به گزارش سایت خبری پرسون از گیلان، مرتضی سخایی پژوهشگر مسائل تاریخی گیلان در گزارشی نوشت: «تاریخ گیلان نانویسا است» این جمله، پاسخی رهایی‌بخش، برای مسائل تاریخیِ چالش‌برانگیز در گیلان است.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید کهن دژ سَکسار گیلان دارای ۶ کتیبه بوده که تنها بخش‌های کوچکی از دو کتیبه در موزه شهرستان رشت نگهداری می‌شود؛ اما چطور باید از سرنوشت چهار کتیبه دیگر کهن سَکسار گیلان مطلع شد؟!
از سال ۱۲۰۱ هجری قمری که امیر هدایت الله خان فومنی کشته شد تا اوایل دهه هفتاد خورشیدی، کهن دژ سَکسار گیلان به حال خود رها شده بود و معلوم نیست در طول حدود ربع قرنی که این دژ اسرارآمیز در انزوا و تنهایی به سر برده است، چه بلایی بر سر کتیبه‌های آن آمده و شاید در چهار کتیبه‌ای که در حال حاضر از وضعیتشان اطلاعی در دست نیست اطلاعات دقیقی از پیشینه و ساخت آن نوشته‌شده بود اما حیف که دیگر نیستند.
کمبود اطلاعات ما را به سمت پژوهش‌های تطبیقی سوق می‌دهد و در بررسی اسم سَکسار درمی‌یابیم که این کهن دژ محلی برای اقامت و مورداستفاده سَکاها بوده که تمدن اشکانیان وامدار آن‌هاست و با این نگره لازم است تا سراغ یافته‌های دیگر باستان‌شناسی در جهت قوام یافتن نگره اشکانی بودن قدمت کهن دژ سَکسار برویم.
جالب است که اسناد باستان‌شناسی خبر از رد پای رومیان باستان در گیلان می‌دهد و توجه به این موضوع بسیار مهم، ما را به نتایجی می‌رساند که نمی‌تواند بی‌ارتباط با کهن دژ سَکسار گیلان باشد.
می‌دانیم که پر چالش‌ترین مسئله برای اشکانیان، راندن سلوکیان و رومیان متجاوز از ایرانشهر باستان بوده است. با این نگره، پرسشی دیگر مطرح می‌شود: آیا کهن دژ سَکسار گیلان، کاربرد پادگانی را داشته که در آن سربازان اشکانی تعلیم‌دیده و برای جنگ با سلوکیان و رومیان اعزام می‌شدند؟!
ولی جهانی، باستان‌شناس و معاون میراث فرهنگی استان گیلان و سرپرست هیئت کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه باستانی لیار سنگ بن املش در دو مرحله این محوطه باستانی را مورد کاوش قرار داده است.
فصل اول کاوش در بهار و تابستان ۱۳۹۳ و فصل دوم در بهار و تابستان ۱۳۹۵ انجام شده که در این محوطه دو گور با قدمت اشکانی مورد شناسایی واقع شده و در یکی از این دو گور که به شماره ۹۵۵۰۲ نام‌گذاری شده است؛ یک انگشتر با نگینی از جنس سنگ شیری رنگ (احتمالاً مرمر) یافت شده که روی نگین آن کلمه ROSA به خط لاتین حک شده است. (جهانی،۱۳۹۵، ص ۱۹)
جهانی در گزارش خود، خط نوشته‌شده روی نگین انگشتر مزبور را «یونانی» تشخیص داده و اشاره کرده که این انگشتر احتمالاً کارکرد «مُهر» داشته است.
با دانستن این موضوع و نگره اشکانی بودن کهن دژ سَکسار گیلان، پرسش‌هایی که ممکن است در این رابطه از ذهن پژوهشگران بگذرد جوابی درخور پیدا می‌کنند.
ناگفته پیداست که تقابلات ۵۰۰ ساله اشکانیان با دنیای غرب، نمی‌تواند بدون تبعات فرهنگی باشد و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری فرهنگی در طول بیش از پنج سده تقابل فیزیکی، مسئله‌ای طبیعی است.
برای اطلاعات تکمیلی در مورد کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه لیار سنگ بن املش می‌توان به «جهانی، ولی.۱۳۹۵. گزارشی از کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه باستانی لیار سنگ بن املش واقع در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان گیلان» رجوع کرد.
منبع: فارس
325539
