خشک شدن "هامون‌" تهدیدی جدی برای ایران و افغانستان

به گزارش سایت خبری پرسون از سیستان و بلوچستان، رضا اردکانیان روز دوشنبه در نخستین کنفرانس ویدئو کنفراسی روئین‌تن‌سازی سیستان که با هدف اصلاح الگوی توسعه و ارتقای وضعیت اقتصادی- اجتماعی و محیط‌زیستی منطقه سیستان برگزار می‌شود، اظهار داشت: اصلی‌ترین منبع موجود، بحث شیرین‌سازی و انتقال آب از دریای عمان است که می‌تواند نیازهای آبی ضروری و نیز تقاضاهای با صرفه اقتصادی، شامل نیازهای صنعت را در کریدور شرق کشور از چابهار تا سرخس تامین کند.

وی افزود: اجرای این پروژه عملا آغاز شده و در نخستین فاز بهره‌برداری، آب انتقالی از دریای عمان را به زاهدان می‌رساند یک خط لوله دیگر نیز بین زابل و زاهدان در حال بهره‌برداری است که بخشی از آب آشامیدنی زاهدان را از چاه‌نیمه‌ها تامین می‌کند.

وزیر نیرو گفت: قرار است این خط انتقال با اعمال اصلاحاتی جزئی، معکوس عمل کند و این بار آب شیرین و انتقالی از دریای عمان را از زاهدان به زابل و زهک برساند و این اقدام، منجر به کاهش بارگذاری بر روی منابع آبی سیستان و هیرمند نیز می‌شود.

وی افزود: پهنه‌ آبرفتی گزیک-حرمک منبع آبی دیگری با ظرفیت مناسب بوده که برنامه‌ریزی شده تا به عنوان پشتیبان در مواقع اضطراری، بخشی از آب آشامیدنی مورد نیاز منطقه را تامین کند به‌ جز این موارد، کاهش بارگذاری سیستان از طریق‌ مدیریت مصرف و اجرای طرح‌های سازگاری با کم‌آبی نیز مد نظر قرار گرفته است.

اردکانیان اظهارداشت: به‌عنوان نمونه، استحصال آب از پساب فاضلاب‌های خانگی و صنعتی زاهدان و استفاده از آن برای آبیاری فضای سبز، بخشی از آب مورد نیاز این شهرستان را تامین می‌کند در واقع، با تحویل آب جایگزین به شبکه‌ توزیع زاهدان، از یک سو درجه اطمینان‌پذیری تامین آب افزایش می‌یابد و از سوی دیگر از میزان بارگذاری چاه‌نیمه‌ها کاسته می‌شود این موضوع خود باعث کاهش نیاز به ذخیره آب در چاه‌نیمه‌ها و در نتیجه کاهش میزان تبخیر آن‌ها نیز می‌شود.

وی گفت: وضعیت نهادی منطقه سیستان قرار است با استقرار نظام بیمه‌ای و راهبری هماهنگ وزارتخانه‌های نیرو، جهادکشاورزی و سازمان محیط‌زیست در سیستان بهبود ‎یابد.

وزیر نیرو خاطرنشان کرد: انجام تمهیدات برای روئین‌تن‌سازی سیستان به معنای بی‌نیاز شدن و یا صرف نظر کردن از حقابه‌ تعیین‌شده‌ ایران در معاهده ۱۳۵۱ رودخانه هیرمند به میزان ۸۲۰ میلیون‌ مترمکعب در سال نیست و هم ما مصر به گرفتن حقابه تا قطره‌ آخر هستیم و دولت افغانستان نیز همواره تعهد خود را بر تحویل حقابه مورد نظر به جمهوری اسلامی ایران ابراز داشته در این راستا، استقرار سامانه‌ دریافت و اندازه‌گیری حقابه در مرز ایران در حال انجام است.

وی همچنین با اشاره به مساله تالاب‌های بین المللی هامون اظهارداشت: در طرح روئین‌تن سازی سیستان اگرچه آب مورد نیاز برای آشامیدنی، کشاورزی و صنعت، از محل حقابه و از محل آب انتقالی از دریای عمّان یا دیگر منابع جدید تضمین خواهد شد اما دغدغه و نگرانی برای تامین نیازهای محیط زیستی رودخانه هیرمند و تالاب‌های بین‌المللی هامون همچنان پابرجاست.

اردکانیان ادامه داد: منطقه سیستان و هامون‌ها به لحاظ طبیعت جغرافیایی خود که در دلتای رودخانه هیرمند قرار گرفته‌اند همواره و از گذشته تاکنون وابسته به آب رودخانه‌ هیرمند و دیگر رودخانه‌های منتهی به هامون‌ها بوده‌اند محیط‌زیست و تبعات حاصل از تخریب محیط‌زیست مرز نمی‌شناسد و در چارچوب مسوولیت بین‌المللی دولت‌ها نسبت به حفاظت از محیط زیست قرار دارد.

وی تاکید کرد: خشکی هامون‌ها همان‌قدرکه منطقه سیستان در ایران را تهدید می‌کند برای منطقه نیمروز و هلمند نیز در آن سوی مرز تهدید محسوب می‌شود و توفان‌های گرد و خاک برخاسته از تالاب‌های خشکیده در ایران، تحت شرایط جوی طبیعی منطقه، به آسمان افغانستان گسیل شده و ساکنان ولایت‌های مرزی ابن کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

وزیر نیرو گفت: وزارت نیرو به دقت هرگونه اقدام مغایر با ملاحظات محیط‌زیستی را در رودخانه‌های مرزی به‌خصوص در منطقه هیرمند پایش می‌کند و در زمان درست و از طریق مجاری رسمی، یادداشت‌ها و پیام‌های لازم را به کشورهای همسایه منعکس می‌کند. در مورد بند کمال‌خان نیز به‌ طور ویژه، موضوع در سازوکار کمیساران آب هیرمند و نشست‌های مرتبط با آن مطرح شده است و البته این نشست‌ها و رایزنی‌ها همچنان ادامه دارد.

وی اظهار داشت: منافع مشترک ایران و افغانستان ایجاب می‌کند که میزان همکاری‌ها و تعاملات دو کشور افزایش یابد و همکاری همسایگان درباره منابع آب مشترک یک گزینه و انتخاب نیست بلکه تنها راه موجود است چرا که به علت جبر جغرافیایی نمی‌توان همسایگان خود را تغییر داد.

اردکانیان گفت: ساکنان منطقه سیستان در ایران و افغانستان دارای تاریخ و جغرافیا و فرهنگ مشترکی هستند که دو عنصر هیرمند و هامون در آن نقش‌آفرینی برجسته دارند. برای حفظ این میراث مشترک، توسعه آبی و ارتقاء سطح معیشتی مردم منطقه، باید همراه با حفظ محیط‌زیست‌ و ارتقاء سطح زندگی آنها و با در نظر گرفتن این واقعیت است که محیط‌زیست مرز نمی‌شناسد.

وی افزود: در این چارچوب، پیشنهادات و راهکارهای فنی برای ارائه به طرف افغانستانی آماده شده و با توجه به سطح خوب روابط دو کشور و وابستگی و درهم‌تنیدگی مسائل دو کشور امیدواریم که همکاری و تعامل لازم را در این خصوص از سوی طرف افغانستانی شاهد باشیم.

وزیر نیرو همچنین اظهار داشت: شاید بتوان گفت واژه «روئین‌تن» تاریخی برابر با ادبیات فاخر فارسی دارد این واژه با مفهوم آسیب‌ناپذیری در پیوند است. رویین‌تن‌سازی سیستان یعنی کاهش آسیب‌پذیری آن با استفاده از اصلاح الگوی توسعه، اصلاحات نهادی و بازتعریف نقش منابع محیط‌زیستی برای این منظور، از مدت‌ها پیش گروه کاری ویژه‌ای تشکیل شد تا گزینه‌های مختلف را برای بهبود شرایط سیستان بررسی کند.

وی بیان کرد: این گروه پس از ارزیابی وضعیت موجود و نیز پیش‌بینی واقع‌بینانه‌ از شرایط آتی، بسته‌ای فراگیر طراحی کرده تا سیستان را در مقابل اتفاقات آبی برون مرزی ــ اصطلاحاً ــ «روئین‌تن» کند؛ بدین معنی که با اتخاذ تمهیداتی پیش‌گیرانه و دوراندیشانه، اثرات اقدامات انسانی بالادست را بر منطقه کاهش دهد.

اردکانیان خاطرنشان کرد: مبنای طراحی این بسته این بوده که اقدامات را تنها به مذاکرات با کشور همسایه و "نگاه به بیرون" معطوف نکنیم و برای تضمین نیازهای آب آشامیدنی، صنعت و کشاورزی منطقه، گزینه‌هایی معطوف بر"نگاه به داخل" را با هدف تضمین امنیت آبی منطقه سیستان، در اولویت قرار دهیم.

وی افزود: این بسته متشکل از ۶ بخش اعم از تعریف منابع آبی جدید برای منطقه، اصلاح الگوی توسعه، کاهش بارگذاری آبی سیستان، کاهش تلفات و تبخیر، اصلاحات کالبدی و اصلاحات نهادی است.
وزیر نیرو اظهار امیدواری کرد که دست آوردهای علمی و عملیاتی حاصل از این کنفرانس گامی در جهت پایداری هر چه بیشتر،‌ بهبود شرایط و وضعیت منطقه سیستان باشد.

منبع:ایرنا