان اخیر در حالی مناطق آزاد در کشور ما متولد شدند که همه زیر ساخت‌ها برای آنها فراهم نبود. یعنی مناطق آزاد در همان حین که در حال فراهم‌سازی زیر ساخت بودند اقدام به جذب سرمایه‌گذار کردند. امروز این سرمایه گذارانی که در مناطق آزاد حضور دارند همراه با تکمیل زیر ساخت‌ها بنگاه‌های اقتصادی خود را ایجاد کرده اند. »

او د ادامه تاکید کرد:« من فکر می‌کنم اگر بنگاه‌های اقتصادی که در مناطق آزاد کالا تولید می‌کنند یا خدمتی ارائه می‌دهند، نه آن دسته از شرکت‌هایی که صرفا مناطق آزاد را محل واردات کالا به سرزمین اصلی کرده اند، اگر مشمول مالیات بر ارزش افزوده شوند، حضورشان در مناطق آزاد برای آن‌ها هیچ مزیتی نخواهد داشت و دیگر فرق ندارد که سرمایه‌گذار کالا‌اش را در چابهار با آن امکانات محدود و آب و هوای بد تولید کند و یا در کلانشهر‌هایی مثل تهران یا اصفهان. مشوق‌هایی مثل معافیت مالیاتی بوده که سرمایه‌گذار را از کلانشهرها به سمت مناطق محروم یا مناطق آزاد برده است لذا حذف این مزیت‌ها در یک مقیاس کوچک به ضرر مناطق آزاد است و در یک مقیاس کلان به ضرر اقتصاد ملی خواهد بود.»

او در پاسخ به این سوال که چگونه می‌توان از کوچ سرمایه گذاران داخلی جلوگیری کرد گفت: « برای این موضوع باید همان معافیت مالیاتی که از قبل وجود داشت حفظ شود و سرمایه گذاران و تولیدکنندگان در مناطق آزاد نباید مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده شوند. به هیچ عنوان کسی به دنبال این نیست که در مناطق آزاد رانت برای وارد‌کننده ایجاد کند به همین منظور تاکید دارم که معافیت مالیاتی باید برای تولید‌کنندگان در مناطق آزاد وجود داشته باشد. اگر معافیت‌های مالیاتی ادامه پیدا نکند سرمایه گذاران یا مجددا به کلانشهر‌ها بر می‌گردند و یا به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس کوچ می‌کنند.»

حق‌شناس در رابطه با اینکه چه باید کرد تا بتوان جذب سرمایه‌گذار خارجی داشت گفت:« برای این موضوع باید چالش‌های سیاسی را رفع کنیم. امروز وقتی سرمایه گذاران ایرانی خیلی راحت در کشوری مثل دبی سرمایه‌گذاری می‌کنند و به داخل کشور نمی‌آیند نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که سرمایه گذاران خارجی وارد کشور شوند. ما باید در ابتدا ریشه یابی کنیم که چرا سرمایه گذاران داخلی سرمایه‌گذاری در یک کشور دیگر را ترجیح می‌دهند به سرمایه‌گذاری در داخل کشور؛ وقتی علت این موضوع را که عمدتا چالش‌های سیاسی است پیدا کنیم آن وقت مشکل جذب سرمایه گذاران خارجی نیز حل خواهد شد.»

منبع: آفتاب یزد