آنوریسم زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از دیواره شریان (سرخرگ) ضعیف شود. در این شرایط آن ناحیه از رگ حالت بیرون‌زدگی پیدا می‌کند و یا گشاد می‌شود. دلایل بروز انواع آنوریسم تا حدودی ناشناخته است. ممکن است مادرزادی باشند، یعنی شخص با آن‌ها متولد شود. بیماری آئورت یا احتمالا آسیب به آن نیز ممکن است باعث بروز آنوریسم آئورت شود. وجود سابقه خانوادگی آنوریسم، ممکن است خطر ابتلا به آن را افزایش دهد. فاکتورهای خطر دیگر شامل فشار خون بالا، کلسترول بالا و سیگار کشیدن است.
آنوریسم چیست؟
آنوریسم یک برآمدگی یا "بالونی” در دیواره عروق می باشد. سرخرگ ها رگ های خونی غنی از اکسیژن را از قلب به سایر نقاط بدن میرساند. اگر یک آنوریسم رشد کند می تواند باعث خونریزی خطرناک و یا حتی مرگ شود. آنوریسم در آئورت، شریان اصلی از طریق قفسه سینه و شکم رخ می دهد. آنوریسم همچنین می تواند در رگ های خونی در مغز، قلب و سایر قسمت های بدن اتفاق افتد. اگر یک آنوریسم در مغز پاره شود، باعث سکته مغزی می شود.
آنوریسم (Aneurysm) عبارت است از اتساع (باد کردن) یا بیرون‌زدگی دیواره یک سرخرگ در اثر ضعف دیواره سرخرگ. آنوریسم معمولاً در آئورت (سرخرگ بزرگی که از قلب منشا گرفته و در سینه و شکم به سمت پایین حرکت می‌کند) یا سرخرگ‌هایی که مغز، پاها، یا دیواره قلب را تغذیه می‌کنند، ایجاد می‌شود.
علائم و نحوه تشخیص آنوریسم
آنوریسم می‌تواند در طی سالیان متمادی و به آرامی ایجاد شود و اغلب علائمی ندارد. آنوریسمی که در نزدیکی سطح پوست اتفاق می‌افتد ممکن است دردناک باشد و شامل تورم (التهاب) و یک توده ضرباندار قابل مشاهده باشد. اگر آنوریسم به سرعت گسترش یابد یا پاره شود، ممکن است علائم مشخصی به طور ناگهانی ایجاد شود که معمولا شامل موارد زیر هستند :
- درد
- پوست سرد و مرطوب
- سرگیجه
- حالت تهوع و استفراغ
- ضربان سریع قلب
- شوک شدن (به علت ایجاد نقص در مسیر خون‌رسانی بدن)
- فشار خون پایین
پزشک شما می‌تواند از آنژیوگرام، سی تی اسکن یا آزمایش سونوگرافی برای تشخیص آنوریسم استفاده کند.
علل آنوریسم
- شایع‌ترین علت آنوریسم، افزایش فشارخون است که سرخرگ را ضعیف می‌کند.
- آترواسکلروز (سخت شدن رگ‌ها)
- ضعف مادرزادی سرخرگ (به خصوص در مورد آنوریسم‌های سرخرگ‌هایی که به مغز می‌روند)
- صدمه فیزیکی
- عفونت آئورت در اثر بیماری سیفلیس (نادر است)
- عفونت آئورت دراثر بیماری اندوکاردیت (درمورد آنوریسم سرخرگ‌هایی که به مغز می‌روند)
- عفونت آئورت بعد از جراحی آئورت
نحوه درمان و پیشگیری از آنوریسم
از نظر اصول پزشکی، پارگی آنوریسم یک شرایط اضطراری است. پس با مشاهده علائم ذکر شده با شماره 115 یا شماره اورژانس محلی خود تماس بگیرید و به دنبال مراقبت‌های پزشکی فوری باشید. اگر تشخیص داده شد که دچار پارگی آنوریسم نشده‌اید، برای بررسی هرگونه تغییرات دیگر در آنوریسم با پزشک متخصص قلب و عروق خود همکاری کنید. وضعیت شما بسته به اندازه و موقعیت آنوریسم ممکن است به معاینات (چکاپ) منظم نیاز داشته باشد.
برخی از آنوریسم‌ها ممکن است برای تقویت دیواره شریان با استنت (stent)، نیاز به جراحی داشته باشند. در مواردی که آنوریسم از کنار رگ خونی به حالت بیرون‌زدگی خود را نشان دهد؛ ممکن است برای بستن این ناحیه، کویل‌گذاری (کلاف‌پیچی آنوریسم) انجام شود.
پیشگیری از آنوریسم
- ترک سیگار
- ورزش منظم
- تغذیه مناسب و رژیم کم‌چربی
- در صورت وجود سیفلیس، درمان زودهنگام
- کنترل فشار خون
- کاهش استرس
درمان آنوریسم
آنوریسم اغلب به کمک جراحی درمان‌پذیر است.
در جراحی، رگ مصنوعی به جای آن قسمت از رگ که آنوریسم دارد، گذاشته می‌شود.
جراحی در مورد آنوریسم قلبی می‌تواند باعث بر طرف شدن بی نظمی ضربان قلب شود و عمر را طولانی‌تر کند. گاهی آنوریسم عود می‌کند.
آنوریسم مغزی نیاز به جراحی اورژانس دارد.
جراحی برای سایر انواع آنوریسم را می‌توان در میزان مناسب انجام داد.
پس از جراحی، کنترل فشارخون را جدی است.
ترمیم جراحی آنوریسم بستگی به محل و اندازه آن دارد.
داروهای ضدانعقادی برای جلوگیری از تشکیل لخته و داروهای ضددرد، پس از جراحی تجویز می‌شوند.
امکان دارد برای جلوگیری از عفونت، آنتی بیوتیک تجویز شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
- اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم آنوریسم را دارید، به خصوص وجود یک توده ضرباندار در شکم یا پا، یا درد قفسه سینه یا شکمی این یک فوریت پزشکی است! کمک بخواهید و تا زمان رسیدن آمبولانس در تخت استراحت کنید.
- اگر حمله قبلی داشته‌اید و بعد از آن دچار بی نظمی ضربان قلب یا علایم نارسایی احتقانی قلب شده‌اید.
- اگر پس از جراحی، هر کدام از علایم دوباره رخ دهد.